Çarşamba Çayı’nın 15 aralık 2010 tarihli taşkını ve Bozkır’daki (Konya) etkisi

Çarşamba Çayı, Büyük Konya Kapalı Havzası’nın güneybatısında yer alır. Orta Toroslar’ın en batısını oluşturan ve yer yer 2500 metreye yakın yükseltilere sahip Geyik Dağları’ndan kaynağını alır. Genel olarak kuzeybatı yönlü hareket eder. Bozkır İlçesi’nin içinden geçerek Çumra Ovası’na ulaşır. Büyük ölçüde Akdeniz Yağış Rejimi etkisinde olan Çarşamba Çayı zaman zaman yatağından taşarak çeşitli zararlara yol açmaktadır. Son olarak 15 Aralık 2010 tarihinde yaşanan taşkın olayı da bunlardan biridir. Bu çalışmada, söz konusu olan taşkının nedenleri ve sonuçları üzerinde durulmuştur. Yapılan çalışma sonucu elde edilen bulgulara göre bu taşkının oluşmasındaki temel meteorolojik faktör, yoğun kar yağışının arkasından gelen şiddetli yağmur olmuştur. Ayrıca taşkının meydana gelmesinde beşeri faktörlerin de etkisi olmuştur. Özellikle ilçe merkezindeki dere yatağının çeşitli nedenlerle daraltılması, ilçe çıkışına kurulan regülatörün akış üzerindeki olumsuz etkisi ve ilçe merkezinde ana akarsuya katılan Çökelez Dere’nin menfezinin dar olması bunların başında gelir. Bu olumsuz durumların düzeltilmesi ve akarsuyun yan kolları üzerine yapılacak olan göletler, Bozkır İlçesi ve köylerindeki sel ve taşkın olaylarının önüne geçecektir.

Çarşamba river's overflow on the date of 15 December 2010 and It's Effect in Bozkır (Konya)

Çarşamba River locates at the soutwest of Büyük Konya closed basin. It gets it’s source from Geyik Mountains that have an elevation up to 2500 meters at some places and forming the far western part of mid-Taurus mountains. Generally, it flows northwest direction. Passing through the county of Bozkır, reaches the plain of Çumra. Çarşamba River that being mostly under the effect of Mediterranean precipitation regime, causes various damages from time to time by overflowing from it’s bed. Lastly, the overflow that existed on 15th December of 2010 was one of them. In this study, we focused on the causes and consequences of the mentioned overflow. According to findings from the study as a result of the basic meteorological factor in the occurrence of this overflow, was a heavy rainfall after a heavy snowfall. Also, human factors had an effect on the occurrence of the overflow, too. Especially, narrowing the stream bed for different reasons at the centre of the county; the negative effect of the regulator, that built at the outlet of the county, on the flow; the culvert of Çökelez creek, that joins to the main stream , being narrow are the leadings of these factors. Correction of this negative situation, and the ponds will be built on river tributaries will prevent the floods and overflow events at the county of Bozkır and it’s villages.

PDF

___

Atalay, İ., (2007), Toprak ve Bitki Atlası, Farklı Yayıncılık, İstanbul.

Bozyiğit, R., (2010), “Mavi Boğaz (Konya) ve Çevresinin Jeomorfolojik Özellikleri” Sel. Ün., A.K. Eğt. Fak. Derg., sayı 29, s.231-250, Konya.

Buldur, A., (1998), Yukarı Göksu Havzası’nın Hidrojeomorfolojisi, Marmara Üniv., Sosyal Bil. Enst., Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.

Buldur, A. D., Pınar, A., Başaran, A., (2007), “05-07 Mart 2004 Tarihli Göksu Nehri Taşkını ve Silifke’ye Etkisi”, Selçuk Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 17, s.139-160, 2007 Konya.

Dean, W., Özgül, N., (1979) Orta Toroslarda Çaltepe Formasyonu’nun Bağbaşı (Hadim-Konya) Yöresindeki Yüzeylemesinde Bulunan Orta Kambriyen Trilobitleri, M.T.A. Derg., sayı 92, s.1-6, Ankara.

DMİ, Meteorojik Veriler.

Doğan, U., (2003), Dipsiz Göl Kapalı Havzası’ndaki Çökme ve Sübsidans Dolinleri (Batı Toroslar), Fırat Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 13, sayı 2, s.1-21, Elazığ.

Erentöz, C., (1966), Türkiye Stratigrafisinde Yeni Bilgiler, M.T.A. Derg., sayı 60, s.1-19, Ankara.

Erinç, S., (1996), Klimatoloji ve Metotları, Alfa Basım Yayım Dağıtım, İstanbul.

Ertek, A., (1995), “Senirkent Seli (13 Temmuz 1995-Isparta)”, Türk Coğrafya Dergisi, sayı 30, s.127-143, İstanbul.

Kadıoğlu, M., (2008), Sel Risk Yönetimi, DSİ XI. Bölge Taşkın Konferansı, 19 – 20 Haziran 2008, Edirne.

Koçman, A., Kayan., İ. ve diğ., (1996), İzmir’de 3-4 Kasım 1995 Karşıyaka Sel Felaketi (Oluşumu, Gelişimi, Etkileri ve Alınması Gereken Önlemler), Ege Üniversitesi İzmir Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları No: 1, İzmir.

