Karacaoğlan: Anlatıcılar ve biyografiler

Türk folklor çalışmalarında Karacaoğlan’ı tarihsel bir kişilik olarak ele alma ve “Karacaoğlan” mahlaslı şiirlerin sahibi olarak değerlendirme yaygın ve kabul gören bir inceleme biçimidir. Özellik le uluslaşma çağında folklorik alanda tarihsel kişilik arama gereksinimi bu yaklaşımı sorgulanmaz hâle getirmiştir. Bu yöntemin kullanımı sırasında ortaya çıkan temel sorunlardan birisi şiirlerde ki zaman ve mekân uyumsuzlukları olmuştur. Bu durum ise, doğal olarak araştırmacılara başka Karacaoğlanların varlığını düşündürmüştür. Sözlü gelenekte yaşayan Karacaoğlan şiirleri ve halk arasında anlatılan hikâye ve efsaneler bunun kanıtı olarak ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Ancak sözlü gelenekten derlenen şiirler, hikâyeler ve efsanelerden yola çıkılarak oluşturulan Karacaoğlan biyografi varyantları, yeni tartışmalara yol açmıştır. Bu nedenle Karacaoğlan sorunsalını çözmek için artık başka yöntemler aramak gerekmektedir. Bu düşünceyi benimsedikten sonra, Karacaoğlan hakkındaki bilgilerin tarihsel kişiliğe mi yoksa anlatılan Karacaoğlan’a mı ait olduğu sorusu sorul malıdır. Kabul gören son dönem folklor kuramlarına göre anlatı ortamının sözlü üretimleri kuşaktan kuşağa değiştirmeden aktarma özelliğine sahip olmadığı benimsenmiştir. Bu nedenle, günümüz folk lorcuları sözlü kültürde her anlatmanın yeni bir yaratma olduğunu kabul etmektedirler. Yani sözel anlatıcı bize Karacaoğlan’ın öz yaşam öyküsünü değil, Karacaoğlan hakkında ürettiği veya öğrendiği yeni bir hikâyeyi aktarmaktadır. Bu nedenle, bugünün folklorcuları bu tür metinlerden hareketle Karacaoğlan’ın tarihselliğini kurgulamak yerine, Karacaoğlan anlatılarının ve anlatıcılarının bağ lamları üzerinde durmalı ve bunları yeni folklor kuramlarına göre yorumlamalıdır.

Karacaoğlan: Narrators and Biographies

Les études sur le folklore turc ont généralisé et accepté que Karacaoğlan est une personnalité historique et le propriétaire des poèmes qui portaient le pseudonyme « Karacaoğlan ». En particulier, l’exigence de recherche de la personnalité historique dans le domaine de folklore à l’âge de natio nalisation a fait normaliser cette approche. Au cours de l’utilisation de cette méthode, les incompa tibilités des temps et des lieux dans les poèmes ont été l’un des problèmes principaux qui apparaît. Dans cette situation, les chercheurs ont naturellement pensés qu’il y aurait plus d’un Karacaoğlan. Les poèmes de Karacaoğlan dans la tradition orale, les récits romanesques et les légendes racontés sur Karacaoğlan ont été acceptés en tant que les preuves de l’existence des Karacaoğlan’s. Mais, les variantes de la biographie de Karacaoğlan, basés les récits, les légendes et les poèmes vécus dans la tradition orale, ont créé les nouveaux problèmes et débats. Pour cette raison, il faut qu’on cherche une autre méthode de travail pour résoudre la problématique de Karacaoğlan. Si on ac cepte cette approche, on doit poser la question suivant: Est-ce que les informations a propos de Karacaoğlan sont sur la personnalité historique ou sur la personnalité imaginaire qui a été créée par les conteurs? D’après les théories contemporaines de folklore, le contexte de narration n’est pas capable de transmettre de génération en génération les matériaux oraux sans changements. Pour cela, les folkloristes contemporaines ont accepté que chaque récitation et interprétation est une nou velle création. A savoir, les conteurs ne passent pas la biographie propre de Karacaoğlan, contraire ment, ils nous racontent des nouvelles histoires sur Karacaoğlan. Pour cette raison, les folkloristes contemporaines doivent insister sur les contextes de narration et sur les conteurs de Karacaoğlan pour analyser la problématique de Karacaoğlan d’après les nouvelles théories du folklore, au lieu d’envisager la biographie historique de Karacaoğlan d’après les textes oraux.

PDF

___

Bascom, William R. (Çevirenler Yeliz Özay vd.). “Folklorun Biçimleri: Nesir Anla tılar”. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşım lar-1. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2006.

