“AKIL” VE “ZEKÂ” KAVRAMLARI ÜZERİNDEN BİR MEDENİYET OKUMASI

"Medeniyet" meselesi birçok araştırmacının üzerinde durduğu bir konudur. Genellikle medeniyetlerin sosyo-politik özelliklerine yoğunlaşan ve tarihsel bir yaklaşım izleyen bu araştırmaların önemli bir kısmı, medeniyetler arasında çeşitli bağlamlarda karşılaştırmalar yapmaktadır. Bu çalışmada da bir karşılaştırma yapılacak olmasına rağmen, mesele "akıl" ve "zekâ" kavramları üzerinden temellendirilmeye çalışılarak farklı bir yol izlenecektir. Bu amaçla önce "akıl", "zekâ" ve "medeniyet" kavramları tanımlanacak, ardından Batı Avrupa ve Doğu Akdeniz medeniyetlerinin sosyo-politik özellikleri Roma İmparatorluğu'nun çöküşü başlangıç kabul edilerek incelenecektir. Buna bağlı olarak, "akıl" ve "zekâ" kavramları üzerinden söz konusu medeniyetlerin nasıl değerlendirilip karşılaştırılabileceği üzerinde durulacaktır. Sonuç olarak da genel bazı değerlendirmelerin yanı sıra Türkiye özelinde ne gibi tespitler yapılabileceği ve günümüz sorunlarıyla ilgili doğru teşhisler koyabilmek için, çalışma boyunca temellendirilen fikirlerin bize ne gibi kolaylıklar sağlayacağı gösterilmeye çalışılacaktır

A DISCUSSION ON CIVILISATION THROUGH THE CONCEPTS OF REASON AND INTELLIGENCE

It is a fact that a number of academicians discuss the issue of “civilisation”. A considerable amount of the studies, which concentrate on the socio-political features of civilisations in a historical manner, make comparisons between these civilisations in different contexts. Despite the fact that another comparison will be made in this study, the problem will be discussed from a different viewpoint through the concepts of “reason” and “intelligence”. For this purpose, firstly the concepts of “reason”, “intelligence” and “civilisation” will be determined. Then, Western and Eastern Mediterranean civilisations will be discussed from the point of their socio-political features taking the collapse of the Roman Empire as starting point. Furthermore, some details will be emphasized including how these civilisations can be compared and taken in consideration through the concepts of “reason” and “intelligence”. Finally, what assessments especially in the case of Turkey will be evaluated, and what benefits we would achieve out of the ideas those tried to be clarified throughout the study to find proper solutions will be indicated

___

Acartürk, Ertuğrul; Kılıç, Ramazan; “Osmanlı Devletinde Kapitülasyonların İktisadi ve Siyasi Perspektiften Analizi”, H. Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. 29, S. 2, 2011, ss. 1-21.

Atkins, R. L.; vd. Psikolojiye Giriş, çev. Yavuz Alogan, 4. Baskı, Ankara: Arkadaş Yayınevi, 2008.

Aydemir, C.; Genç, S. Y.; “Ortaçağın Sosyoekonomik Düzeni: Feodalizm”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, c. 10 S. 36, 2011, ss. 226-241.

Aydın, Suavi; Berge, Metin; “Feodaliteye Giden İki Yol: Avrupa ve Bizans”, Kebikeç, S. 1, Ankara 1995, ss. 115-144.

Bıçak, Ayhan; Evren Tasavvuru: Kendini Bilmek ya da Evreni Kurmak, İstanbul: Dergâh Yay., 2012.

Bıçak, Ayhan; Tarih Düşüncesinin Oluşumu, İstanbul: Dergâh Yay., 2004.

––––; Tarih Metafiziği, İstanbul: Dergâh Yay., 2014.

Bloch, Marc; Feodal Toplum, çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara: Savaş Yay., 1983.

Budak, Selçuk; Psikoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yay., 2005.

Çaha, Ömer; “Osmanlı’da Sivil Toplum”, A. Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, vol. 49, No. 3-4, Jan. 1994, ss. 79-99.

Çetin, Halis; “Liberalizmin Tarihsel Kökenleri”, C. Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, c. 3, S. 1, 2002, ss. 79-96.

Deanesly, Margaret; A History of The Medieval Church 590-1500, London&New York: Routledge, 2005.

Duralı, Ş. Teoman; Çağdaş Küresel Medeniyet: Anlamı, Gelişimi, Konumu, 2. Baskı, İstanbul, 2. b. İstanbul 2003.

Ekelund, R. B.; Hebert, R. F.; Tollison, R. D.; Anderson, G. M.; Davidson, A. B.; Sacred Trust: The Medieval Church as an Economic Firm, New York: Oxford University Press, 1996.

Ertman, Thomas; Birth of Leviathan: Building States and Regimes in Medieval and Early Modern Europe, Cambridge University Press 2004.

Fernandez-Ballesteros, R.; Juan-Espinosa, M.;, Abad, Francisco-Jose; “Sociohistorical Changes and Intelligence Gains”, Environmental Effects On Cognitive Abilities, eds. Robert J. Sternberg&Elena L. Grigorenko, Lawrence Erlbaum Associates Pub., USA 2001.

