Yunt dağı ve çevresinin jeomorfolojik özelliklerine tektonik-volkanik unsurların etkileri

Araştırma sahası, Anadolu’nun batı kesiminde Bakırçay ve Gediz depresyonlarının arasında yer alır. Yüzölçümü yaklaşık 3521,70 km² dir. Yunt Dağı ve çevresinde temel araziyi Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı litolojik birimler oluşturmak tadır. Bu temel arazi üzerine Neojen ve Kuvaterner’e ait örtü formasyonları diskordant olarak gelmiştir. Sahada Miyosen volkanitleri geniş yer tutmak tadır. Linyit (Soma) ve perlit madenleri ekonomik değeri yüksek madenleridir. Yunt Dağı kabaca araştırma sahasının ortasında bulunmak tadır. Yunt Dağı’nın kuzeydoğusunda yer alan dağlık saha, yüksekliği ve engebeli görünümüyle dikkati çeker. Yunt Dağı’nın güneybatısında volkanik oluşumlu Dumanlı Dağ yer alır. Araştırma sahasında graben, horst, fay zonları gibi ana yapısal unsurların yanı sıra, volkan topoğrafyasına ait çok çeşitli volkanik şekiller görülmektedir. Sahanın bugünkü jeomorfolojik görünümü kazanmasında, Orta - Üst Miyosen’de başlayan ve Kuvaterner’de de hüküm süren genç tektonik hareketler ile bu hareketleri izleyen aşındırma ve biriktirme süreçleri etkili olmuştur. Bu çalışma, Yunt Dağı ve çevresi’nin jeomorfolojik özellik lerini ve bu özelliklerin oluşum ve gelişiminde etkili olan süreçleri ortaya koymayı hedeflemektedir.

The Effects of tectonıc-volcanic elements to Geomorphological features of The Yunt Mountaın and its surrounding

The area constituting The Yunt Mountain and its surrounding is located between Bakırçay and Gediz depressions in the west of Anatolia. Its surface area is approximately 3521.70 square kilometers. The main land of the Yunt Mountain and its around is composed of Paleozoic and Mesozoic older lithological units. The cover formations belonging to Neogene and Quaternary come on this main land as discordant. Miocene volcanics are keeping a wide space on the land. Lignite (Soma) and perlite mines are its mines which are having the highest economic value. The Yunt Mountain is located roughly in the middle of the survey area. The mountainous area in the northeast of the Yunt Mountain draws attention with its height and rough appearance. The volcanic formed mountain that is the Dumanlı Mountain is located in the southwest of the Yunt Mountain. In the research field, not only the main structural elements such as graben, horst, the fault, fault zones, but also a wide variety of volcanic forms of volcano topography are observed. The young tectonic movements starting from the Middle-Upper Miocene and prevailing also in Quaternary and following etching and deposition processes have been effective in the morphological appearance of the field today. The aim of this paper is to put forth the geomorphological features of the Yunt Mountain and its surrounding and to reveal the processes which are effective in the formation and development of these features.

___

Akyürek, B., ve Soysal, Y., (1983), “Biga Yarımadası Güneyinin (Savaştepe-Kırkağaç-Bergama-Ayvalık) Temel Jeoloji Özellikleri” MTA Dergisi, sayı 95-96, s.1-12, Ankara.

Ardos, M., (1992), Türkiye’de Kuvaterner Jeomorfolojisi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayın No: 3737, İstanbul.

Atalay, İ., (1987), Türkiye Jeomorfolojisine Giriş, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, No: 9, İzmir.

Bingöl, E., (1976), “Batı Anadolu’nun Jeotektonik Evrimi” MTA Dergisi, sayı 86, s.14-34, Ankara.

Biricik Selcuk, A., (1980), “Kırkağaç Depresyonu ( jeoloji, jeomorfoloji ve yeraltı suları açısından )” İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, sayı 23, s.77-94, İstanbul.

Brinkmann, R., Feist, R., Marr, W.U., Nickel, E., Schlimm, W., ve Walter, H.R., (1970), “Soma Dağlarının Jeolojisi” MTA Dergisi, sayı 74, s. 41-58, Ankara.

Darkot, B., ve Tuncel, M., (1995), Ege Bölgesi Coğrafyası ( 3.Baskı ), İstanbul Üniversitesi Yayın No:2365, Coğrafya Enstitüsü Yayın No: 99, İstanbul.

