Batman’da cadde adlandırmaları: toplumsal bellek oluşturma ve şehirsel mekâna hâkim olma çabaları

Cadde adlandırmaları günümüzde farklı bir yapı kazanmıştır. Gerçekten de bazı şehirlerdeki adlandırmalar şehirsel mekâna hâkim olma arzusundan kaynaklanmaktadır. Bu yolla yerel yönetim kendi düşüncesi doğrultusunda bir toplumsal bellek oluşturmayı amaçlamaktadır. Buna verilebilecek en iyi örneklerden biri de Batman şehridir. 1994-2011 yılları arasında şehrin yönetiminde olan belediye yöneticileri, siyasi kimlikleri doğrultusunda adlandırmalar yaparak, farklı ideolojilerini şehirsel mekânda yaşatma amacı gütmüşlerdir. Dolayısıyla bu dönemlerde şehirsel mekân üzerinde bir mücadele söz konusudur. Öyle ki, dinsel kimlikli Refah Partisi ile etnik kimlikli Halkın Demokrasi Partisi gibi ideolojik anlamda birbirinden oldukça farklı iki partinin farklı dönemlerde yönetimde bulunması, bu mücadelenin hızını arttırmıştır. Refah Partisi’nin 1994 yılında belediye başkanlığını kazandığı dönem adların kimliğe göre şekillenmeye başladığı dönemin başlangıcı olmuştur. Gerçekten de 1995 yılında birçok ad verilmiş ve bunlarda dini çağrışımlı adların payı %76 olmuştur. 1999 yılındaki siyasi değişim aynı zamanda cadde adlandırmalarına da yansımıştır. Bu dönemde farklı kimlikteki bir partinin yönetimi devralması sonucunda 2000 yılında adlar farklı bir yapı kazanmaya başlamıştır. Öncelikle, toponimik temizlik başlamış ve geçmişten kalma 56 adın yarısı değiştirilmiştir. Bu değişiklikler sonucunda dini kökenli adların payı %16’ya gerilemiştir. Buna karşın etnik (%11) ve siyasi kökenli (%13) adların kullanımı artmıştır. Öte yandan tartışmalı adlar ve kanunlara aykırı olması nedeniyle bazı adlar mahkemece iptal edilmiştir.

Street naming in Batman: The efforts to create public memory and to control urban space.

Today, the street naming has a different structure. Indeed, naming has arisen from desire to regulate and control urban space. In this way, local authorities have purposed of creating public memory according to their opinions. One of the best example of this is Batman city. Naming the street according to their political identity, the mayors, ruling the city in 1994-2011, had intented to keep the different ideologies alive in urban space. So, there had been a struggle on urban space during this period. Above all, coming to power of two parties ideologically different from each other such as religious-identitied The Welfare Party and ethnicidentitied The People’s Democracy Party had increased speed of this struggle. 1994, Welfare Party won local elections, had been the beginning period of the names to be determined by identity. Indeed, in 1995, many naming had been made. The share of religions-names had been 76 percent in this names. On the other side, the political change, in 1999, had affected also the street naming. As a result a differentidentitied party coming to power had started to gain different structure of street names in 2000. First, the toponymic cleaning began and half of the name of fifty-six, from the previous periods, had been changed. As a result of these changes, the share of religious-based names had declined to 16 percent. Whereas, the using of the ethnic-based names (11%) and political-based names (13%) had increased in this year. Some names that are contrary to applicable laws and controversial names had been revoked by the court.

PDF

___

Açıkel, A., (2003), “Artukabad Kazası Yer Adları”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20(2):181-2002.

Akar, A., (2006), “Renge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Örneği”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2006/1 (Prof. Dr. Tuncer Gülensoy'a Armağan Sayısı), 20:51- 63, Kayseri.

Aksan, D., (1974), "Anadolu Yer Adları Üzerine En Yeni Araştırmalar", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten (1973-1974):185- 193, Ankara.

Alderman, D.H., (2002), "Street Names as Memorial Arenas: The Reputational Politics of Commemorating Martin Luther King, Jr. in a Georgia County" Historical Geography, 30:99- 120.

Aydın, E., (2008), “Şine Usu Yazıtında Hayvan Adlarıyla Kurulmuş Yer Adları Üzerine İncelemeler”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3(1):202-208.

Azaryahu, M., (1996), “The Power of Commemorative Street Names”, Environment and Planning D:Society and Sapace 14(3):311- 330.