Fromm, Erich; The Sane Society, Routledge&Kegan Paul, London&New York 2008.

Gümüş, T. Tolga; “Feodalizm: Avrupa Tarihinde Yeni Yaklaşımlar”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, c. 29 S. 47, ss. 39-64.

Hassan, Ü.; Berktay, H.; Ödeka, A., Türkiye Tarihi 1, İstanbul: Cem Yayınevi, 1989.

Heidegger, Martin; Nietzsche’nin Tanrı Öldü Sözü ve Dünya Resimleri Çağı, çev. Levent Özaşar, Bursa: Asa Kitabevi, 2001.

Hentsch, Thierry; Hayali Doğu: Batı’nın Akdenizli Doğu’ya Bakışı, çev. Aysel Bora, 2. Baskı, İstanbul: Metis Yay., 2008.

Huberman, Leo; Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla, çev. Murat Belge, 15. Baskı, İstanbul: İletişim Yay., 2014.

İnalcık, Halil; “Osmanlı’nın Avrupa ile Barışıklığı: Kapitülasyonlar ve Ticaret”, Doğu Batı, S. 24, Ankara 2003, ss. 55-81.

Kant, Immanuel; Kritik der reinen Vernunft, Felix Meiner Verlag, Hamburg 1998.

Machiavelli; Prens, çev. Nazım Güvenç, 2. Baskı, İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi, 1994.

Marx, Karl; “The British Rule in India”, New-York Daily Tribune, June 25 1853, Çevrimiçi: https://www.marxists.org/archive/marx/works/1853/06/25.htm (Erişim tarihi, 15.02.2016).

––––; Capital: A Critique of Political Economy Volume 1, trans. Ben Fowkes, Penquin Books, 3th ed., Great Britain 1982.

Meriç, Cemil; Kültürden İrfana, 1. Baskı, İstanbul: İletişim Yay., 2013.

––––; Umrandan Uygarlığa, 20. Baskı, İstanbul: İletişim Yay., 2013.

Miller, Joan G.; “A Cultural-Psychology Perspective on Intelligence”, Intelligence, Heredity, and Environment, Eds. R. J. Sternberg&E. L. Grigorenko, USA: Cambridge University Press, 2nd Edition, 1999, ss. 269-302.

Morris, Christopher W.; An Essay on the Modern State, USA: Cambridge University Press, 2002.

Nisbett R. E.; Düşüncenin Coğrafyası, çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul: Varlık Yay., 2005.

Ong, Walter J.; Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi, çev. Sema Postacıoğlu Banon, 4. Baskı, İstanbul: Metis Yay., 2007.

Pirenne, Henri; Ortaçağ Avrupa’sının Ekonomik ve Sosyal Tarihi, çev. Uygur Kocabaşoğlu, 7. Baskı, İstanbul: İletişim Yay., 2014.

Pole, D.; “The Concept of Reason”, Education And The Development of Reason, eds. R. F. Dearden, P. H. Hirst, R. S. Peters, Routledge&Kegan Paul, London and Boston 2010, ss. 112-130.

Saari, P.; Saari, A.; Carnagie, J. L. (eds.), Renaissance and Reformation: Almanac Vol. 1, USA: Thomson Gale, 2002.

Sezer, B.; Eğribel, E.; Özcan, U., “Devlet Üzerine”, Sosyoloji Yıllığı 9, İstanbul 2002, ss. 448-459.

––––; Özcan, U., “Geleneksel Doğu’da Şehirlerin Doğuşu ve Gelişmesi”, Sosyoloji Yıllığı 9, İstanbul 2002, ss. 463-474.

Sunar, Lütfi; Marx ve Weber’de Doğu Toplumları, İstanbul: Ayrıntı Yay., İstanbul 2012.

Şen, M. E.; Türkmenoğlu, M. A., “Avrupa Feodalitesi İle Osmanlı Tımar Sistemi Üzerine Bir Mukayese”, The Journal of Academic Social Science Studies, Vol. 5, Issue 4, August 2012, ss. 189-204.

Tekin, Segâh; Sipahi, E. B., “Kent, Yönetim, Siyaset ve Düşünce Bağlamında Ortaçağ Av-rupasına İlişkin Genel Bir Değerlendirme”, Tarih Okulu Dergisi, S. XVII, Mart 2014, ss. 189-219.

Thilly, Frank; Felsefenin Öyküsü-II Çağdaş Felsefe, çev. İbrahim Şener, İstanbul: İzdüşüm Yay., 2007.

Uygur, Nermi; İçi Dışıyla Batı’nın Kültür Dünyası, 2. Baskı, İstanbul Yapı Kredi Yay., 2006.

Ülgen, Pınar; “Ortaçağ Avrupasında Feodal Sisteme Genel Bir Bakış”, Mukaddime, S. 1, 2010, ss. 1-15.

Vroon, P. A.; Intelligence: on Myths and Measurement, North-Holland Pub., Amsterdam&New York&Oxford 1980.

Weber, Max; Economy and Society: An Outline of Interpretive Sociology, trans. Ephraim Fischoff vd., eds. Guenther Roth; Claus Wittich, USA: University of California Press, 1978.