HALK EKONOMİSİNDE MÜBADELE : "ÖRÜDEN TUTMA KARDAŞLIK" ÖRNEĞİ

Halkbilimi çalışma kadroları arasında yer alan halk ekonomisi, halkın sosyal ve fiziksel varlığını sürdürmek noktasında ihtiyaç duyduğu nesne ve hizmetleri sağlamak amacıyla yaratıp geliştirdiği veya edindiği üretim ve tüketim sürecine dair bilgi, beceri ve yeterliliklerin tümüdür. Tüm ekonomik sistemlerde olduğu gibi halk ekonomisinin işleyişinde de üç aşamanın düzgün işlemesi beklenmektedir. Bunlar kaynakların paylaşılması, üretim ve mübadeledir2. Mübadele/karşılıklılık, akrabalık, evlilik veya diğer yakın bireysel bağlarla bağlanmış toplumsal açıdan eşit şartlar altındaki kişiler veya gruplar arasındaki miktarda ve zamanda denklik esasına dayalı değiş tokuş usulü alışveriştir. Ekonomik bir kurum olarak mübadele günümüzde de varlığını sürdürmekte, özellikle paranın alış verişte yoğun olarak kullanılmadığı mahallî topluluk yapılanmaları içinde karşımıza çıkmaktadır. Kısa vadede, mübadele, karşılıklılık ilkesine dayalı olarak gerçekleşen bir ekonomi pratiğidir. Mübadelenin, ekonomik bir kurum olarak varlığını sürdürdüğü topluluklar temelde kapalı ekonomi sistemine dâhildirler. Bu sistemde üretici kendisinin ihtiyaç duyduğu üründen fazla miktarda üretmektedir. İhtiyacı olan kadarını kendisi için ayırdıktan sonra kalan fazlalığı da diğer ihtiyaç duyduğu fakat üretmediği ürünler için elinde tutmaktadır. Bu çalışmaya konu olan, Kastamonu'nun Çatalzeytin ilçesine bağlı köylerde günümüzde de geçerliliğini koruyan ve karşılıklılık esasına bağlı bir ekonomik kurum olarak sürdürülen Örüden tutma kardaşlık temelde ekonomik dayanışmaya dayalı şekilde, aralarında kan bağı olmayan iki kadın arasında söze dayalı bir antlaşmayla gerçekleşen ekonomik bir ortaklıktır. Söz konusu ekonomik dayanışma kurumunun uzun vadede tarafların ekonomik gereksinimleri karşılamak noktasında tesis edilmiş bir kurum olduğu, halk ekonomisi teorileri ve mübadele ekonomisi bağlamında ortaya konulacaktır.

Exchange in Folk Economics: The Model of "Örüden Tutma Kardaşlık"

Folk economics, one of the branches on which the folkloristics study, is the knowledge, skills and qualifications that folk created and developed in order to meet its needs and to maintain its social and physical wellbeing. It is imperative that three phases should function well in folk economics as is the case for all kinds of economics. These phases are the production, exchange and distribution of sources. At the shortest notice, reciprocity is an exchange which is based on the principal of the time of needs and amount between individuals who are socially equivalent through kinship, marriage or other close individual relations. Exchange which continues to exist as an economic institution can be seen in local communities where money is not widely used for buying and selling. Exchange is an economic institution based on the principle of reciprocity. The communities where exchange occurs as an economic institution basically have closed economy systems. In this system, the producer produces more than he needs. He uses the amount he needs and keeps the remaining for his other needs that he does not produce. In this study, a kind of cooperation "örüden tutma kardaşlık" which is still seen in the villages of the district of Çatalzeytin of the province Kastamonu and which is based on the principles of reciprocity and equivalence as an economic institution will be discussed. "Örüden tutma kardaşlık" is basically an economic partnership based on a verbal agreement between two women who have not got a blood relation. As a result of this verbal partnership, two women are, as "Örüden tutma kardaş", economically united after a verbal agreement and from the day of this agreement, they make up for their needs for their whole lives. Excange is not based on the amount or time period. The amount of the thing that needed and the time when this need should be met are accepted as equivalence. In our study, we will discuss this economic partnership and analyze the implementation of this partnership and the cultural continuance of this example of folk economy based on the principle of meeting the needs in long term and in context of exchange economics and the theories of folk economics.