Konya İli Arazi Varlığı, (1992), Tarım ve Köy İşleri Bak., Köy Hizmetleri Gn. Md. Yayınları, İl Rp. No: 42, Ankara.

Kopar, İ., Polat, S., Hadimli, H., Özdemir, M., (2005), 4-6 Mart 2004 Pulur Çayı (Ilıca-Erzurum) sel Taşkın Afeti,Doğu Coğrafya Dergisi, sayı 13, s. 187-218, Konya.

Köse, S., Kalay, Z., Altun, L., Karagül, R., (1991), Trabzon 20 Haziran Sel Felaketinin Nedenleri, Sonuçları ve Alınması Gereken Önlemler, Trabzon ve Yöresi 20 Haziran 1990 Sel Felaketi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, s. 299-319, Trabzon.

Kurter, A., (1979), Türkiye’nin Morfoklimatik Bölgeleri, İst. Ün. Yayınları. İstanbul.

Mutlu, M. (1994), Bozkır ve Çevresinin Fiziki Coğrafyası, Selçuk Ün., Sos. Bil. Enst., Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.

Öztürk, B., (2006), Çarşamba Çayı Boğazı’nın (Suğla ve Konya Ovası Arası) Oluşum ve Gelişim Özellikleri, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 45, s.1-14, İstanbul.

Sarı. S., (2009), Batı Akdeniz Bölümü’nden İç Anadolu’ya Geçiş İklimleri, Selçuk Ün., Sos. Bil. Enst., Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.

Selçuk Biricik, A. (1982), Beyşehir Gölü Havzası’nın Strüktüral ve Jeomorfolojik Etüdü, İ.Ü. Yay. No:2867, Coğr. Ens. Yay. No 119, Istanbul.

Selçuk Biricik, A., (1997) “Senirkent’de Sel Afetleri (13 Temmuz 1995- 18,19 Temmuz 1996)”, Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 1, s.9-30, İstanbul.

Sezer, L. İ., (1997), İzmir’de 3-4 Kasım 1995 Karşıyaka-Çiğli Sel Felaketi (Meteorolojik-Klimatolojik Açıdan Bir Yaklaşım), Ege Coğr. Derg., Sayı:9, s.185-242, İzmir.

Sunkar, M. ve Tonbul, S.,(2010), Batman’da 31 Ekim-1 Kasım 2006 Tarihinde Yaşanan Taşkının Nedenleri, II. Ulusal Taşkın Sempozyumu 22-24 Mart 2010 Afyonkarahisar, Tebliğler Kitabı, s. 349-361, Afyonkarahisar.

Şahin, K., 2002, Çarşamba Ovası ve Yakın Çevresinde Sel Afeti (27 Mayıs 2000), T. Coğr. Derg., sayı 39, s.79-95, İstanbul.

Şahinalp, M., (2007), Neden ve Sonuçlarıyla Şanlıurfa İlinde Yaşanan Sel Felaketleri (28, 29 Ekim, 1 Kasım 2006), Türk Coğrafya Dergisi, sayı 49, s.89-122, İstanbul.

Turan, A., (1990) Toroslar’da Hadim (Konya) ve Güneybatısının Jeolojisi, Stratigrafisi ve Tektonik Gelişimi, S.Ü., Fen Bil. Enst., Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.

Turoglu, H. ve Özdemir, H., (2005), Bartın’da Sel ve Taşkınlar. Sebepler, Etkiler, Önleme ve Zarar Azaltma Önerileri, ISBN 975-9060- 04-3, Çantay Kitapevi, İstanbul.

Türkoglu, N., (2009), “Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 31 Ekim-1 Kasım Tarihlerinde Meydan Gelen Taşkınların Analizi”, e-Journal of New World Sciences Academy Social Sciences, 4, (4), 4A0015, 243-254.

Uğuz, M.,F., Metin, S., Bilgin, A.,Z., Kar, H., Elibol, E., (1994) Karaman-Hadim Dolayanın Jeolojisi, M.T.A. Jeoloji Etütler Dairesi, Ankara.

Uzun, A, (1995), “Erzurum Çevresindeki Sellere Bir Örnek: 16 Ağustos 1994, Rizekent Seli”, OMÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, sayı 9, s.246-260, Samsun.

Yalçınlar, İ. - 1990: Bozkır’da Fosilli Kambro-Ordovisiyen Tabakalar (Konya), Coğr. Araştırmaları, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Coğr. Bilim ve Uyg. Kolu, Cilt :1, Sayı:2, T.T.K., s.113-127, Ankara.

Zeybek, H. İ., (1998), 22 Mayıs 1998 Havza Sel-Taskın Felaketi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Egitim Fakültesi Dergisi, sayı 11 s.157-164, Samsun.

Zeybek, H. İ., (2009), 2-3 Mart 2005 Turhal Sel Afet ve Sonuçları, Doğu Coğrafya Dergisi, sayı:21, s.233-248, Konya.

Raporlar

DSİ IV. Bölge Müdürlüğü Bozkır Taşkını Raporu Aralık 2010

Karayolları III. Bölge Müdürlüğü Taşkın Hasar Tutanağı Aralık 2010

İller Bankası 16. Bölge Müdürlüğü Raporu Aralık 2010

Tarım İl Müdürlüğü Raporu Aralık 2010

İl Özel İdaresi Tespit Tutanağı Aralık 2010 İnternet

www.meteor.gov.tr/2006/arastirma/files/metafetac.pdf