Bütün Türkçü bir medeniyet yolunda İsmail Bey Gaspıralı'nın dil politikası

İnsanları bir arada tutan, milliyet bilincini kazandıran ve medeniyeti meydana getiren en temel olgulardan biri de dil birliğidir. Bu açıdan her millet kendi dilini korumak ve geleceğe taşımak için bir dil politikası geliştirmeye ihtiyaç duyar. Türk dünyasının milliyetçilik teorisyenlerinden ve aydınlarından olan İsmail Bey Gaspıralı da Çarlık Rusya'sının, Türk dünyasının parçalamasına yönelik kültürel ve dilsel asimile ve yozlaştırma politikalarına karşı durmak ve Türk birliğinin sağlamak için Türkçe'nin tüm lehçe ve şiveleri arasındaki farklılıkların giderilerek ortak bir dil oluşturulması yönünde milli bir dil politikası geliştirmiştir. Ortak bir dil olarak da Türk dünyasında egemen ve bir imparatorluk dili olan Osmanlı Türkçesini önermiş fakat bunun da sadeleştirilmesi gerektiğini savunmuştur. Bu çalışmada, İsmail Bey Gaspıralı'nın dil, kültür ve medeniyet üzerine düşünceleri ve dil politikası ele alınarak açıklanmaya çalışılacaktır.

The language policy of İsmail Bey Gaspıralı aiming at a pan-Turkist civivisation

Language is one of the principal phenomena which keep people together, give them the sense of nation, and form civilization. In this sense, every nation requires to develop a language policy to preserve their languages and transmit them to the future. İsmail Bey Gaspıralı, one of the theorists of nationalism and scholars of Turkish communities, developed a language policy in order to construct a common language among Turkish communities by eliminating the differences between different dialects and idiolects/accents against the cultural and linguistic assimilation and corruption policies of Tsarist Russia aiming to divide Turkish World; and to establish an integrity among Turkish nations. As the common language, he suggested Ottoman Turkish which was dominant among Turkish communities but he also advocated that it should be simplified. In this study, views of İsmail Bey Gaspıralı on language, culture, and civilisation and his language policies will be dealt with and tried to be explained.

___

Akarsu, Bedia, Wilhem Von Humboldt'da Dil-Kültür Bağlantısı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1984.

Akçura, Yusuf, Türkçülük, Toker Yayınları, İstanbul, 2006.

Akpınar, Yavuz, "İsmail Gaspıralı'nın Faaliyetlerine Genel Bir Bakış", İsmail Gaspıralı, Seçilmiş Eserleri: IIFikrî Eserleri, Haz. Yavuz Akpınar, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008, ss. 11-57.

Arsal, Sadri Maksudi, Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları, Ötüken Yayınevi, İstanbul, 1972.

Aydın, Suavi, Modernleşme ve Milliyetçilik, Gündoğan Yayınları, İstanbul, 2000.

Can, Nevzat, Siyaset Felsefesi Problemleri, Elis Yayınları, Ankara, 2005.

Devlet, Nadir, İsmail Bey Gaspıralı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1988.

Dowler, Wayne, "The Politics of Language in Non-Russian Elementary Schools in the Eastern Empire, 1865-1914", Russian Review, (Vol. 54, No. 4 Oct, 1995), pp. 516-538.

Gellner, Ernest, Uluslar ve Ulusçuluk, çev. Büşra Ersanlı, Günay Göksu Özdoğan, Hil Yayın, İstanbul, 2006.

İsmail Gaspıralı, "Açık Mektup", Seçilmiş Eserleri III: Dil-Edebiyat Seyahat Yazıları, Haz. Yavuz Akpınar, (Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008), ss. 95-99.

İsmail Gaspıralı, "Bizlerde Lisan ve Meslek-i Umumî Olabilir mi ya Yok?", Seçilmiş Eserleri III: Dil-Edebiyat Seyahat Yazıları, Haz. Yavuz Akpınar, (Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008), ss.125-137.

İsmail Gaspıralı, "Can Alıp Can Verecek Mesele", Seçilmiş Eserleri III: Dil-Edebiyat Seyahat Yazıları, Haz.Yavuz Akpınar, (Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008), ss. 110-114.