Azaryahu, M., (1997), “German Reunification and Politics of Street Names: The Case of East Berlin”, Political Geography, 16(6):479-493.

Azaryahu, M., (2011), “The Critical Turn and Beyond: The Case of Commemorative Street Naming”, ACME: An International E-Journal for Critical Geographies, 10(1):28-33.

Başkan, Ö., (1971), “Türkiye Yer Adları Üzerine Bir Deneme” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten (1970), Türk Dil Kurumu Yayınları, 319:237–251, Ankara.

Batman Belediyesi Arşivi, 1995-2011 Yılları Arası Meclis Kararları Tutanakları, Batman.

Çakır, R., (2011), “12 Eylül’den 12 Haziran’a Siyasi Partiler. Barış ve Demokrasi Partisi (BDP)” Seta Analiz. Sayı:38, Ankara.

Emiroğlu, M., (1984), “Bolu Yöresi Yer Adları”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984), Kültür ve Turiz Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yay.No.60, Seminer,Kongre Bildirileri Dizisi:17, 181-200, Ankara.

Erinç, S., (1989), ”Güneydoğu Avrupa’da Türkçe Ekzonimler”, İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 6:9-13, İstanbul.

Gül, A., (2009), “Temettü Defterlerine Göre Pasinler’in (Hasankale) Sosyal ve Ekonomik Yapısı”, Karadeniz Araştırmaları, 23:77-98.

Günal, V., Şahinalp, M.S. ve Güzel, A., (2011), “Coğrafi Ortamın Şehirsel Mekân Adlarına Etkisi: Şanlıurfa Şehri Örneği”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1):463- 508.

Güney, E., (1996), “Toponimik Terimlerin Sınıflandırılması” Türk Dil ve Edebiyatı Dergisi, 540:619-630, Ankara.

İlhan, M., (2006), “Mufassal Tahrir Defterlerindeki Adların Önemine Dair Bazı Örnekler”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt. XXV, 40:41-58, Ankara.

Karaboran, H.H., (1989), “Çemişgezek’te Mevkii Adları”, Fırat Havzası II. Folklor ve Etnografya Sempozyumu (5-7 Kasım 1987 Elazığ) Bildiriler Kitabı,153-182, Ankara.

Kurt, Y., (2001), “Adana Sancağı Yer Adlarındaki Değişim”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi (Ekim 2001), 50. Yıl Özel Sayısı C: 2001/II, 598:405-408.

Light, D., (2004), “Street Names in Bucharest, 1990-1997; Exploring the Modern Historical Geographies of Post-Socialist Change”, Journal of Historical Geography, 30:154-172.

Metin, R., (2009), “XVI. Yüzyılda Niğde ve Kırşehir Sancaklarında Mahalle Yapılanması”, Karadeniz Araştırmaları, 20:45-58.

Özkan, M., Yoloğlu, A.C., 2005, “Bir Bellek Projesi Olarak Sokak İsimlendirmesi: Ankara Örneği”, Planlama, 34:54-62.

Palonen, E., (2008), “The City-Text in Post-Comminist Budapest: Street Names, Memorials, and the Politics of Commemoration”, GeoJournal, 73(3):219-230.

Sarı, C., (2007), “Doğal ve Kültürel Coğrafya Özellikleri Açısından Beyşehir İlçesi'nde Yerleşme Adlarının Sınıflandırılması”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17:487-501, Konya.

Şahin, H., (2002), “Bursa Şer’iyye Sicillerinin Dili Üzerine Bir İnceleme Denemesi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1):101-126, Elazığ.

Tunçel, H., (2000), “Türkiye’de İsmi Değiştirilen Köyler”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2):23-34, Elazığ.

Uyanık, O., (2006), “Çıldır Adı Üzerine”, S.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 19:87-93, Konya.

Uzun, N., (2011), Türkiye’de İslamcı Hareket. Gelişimi, İlişkileri, Ayrılıklara ve Dönüşümü, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

Watts, N.F., (2006), “Activists in Office: Pro-Kurdish Contentious Politics in Turkey”, Ethnopolitics, 5(2):125-144.

Yeoh, B.S., (1996), “Street-Naming and Nation-Building: Toponymic Inscriptions of Nationhood in Singapore,” Area 28(3):298- 307.

http://www.tuik.gov.tr/secimdagitimapp/menuyerel.zul,VeriBilgi:15.07.2 011

http://www.radikal.com.tr/2001/01/22/t/turkiye/01gan.shtml,VeriBilgi: 22.01.2001.