Başgöz, İlhan. “Hikâye Anlatan Âşık ve Dinleyicisi: Değişik Dinleyici Kitlelerinin Hikâye Anlatımına Etkisini İnceleyen Bir Deneme”. Folklor Yazıları. İstanbul: Adam Yayınları, 1986.

Başgöz, İlhan. Karacaoğlan, İstanbul, 1984, İstanbul: Pan Yayıncılık, 1992.

Başgöz, İlhan. “Sayın Şükrü Elçin’e Geciken Bir Cevap”, Folklor/Edebiyat, Sayı: 31(2002/3): 215-220.

Dorson, M. Richard. (Çevirenler: Selcan Gürçayır-Yeliz Özay). Günümüz Folklor Ku ramları. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2006.

Elçin, Şükrü, “Halk Edebiyatımızda Kaynaklar Meselesi ve XVI. Asır Ozanı Ka racaoğlan”, Atsız Armağanı, İstanbul, 1976.

Bkz. Halk Edebiyatı Araştırmalar1 1-2, An kara: Akçağ Yayınları, 1997.

Ergun, Saadettin Nüzhet. Karaca Oğ lan, Konya, 1927.

Günay, Umay. “XVI. Yüzyıl Saz Şairi Rumelili Karacaoğlan”, Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara: Akçağ Yayını, 1993.

İsen, Mustafa- Filiz Kılıç-İsmail Hakkı Aksoyak- Aysun Eyduran, Şair Tezkireleri, Ankara: Grafiker Yayını, 2002.

Krohn, Julius-Kaarle. (Çeviren: Günse li İçöz, Yayına Hazırlayan: Fikret Türkmen) Halk Bilimi Yöntemi. Ankara: Türk Dil Kuru mu Yayını, 1996.

Lord, Albert B. The Singer of Tales. Cambridge: Harvard University Press, 1960.

Luthi, Max. (Çeviren Sevengül Sönmez), “Masalın Efsane, Menkabe, Mit, Fabl ve Fık ra Gibi Türlerden Farkı”. Halkbiliminde Ku ramlar ve Yaklaşımlar-1. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2006.

Oğuz, Öcal. “Birincil Sözlü Kültür Çağı ve Karacaoğlan Şiiri” Milli Folklor, Sayı 58 (Yaz 2003).

Oğuz, Öcal. “Sözel Belleğin Tarihe Ta nıklığı Âşıkların İnanılan Biyografileri”, Milli Folklor, Sayı: 87(Bahar 2011).

Oğuz, Öcal. “Çok Mekânlı ve/veya Çok Mezarlı Anlatı Kahramanları: Yunus Emre”, Milli Folklor, Sayı: 91(Güz 2011).

Oğuz, Öcal. “Araştırmaların Tarihi”, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Gra fiker Yayıncılık, 2010.

Ong, Walter. (Çeviren: Sema Postacı oğlu Banon). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi. İstanbul: Metis Yayıncılık, 1995.

Radloff, Wilhelm, (Aktaran: Emine Kır cı), “Karacaoğlan ilen İsmikân Sultan”, Milli Folklor, Sayı: 26 ve 27 (Güz ve Kış 1995).

Raglan, Lord. (Çeviren: Metin Ekici). “Geleneksel Kahraman”. Halkbiliminde Ku ramlar ve Yaklaşımlar1. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2006.

Raglan, Lord. (Çeviren: Levent Soysal). “Tarih ve Mit”. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-2. Ankara: Geleneksel Yayıncı lık, 2010.

Raglan, Lord. (Çeviren: Evrim Ölçer Özünel). “Mit ve Ritüel”. Halkbiliminde Ku ramlar ve Yaklaşımlar2. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2010.

Sakaoğlu, Saim. Karaca Oğlan, Ankara: Akçağ Yayınları, 2004.

Sokolov, Yuri M. (Çeviren Yerke Özer), Folklor: Tarih ve Kuram, Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2009.

Tezcan, Semih, Dede Korkut Oğuzname leri, İstanbul:YK Yyaınları, 2001.

Von Sydow, Carl Wilhelm, (Çeviren: Tuğçe Işıkhan). “Coğrafya ve Masal Ekotip leri”. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşım lar-3. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2009.

Ziya Gökalp, Halk Medeniyeti-1, Halka Doğru Dergisi, Sayı: 14, (10 Temmuz 1913).

Bkz. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Ankara. Grafiker Yayınları, 2010

Ziya Paşa. “Şiir ve İnşa”. Hürriyet Gaze tesi, Sayı: 11 (7 Eylül 1868). Bkz. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayın ları, 2010.