Türk halk hikâyelerinden Arzu Kamber (Arzı Qamber) hikâyesinin Kerkük ve Tuzhurmatı varyantlarının mukayesesi (inceleme ve metin)

Türk dünyası içinde küçük ama dinamik bir unsur ve uzun süre esarette kalmanın doğal sonucu olarak kültürel öğelere bağlılıklarıyla tanınan Irak Türkmenleri, sözlü kültür taşıyıcıları olarak ön plana çıkmışlardır.Çoğunlukla hoyratlarıyla tanınan bu bölge insanı, hoyrat dışında mani, türkü, halk hikâyesi, ağıt gibi türler konusunda da şifahi Türk edebiyatının en üretken evlatları konumundadır. Yörede egemen türlerden biri halk hikâyeleri, Türk dünyası halk hikâyeleriyle paralel özellikler taşımaktadır. Arzı Qamber (Arzu ile Kamber) hikâyesi Irak Türkmenleri arasında en yaygın ve en sevilen halk hikâyelerinden biri sayılmaktadır.Bununla birlikte bölgede yazıya geçirilen tek halk hikâyesidir. Bu çalışmada Irak Türkmenlerinin yaşadıkları bölgenin iki farklı yerinden derlenilen bu hikâyenin iki varyantı arasında (motif, tip, manzum, mensur parçaları) mukayese yapılacaktır. Bununla birlikte 1950’de derlenmiş ve 1993’te eski yazıyla yayımlanmış bir varyantı (Tuzhurmatı) Latin harflerine aktarılacaktır.

The comparison of Kirkuk and tuzhurmatı variant of Arzu Kamber's folk tales (scrutiny and text)

Iraq Turkmens are small but dynamic component in the Turk World, actually with this feature they became powerful bearers of the tradition and the oral culture. These people are mostly popular with their special genre “hoyrat”, however beside this, it is possible to sight common characteristic with the other traditional genres of Turkish culture like türkü, mani, hikaye etc. The story of Arzı Qamber (Arzu and Qamber) is the most popular and common folk tale in Iraq Turkmen regions and on the other hand this is the first written text in this region. In this study the comparison of the two different versions as motif, type, in verse and prose parts will be determined. Along with this, the text which completed in 1950 and the version Tuzhurmatı which was published in 1993 will translated to Latin.

PDF

___

Alptekin, Ali Berat; Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı 2.Baskı, Akçağ Yay., Ankara 2002.
Bayatlı, Necdet Yaşar; “Kadim Türk Yurdu Kerkük’ün Kahvehaneleri (Çayhaneleri)”, Edebiyat Orağı, Y.2, S.17 2007, s.37–39.
Benderoğlu, Abdüllatif; Irak Türkmen Folklorundan Örnekler, Irak Kültür ve Tanıtma Bakanlığı, Türkmen Kültür Müdürlüğü Yay., Bağdat 1993.
Dakuki, İbrahim; Irak Türkmenleri, Dilleri, Tarihleri ve Edebiyatları, Güven Matbaası, Ankara, 1970.
Hürmüzlü, Habib; Kerkük Türkçesi Sözlüğü, Kerkük Vakfı Yay., İstanbul 2003.
Ketene, Cengiz, Kerkük Halk Edebiyatından Seçmeler, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1990.
Şimşek, Esma; “Arzu ile Kamber Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma”, Fırat Ün. Sos Bil. Enst. Elazığ (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi)1987.
Rejioğlu, Mustafa Abdülhakim; “Edebi Sohbetler, Yurt Özlemi, V, Kısahunluk- Hikâyeci Âşıklar”, Kardeşlik, Y.10, S.7–8, Kasım- Aralık 1970, s.23–24.
Terzibaşı, Ata; Kerkük Havaları, Ötüken Yay., İstanbul 1980.
Terzibaşı, Ata; Arzı Kamaber Matalı, Bağdat 1964.
Terzibaşı, Ata; Arzı-Gamber Matalı/ Kerkük Halg Destanı Bakü 1971a.
Terzibaşı, Ata; Arzı Kamaber Matalı Kerkük Varyantı, Fatih Matbaası, İstanbul 1971b.
Uluhan, Çoban Hıdır; “Türkmen Türkçesinin Başlıca Ağız Özellikleri”, Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri, Ankara 2006, s.196–202.
Zabıt, Şakır Sabır; Kerkük’te İçtimai Hayatı, Zaman Basımevi, Bağdat, 1964.
Yakupoğlu, Enver; Irak Türkleri, Boğaziçi Yay., İstanbul 1976.