İsmail Gaspıralı, "Can ve Hayat Meselesi", Seçilmiş Eserleri III: Dil-Edebiyat Seyahat Yazıları, Haz. Yavuz Akpınar, (Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008), ss. 147-149.

İsmail Gaspıralı, "Dil Sadeliği [-1-]", Seçilmiş Eserleri III: Dil-Edebiyat Seyahat Yazıları, Haz. Yavuz Akpınar,(Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008), ss. 35-38.

İsmail Gaspıralı, "Hizmet Gazetesi", Seçilmiş Eserleri III: Dil-Edebiyat Seyahat Yazıları, Haz. Yavuz Akpınar,(Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008), ss. 32-33.

İsmail Gaspıralı, "Islah-ı Huruf', Seçilmiş Eserleri III: Dil-Edebiyat Seyahat Yazıları, Haz. Yavuz Akpınar,(Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008), ss. 164-165.

İsmail Gaspıralı, "İstanbul Gazeteleri", Seçilmiş Eserleri III: Dil-Edebiyat Seyahat Yazılan, Haz. Yavuz Akpınar, (Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008), ss. 30-32.

İsmail Gaspıralı, "Lisan Meselesi [-1-]", Seçilmiş Eserleri III: Dil-Edebiyat Seyahat Yazıları, Haz. Yavuz Akpınar, (Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008), ss. 74-80

İsmail Gaspıralı, "Lisan Meselesi", Seçilmiş Eserleri III: Dil-Edebiyat Seyahat Yazıları, Haz. Yavuz Akpınar,(Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008), ss. 42-46.

İsmail Gaspıralı, "Lisan Senesi", Seçilmiş Eserleri III: Dil-Edebiyat Seyahat Yazıları, Haz. Yavuz Akpınar,(Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008), ss. 106-109.

İsmail Gaspıralı, "Rusiya Gazetesine Cevap", Seçilmiş Eserleri III: Dil-Edebiyat Seyahat Yazıları, Haz. Yavuz Akpınar, (Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008), ss. 109-110.

İsmail Gaspıralı, "Rusya Müslümanları Fikirler, Notlar, Gözlemler", çev. Aydın İbrahimov, Yavuz Akpmar,

Seçilmiş Eserleri: II Fikrî Eserleri, Haz. Yavuz Akpınar, (Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008), ss. 79-121.

Lagerspetz, Eerik, "On Language Rights", Ethical Theory and Moral Practice, (Vol. 1, No. 2, Nationalism, Multiculturalism and Liberal Democracy, Jun., 1998), pp. 181-199.

Mende, Gerhard von, "İsmail Bey Gasprinskiy: Rusya Türklerinin Milli Faaliyetleri Hakkında", çev. Eşref Bengi Özbilen, İsmail Bey Gaspıralı İçin, edit. Hakan Kırımlı, Bülent Tanatar, Dündar A-karca, İbrahim Köremezli, Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Merkezi Yayınları, Ankara, 2004, ss. 15-19.

Oba, Ali Engin, Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu, İmge Kitabevi, İstanbul, 1995;

Rajağopalan, Kanaviuil, "The Politics of Language and The Concept of Linguistic Identity" CAUCE, Revista de Filologla y su Didâctica, (no 24, 2001), pâgs. 17-28.

Sadoğlu, Hüseyin, Türkiye'de Ulusçuluk ve Dil Politikaları, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2003.

Saray, Mehmet, Gaspıralı İsmail Bey'den Atatürk'e Türk Dünyasında Dil ve Kültür Birliği, Çantay Kitabevi, İstanbul, 2003.

Sarınay, Yusuf, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları 1912-1931, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1994.

Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul, 1999.

Wheeler, Geoffrey, "The Turkic Languages of Soviet Muslim Asia: Russian Linguistic Policy", Middle Eastern Studies, (Vol. 13, No. 2 May, 1977), pp. 208-217.

Woolard, Kathryn A. and Schieffelin, Bambi B., "Language Ideology", Annual Review of Anthropology, (Vol. 23, 1994), pp. 55-82.