192141

ÂŞIK TARZI HİKÂYELERDE NAZIM TARTIŞMASI VE KÖROĞLU ŞİİRLERİNİN FORMÜL KAVRAMI ÇERÇEVESİNDE İNCELENMESİ

Bu çalışma, Anadolu sahası âşık tarzı hikâye geleneğinde dogmatik bilgi hâline gelen "hikâyenin manzum kısımlarının gelenekten alındığı gibi korunması gerekliliği" fikri üzerine yapısal bir tartışmadır. M. Fuat Köprülü, Pertev Naili Boratav, Şükrü Elçin, Umay Günay, Ali Berat Alptekin gibi alanın önemli isimlerine ait çalışmaların bu algının gelişip sabitleşmesinde büyük rol oynadığı; üzerine bir bibliyografya oluşturulabilecek takipçi çoğunluğun ise bu fikri hâlen savunmakta olduğu görülmektedir. Âşıklık geleneği üzerinden şekillenen bu algının halk edebiyatı çalışmalarında ele alınan türkü, destan, ninni, mani gibi türler ile halk müziği çalışmalarında ele alınan otantiklik ve çeşitlenme gibi kavramlar üzerine ortaya konan genel kabullerle akademik fikirleri şekillendirdiği iddia edilebilir. Bahsedilen problematiğin ele alınışında bu çalışmanın örneklemi, ülkemiz halk edebiyatı araştırmaları alanında yoğun akademik mesainin harcandığı ve akademik geleneğin anlaşılması için zengin bir önerme havuzu sunan Anadolu sahası Köroğlu anlatılarından oluşmaktadır. Çalışmada araştırmacıların gerek yalnızca Köroğlu anlatma geleneği üzerine söyledikleri ve gerekse halk edebiyatı incelemelerinde tüm âşık tarzı hikâyeler için genelleme yaparak elde ettikleri tanımlar incelenmektedir. Bahsedilen metinlerin ve araştırmacıların fikirlerinin incelenmesi sırasında sözlü kompozisyon teorisinin temel kavramı olan formül kavramı ele alınacaktır. Köroğlu anlatılarının birden fazla varyantı kullanılarak, geleneğe atfedilen değişmezlik teorisi nedeniyle ortaya çıkan açmazlar ve bu teorinin kabulünün yarattığı dogma fikirler irdelenecek ve netice olarak bahsi geçen sözlü kompozisyon teorisi aracılığıyla akademinin kuralları değil, âşıkların devam ettirdikleri âşıklık geleneğinin kendi işleyiş biçimi anlatılmaya çalışılacaktır.

Discussions of Versification in Minstrel Tale Tradition and Analysis of Köroğlu Poems in Formulaic Theory

This study is a structural debate on dogmatic idea of "poems of minstrel tales should be and is preserved as inherited from traditional heritage" developed in Anatolian minstrel tale tradition studies in the course of time. Studies of pioneers of area such as M. Fuat Köprülü, Pertev Naili Boratav, Şükrü Elçin, Umay Günay, Ali Berat Alptekin are said to have an affective role on developing and fixing of this perception, while a mass of followers, even could be considered in a bibliographic study are still defending. It can easily be said that the perception rooted in minstrel tradition still forms the approaches toward other folk literature products such as folk song, epic, mani etc. and specially some polemical concepts of Turkish folk music studies like authenticity, variation etc. In treatment of the problematic, this study contextualizes Anatolian Köroğlu narratives, on which extensive research labour was given and serves as a proposal repository to understand academic tradition. The study examines definitions of researchers on both Köroğlu narrating tradition and generalizations in folk literature researches paying attention to all minstrel tales. The texts and personal ideas will be examined through formula conceptualization of Oral Composition Theory. Using more than one version of Köroğlu narratives, dilemmas and dogmatical compliances stemming from inalterability theory will be examined; in other words, using the Oral Composition Theory, self rules of minstrelsy and not the academic ones will be explained.