PDF

___

Atalay, Besim (2006), Kâşgarlı Mahmud Divanü Lûgat-it-Türk, C. III, Ankara: TDK Yay.
Ayaz, Berna (2013), "Balıkesir Yöresinde Kan Bağı ve Evlilik Dışı Akrabalık İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme", Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi [Basılmamış].
Bates, Daniel G. (2003),Cultural Anthropology, Boston: Pearson Education, Inc. Boas, Franz (1944), The Mind of Primitive Man, New York: MacMillan Company.
Childe, Vere Gordon (1930), The Bronz Age, Cambridge: Cambridge University Press. Dalton, George (1982), "Barter", Journal of Economic Issues, 16, 1: 181-190.
Dilçin, Cem (1983), Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara: TDK.
Durkheim, Emile (1915), The Elemantary Forms of Religious Life, New York: MacMillan Company. Durkheim, Emile (2006), Toplumsal İşbölümü, [Çev. Özer Ozankaya], İstanbul: Cem Yayı- nevi.
Düzgün, Dilaver (1991), "Geleneksel Bir Yardımlaşma Kurumu Hab", Millî Folklor, 2, 11: 49-51.
Eriksen, Thomas Hylland (2012), Küçük Yerler, Büyük Meseleler: Sosyal ve Kültürel Antropoloji, [Çev. A. Erkan Koca], Ankara: Birleşik Kitabevi.
Firth, Raymond (1927), "The Study of Primitive Economics", Economics, 21: 312-335.
Güvenç, Bozkurt (1996), İnsan ve Kültür, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Humphrey, Caroline (1985), "Barter and Economic Disintegration", Man, 20, 1: 48-72.
Kafesoğlu, İbrahim (1997), Türk Millî Kültürü, İstanbul: Ötüken Yayınevi.
Kottak, C. Phillip (2001), Antropoloji İnsan Çe- şitliliğine Bir Bakış, Ankara: Ütopya Yayı- nevi.
Kutlu, M. Muhtar (1987), "Şavaklı Türkmenlerde "Hab" Geleneği", Türk Kültürü, 273: 27- 31.
Lévi-Strauss, Claude (1966), The Savage Mind, London: Weidenfeld and Nicolson. Malinowski, Bronislaw (1921), "The Primitive Economics of the Trobriand Islanders", The Economic Journal, 31, 121: 1-16.
Malinowski, Bronislaw (1932), Argonauts of the Western Pasific, London: George Routledge&Sons, Ltd.
Malinowski, Bronislaw (1989), İlkel Toplumlarda Cinsellik ve Baskı, [Çev. H. Portakal], İstanbul: Kabalcı Yayınevi
Malinowski, Bronislaw (2003), Yabanıl Toplumda Suç ve Gelenek, [Çev. Şemsa Yeğin], İstanbul: Epsilon Yay.
Mauss, Marcel (1966), The Gift Forms and Functions of Exchange in Archaic Societies, [Trans. Ian Cunnison], London: Cohen&West Ltd.
Mauss, Marcel (1990), The Gift: The Form and Reason for Exchange in Archaic Societies, [Trans. W. D. Halls], New York: W.W. Norton&Company Inc.
Mauss, Marcel (2011), Sosyoloji ve Antropoloji, [Çev. Özcan Doğan], İstanbul: Doğu Batı Yay.
Ögel, Bahaeddin (2000), Türk Kültür Tarihine Giriş, I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. Özarslan, Metin (2005), "Bir Halk Ekonomisi Örneği Olarak "Hab" ve "Değişik/Denişik" Geleneği ve İşlevleri", Türkbilig, 10: 54- 59.
Redfield, Robert (1947), "The Folk Society", The American Journal of Sociology, 52, 4: 293- 308.
Rubin, Paul H. (2003), "Folk Economics", Southern Economic Journal, 70, 1: 157-171.
Starr, Ross M. (1972), "The Structure of Exchange in Barter and Monetary Economies", The Quarterly Journal of Economics, 86, 2: 290- 302.
Tezcan, Mahmut (1982), "Tasavvurî Akrabalık ve Ülkemizdeki Uygulama", Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimler i Fakültesi Dergisi, 15, 1: 117-130.
Tezcan, Mahmut (2008), Kültürel Antropoloji Giriş, Ankara: Maya Akademi Yayınevi. Walsh, Carl E. (1983), "Saving in Primitive Economics", American Anthropologist, 85, 3: 643-649.
Weber, Max (2011), Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı, [Çev. Özer Ozankaya], İstanbul: Cem Yayınevi. Kaynak Kişiler
Demir, Cemile (2012), [Kastamonu Çatalzeytin Yunuslar Köyünde yaşayan 1940 doğumlu okuma yazma bilmiyor, ev hanımı] ile 21.07.2012 tarihinde Kastamonu Çatalzeytin Yunuslar Köyünde gerçekleştirilen gö- rüşmenin ses kayıtları ve deşifre metinleri H.K. Arşivindedir.
Demir, Sevim (2012), Sevim Demir [Karabük'te yaşayan 1959 doğumlu okuma yazma biliyor, ev hanımı] ile 12.10.2012 tarihinde Karabük'te gerçekleştirilen görüşmenin ses kayıtları ve deşifre metinleri H.K. Arşivindedir.
Kalenderoğlu, Şerife (2012), Şerife Kalenderoğlu [Kastamonu Çatalzeytin Paşalı Köyünde ya- şayan 1958 doğumlu okuma yazma biliyor, ev hanımı] ile 21.07.2012 tarihinde Kastamonu Çatalzeytin Paşalı Köyünde gerçekleştirilen görüşmenin ses kayıtları ve deşifre metinleri H.K. Arşivindedir.
Özcan, Fatma (2012), Fatma Özcan [Kastamonu Çatalzeytin Paşalı Köyünde yaşayan 1962 doğumlu okuma yazma biliyor, ev hanımı] ile 21.07.2012 tarihinde Kastamonu Çatalzeytin Paşalı Köyünde gerçekleştirilen gö- rüşmenin ses kayıtları ve deşifre metinleri H.K. Arşivindedir.
Taşkıran, Mustafa (2012), [Kastamonu Çatalzeytin Sekicek Köyü 1958 doğumlu okuma yazma biliyor, torna-tesviye ustası] ile 03.09.2012 tarihinde Karabük'te gerçekleş- tirilen görüşmenin ses kayıtları ve deşifre metinleri H.K. Arşivindedir.