12063

"Oğuz Kağan" ve "Arı-haan" destanları uygarlaşma süreci açısından nasıl okunabilir?

Bu çalışma, “Oğuz Kağan” ve “Arı-Haan” destanlarını uygarlaşma süreci açısından okuma çabalarının bir ürünüdür. Çalışmada, öncelikle uygarlığın temelleri hakkında Will Durant’ın tespitlerinden yola çıkarak bilgi verilmiş, ardından da sırasıyla “Arı-Haan” ve “Oğuz Kağan” destanları, ilk insanların dünya hayatı için gerekli olan bilgi ve donanıma sahip oluşları ve uygarlaşma süreçleri bağlamında değerlendirmeye tabi tutulmuştur.Okumalar, her iki destanın da insanlığın “basit”ten daha “gelişmiş” ve “uygar” bir konuma gelişini, bugünkü bilimin ortaya koyduğu belli bir sıralama ve düzene göre yansıttığını ortaya koymuştur. Okumalar,kültür ve uygarlık tarihi araştırıcılarının araştırmaları sırasında kimi mitik ve tarihî-menkabevî destanlardan da yararlanabileceklerini göstermiştir.

How can the "Oguz Kagan" and the "Arı-Haan" epics be read in terms of civilization process?

This study is a product of reading efforts of the “Oguz Kagan” and the “Arı-Haan” epics in terms of civilization process. In this study first, the information about the fundamentals of civilization process from Will Durant’s perspective are brought up and then Arı-Haan and Oguz Kagan epics are considered in order within the context of primitive’s civilization process. Besides, the knowledge of the primitive’s needs to survive in this world is determined according to the mentioned epics. Readings indicates that both of these epics also reflect human being’s progress from “simple” to “developed” and “civilized” situations as the way scientists asserted today. As a result, it is pointed out in the paper that the researchers of culture and civilization can benefit from some mythic and heroic epics during their researches.

PDF

___

Aça, Mehmet, 2000, “Kültür Medeniyet Kahramanları ve Türk Müzik Âletlerinin Ortaya Çıkışı Hakkında Teşekkül Etmiş Bazı Efsaneler”, Millî Folklor, 6 (45), Bahar 2000, 43-51.
Aça, Mustafa, 2003, Oğuznamecilik Geleneği ve Andalıp Oğuznamesi, IQ Kültür-Sanat Yayıncılık, İstanbul.
Arı-Haan, Tıva Ulustuñ Maadırlıg Tooldarı, (hzl. S. M. Orus-ool), 5. c., Kızıl 1996.
Bang, W.-G. R. Rahmeti, 1936, Oğuz Kağan Destanı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili Semineri Neşriyatı, İstanbul.
Bayat, Fuzuli, 2006, Oğuz Destan Dünyası Oğuznamelerin Tarihî, Mitolojik Kökenleri ve Teşekkülü, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
Durant, Will, 1996, Medeniyetin Temelleri (çev. Nejat Muallimoğlu), Birleşik Yayıncılık, İstanbul. Ergun, Metin, 2006, “Yaradılış Destanlarından Arı-Haan”, Mitten Meddaha Türk Halk Anlatıları Uluslararası Sempozyum Bildirileri, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, 141-148.
Ergun, Metin -Mehmet Aça, 2004, Tıva Kahramanlık Destanları, 1 c., Akçağ Yayınları, Ankara.
Ergun, Metin-Mehmet Aça, 2005, Tıva Kahramanlık Destanları, 2. c., Akçağ Yayınları, Ankara.
İnan, Abdülkadir, 1986, Tarihte ve Bugün Şamanizm-Materyaller ve Araştırmalar, 3. b., Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Nasırü’d-din bin Burhanhü’d-din Rabguzi, 1997, Kısasü’l-Enbiyâ (Peygamber Kıssaları)-I, Giriş- Metin-Tıpkıbasım, (hzl. Aysu Ata), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Ögel, Bahaeddin, 1989, Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar), 1. c., Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Rásonyi, László, 1988, Tarihte Türklük, 2. b., Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
Taaffe, Robert N., 2000, “Coğrafî Ortam”, (çev. Mete Tunçay), Erken İç Asya Tarihi, (drl. Denis Sinor), İletişim Yayınları, İstanbul, 33-59.
Taberi, 1991, Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, 1. c., (çev. Zâkir Kadirî Ugan-Ahmet Temir), Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
Togan, A. Zeki Velidi, 1982, Oğuz Destanı, Reşideddin Oğuznamesi, Tercüme ve Tahlili, 2. b., Enderun Kitabevi, İstanbul.