Efe, R., (1996), “Yunt Dağ ve Çevresinde Doğal Bitki Örtüsünün Ekolojik Şartları” Türk Coğrafya Dergisi, sayı 31, s.77-114, İstanbul.

Emre, Ö., Özalp, S., Doğan, A., Özaksoy, V., Yıldırım, C., ve Göktaş, F., ( 2005 ), İzmir Yakın Çevresinin Diri Fayları ve Deprem Potansiyelleri ( Rapor No:10754 ), MTA Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.

Ercan, T., Türkecan, A., Akyürek, B., Günay, E., Çevikbaş, A., Ateş, M., Can, B., Erkan, M., ve Özkirişçi, C., ( 1984 ), “Dikili- Bergama-Çandarlı ( Batı Anadolu ) Yöresinin Jeolojisi ve Magmatik Kayaçların Petrolojisi” Jeoloji Mühendisliği Dergisi, sayı 20, s. 47-60, Ankara.

Ercan, T., Satır, M., Sevin, D., ve Türkecan, A., (1996), “Batı Anadolu’daki Tersiyer Kuvaterner Yaşlı Volkanik Kayaçlarda Yeni Yapılan Radyometrik Yaş Ölçümlerinin Yorumu” MTA Dergisi, sayı 119, s. 103-112, Ankara.

Erinç, S., (1955), “Gediz ve Küçük Menderes Deltalarının Morfolojisi” Dokuzuncu Coğrafya Meslek Haftası ( 22-29 Aralık 1954 ) Tebliğler ve Konferanslar, Coğrafya Meslek Haftaları Serisi:1,.Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, sayı 2, s.33-66, İstanbul.

Eşder, T., Yakabağ, A., Sarıkaya, H., ve Çiçekli, K., ( 1991 ), Aliağa ( İzmir ) Yöresinin Jeolojisi ve Jeotermal Enerji Olanakları. ( Rapor No: 9467 ), MTA Genel Müdürlüğü, Ankara.

Hoşgören, M. Y., ( 1983 ), Akhisar Havzası Jeomorfolojik ve Tatbiki Jeomorfolojik Etüt, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No:3088, İstanbul.

İnci, U., Koçyiğit, A., Bozkurt, E., ve Arpalıyiğit, İ., ( 2003 ), “Soma ve Kırkağaç Grabenlerinin Kuvaterner Jeolojisi” Batı Anadolu. Kuvaterner Çalıştayı 4, İstanbul Teknik Üniversitesi Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, s. 84-100. İstanbul.

Kaya, O., (1979), “Ortadoğu Ege Çöküntüsünün ( Neojen ) Stratigrafisi ve Tekniği” Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, sayı 22/1, s.35- 58, Ankara.

Metli, F., Baykul, A., Sun, A., Avşar, M., Tan, T., Keçer, M., ve Işın, R., (1998), Aliağa İlçesinin ( İzmir ) Arazi Kullanım Potansiyeli ( Rapor No:10.090 ), MTA Genel Müdürlüğü, Ankara.

Nebert, K., (1978), “Linyit İçeren Soma Neojen Bölgesi, Batı Anadolu” MTA Dergisi, sayı 90, s. 20-69, Ankara.

Ozansoy, F., (1960), “Ege Bölgesi Karasal Senozoik Stratigrafisi ( Balıkesir güneyi, Soma-Bergama, Akhisar-Manisa ve kısmen Tire )” MTA Dergisi, sayı 55, s.1-27, Ankara.

Öğdüm, F., (1983), “Menemen Dumanlıdağ Volkan Konisi ve Kalderasının Jeomorfolojisi Evrimi” Jeomorfoloji Dergisi, sayı 11, s. 42-52, Ankara.

Yalçınlar, İ., (1958), “Gediz ve Bakırçay Vadileri Arasında Antrakolitik Temel” Coğrafi Araştırmalar, Cilt II, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayını No: 21, s. 31-47, İstanbul.

Yalçınlar, İ., (1976), Türkiye Jeolojisine Giriş (Paleozoik Açısından), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No:2089, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 87, İstanbul.

***“Yunt Dağı ve Çevresinin Jeomorfolojik Özelliklerine Tektonik ve Volkanik Unsurların Etkileri” konulu makale “Yunt Dağı ve Çevresinin Coğrafi Etüdü” konulu doktora tezinden yararlanılarak hazırlanmıştır.