PDF

___

Aça, M., Yılmaz vd. "Anonim Halk Edebiyatı", Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara; Grafiker Yayınları, 2007.
Alptekin, A. B. "Halk Hikâyeleri", Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, 2.c, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2002.
Arsunar, Ferruh. Köroğlu. Ankara: Türkiye İş- bankası Kültür Yayınları, 1963.
Başgöz, İlhan. "Dede Korkut Destanında Epitetler" [Çev. Nebi Özdemir], Milli Folklor 37 (Bahar 1998): 23-35.
Bayaz, Hüseyin. Köroğlu Antep Rivayeti. Karacan Yayınları, 1981.
Bekki, Selahaddin. "Türkiye'de Epitetler Üzerine Yapılan Çalışmalar ve Köroğlu'nun Bir Şiirinin Tahlili", Milli Folklor 95 (Güz 2012): 202-214.
Birdoğan, Nejat. Köroğlu: Bir Toplumsal Direni- şin Destanı. İstanbul: Kaynak Yayınları, 1996.
Boratav, P.N. Köroğlu Destanı. İstanbul: Adam Yayıncılık, 1984.
Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. İstanbul: Tarih Vakfı, 2002.
İzahlı Halk Şiiri Antolojisi. İstanbul: Tarih Vakfı, 2009. Halk Edebiyatı Dersleri. İstanbul: Tarih Vakfı, 2011.
Chodzko, A. Specimens of the Popular Poetry of Persia. London, 1842.
Çobanoğlu, Özkul. "Sözlü Kompozisyon Teorisi ve Günümüz Halkbilimi Çalışmalarındaki Yeri", Folkloristik: Prof.Dr. Dursun Yıldırım Armağanı. (ed. M.Özaslan ve Ö.Çobanoğlu) Ankara: TDV Matbaası, (1998): s.138-170.
Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü. Ankara: Akçağ Yayınları, 2000.
Ekici, Metin. Türk Dünyası'nda Köroğlu İlk Kol. Ankara: Akçağ Yayınları, 2004.
Elçin, Şükrü. Halk Edebiyatına Giriş. [4.Baskı] Ankara: Akçağ Yayınları, 2013.
Erkan, Serdar. "Anadolu Sahası Köroğlu Anlatı- larında Tema ve Ezgi Meselesi", Y a - yımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 2012.
Ersoy, Ruhi. "Baraklı Âşık Mahgül ve Repertuarı", Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 2004.
Gültekin, Mustafa. "Sözlü Kompozisyon Teorisi Bağlamında Latif Şah Hikâyesindeki Şiirler Üzerine Bir İnceleme", TÜBAR XXVII (Bahar 2010): 191-202.
Günay, Umay. Türkiye'de Âşık Tarzı Şiir Gelene- ği ve Rüya Motifi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2008.
Kaftancıoğlu, Ümit. Köroğlu Kolları. İstanbul: Büyük Dağıtım Yayınevi, 1974.
Köroğlu Kol Destanları. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 1979.
Kuanişbayeva, Asem. "Formül Nazariyesi ve Koblandı Batır Destanındaki Formüller", Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, 2002.
Lord, Albert. The Singer of Tales [ed. Stephen Mitchell ve Gregory Nagy]. London: Harvard University Press, 2000.
Moyle, Natalie K. Turkish Minstrel Tale Tradition. Newyork: Garland Publishing, 1990.
Oğuz, Öcal. Türk Dünyası Halkbiliminde Yöntem Sorunları. Ankara: Akçağ Yayınları, 2000.
. "Birincil Sözlü Kültür Çağı ve Karac'oğlan Şiiri", Milli Folklor 58 (Yaz 2003):31-38.
Ong, Walter. Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi. İstanbul: Metis Yayınevi, 2003.
Sale, Merritt. "In Defense of Milman Parry: Renewing the Oral Theory", Oral Tradition 11/2 (1996): 374-417.0
Sheridan, R. Aslıhan Aksoy. "Sözlü Formül Kuramı Işığında Dede Korkut Kitabı'na Bakış", Milli Folklor 79 (Güz 2008): 21-32.
"Türk Halk Şiirini Sözlü Formül Kuramı Bağ- lamında İncelemek", Milli Folklor 90 (Yaz 2011): 70-77.
Turan, Fatma Ahsen. "Dede Korkut ile Oğuz-Name'deki Ortak Formüller", V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Halk Edebiyatı Seksiyon Bildirileri II. Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı, 1997.
"Formül Nazariyesi", Uluslararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı Bildirileri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, 2002.
Türkmen, Fikret ve diğerleri. Âşık Şeref Taşlıova'dan Derlenen Halk Hikâyeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2008.