Türkiye'de tütüncülerin kaçakçılaşma sürecinde kolculuğun baskısını iki kolcunun tercüme-i hâlinden anlama denemesi

1884te başlayan Reji uygulaması ile tütünde kaçakçılık almış yürümüş, buna karşılık Reji idaresi silahlı kolcuları vasıtasıyla kaçakçılığı önlemeye çalışmış, sonuçta çoğu bizzat Rejinin bilerek düşük tuttuğu fiyatlar yüzünden kaçakçılığa başlayan üreticilerden oluşan binlerce insanın ölümüne sebep olmuştur. Bu yazıda, kolculukla ilgili iki belgeden hareketle, bir durum değerlendirmesi yapılmak istenmektedir.

The role of the regie police (kolcu) in the tobacco producers becoming smugglers in Turkey: An attempt at interpretation of two documents

With the establishment of General Dept Administration (shortly known as Regie) in Ottoman Turkey in 1884, smuggling of tobacco became widespread. Armed police of the Regie tried to stop the smuggling and many people, mostly the producers themselves who became smugglers in desperation under insufficient prices deliberately kept low by the Regie itself, were killed. Based on the examination of two original documents, this article interprets and evaluates the functioning of the Regie administration and the tobacco smuggling.

___

Alyot, Halim (1947), Türkiyede Zabıta (Tarihi Gelişim ve Bugünkü Durum), Ankara, İçişleri Bakanlığı Y.

Berkes, Niyazi (1965), İki Yüz Yıldır Neden Bocalıyoruz?, Ankara, Yön Y.

Doğruel, Fatma ve Doğruel A. Suut (2000), Osmanlıdan Günümüze Tekel, İstanbul, Tarih Vakfı Tekel Y.,

Donald Quatart (1987), Osmanlı Devletinde Avrupa İktisadi Yayılımı ve Direniş 1881-1908, Ankara, Yurt Y.

[Ekinci], Salih Zeki (1928), Türkiye'de Tütün, Ziraat, Sınaat ve Ticareti, İstanbul, Cumhuriyet Matbaası.

Emiroğlu, Kudret (1993), Trabzonda İkinci Meşrutiyette Tütün Rejisiyle Mücadele, Trabzon Dergisi, Aralık 1993, Sayı: 7, s. 34-46, Ankara, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Y.,

Emiroğlu, Kudret (2012), Gündelik Hayatımızın Tarihi, İstanbul, T. İş Bankası Kültür Y.

Gökdemir, Oktay (1999), Osmanlı Tütün Tarımında Reji Kolculuğu ve Sivil Direniş, Tarih ve Toplum, Ekim 1999, Sayı: 190, s. 51-57, İstanbul, İletişim Y.

İstatistik Umum Müdürlüğü (1932), Devlet İnhisar İdareleri ve İnhisar Maddeleri İstatistiği, Ankara, İstanbul Marifet Matbaası.

Keskinkılıç, Erdoğan (2003), Osmanlı Tütün Tarımına Avrupa Finansmanı: Reji - Tütün İdaresi, Folklor / Edebiyat, 2003/4, Sayı: 36, s. 239-250, Ankara.

Mutluçağ, Hayri (1967), Düyun-ı Umumiye ve Reji Soygunu, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı 2, Kasım 1967, İstanbul, Menteş Y.

Pakalın, Mehmet Zeki (1971), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt 1-3, İstanbul, M.E.B. Y.

Suvla, Refii-Şükrü (1940), Tanzimat Devrinde İstikrazlar, Tanzimatın Yüzüncü Yıldönümü Münasebetile Neşredilen Kitaptan Ayrı Baskı, İstanbul, Maarif Vekaleti Y.

[Şanda], Hüseyin Avni (1932), Bir Yarı Müstemleke Oluş Tarihi, İstanbul.

Toprak, Zafer (2007), Düyun-ı Umumiye Belgeleri Gün Işığına Çıkıyor, Toplumsal Tarih, Sayı 159, Mart 2007, s. 93-95, İstanbul, Tarih Vakfı Y.

Yılmaz, Fehmi (2003), Tütün Üzerine Düşünceler: Batıda ve Bizde, Tütün Kitabı, s. 3-16, İstanbul, Kitabevi Y.