Üç tarz-ı çete

Her çete tanımı zaman, mekan ve bağlamda değişeceği için ideal bir çete tanımı yapmak imkan dahilinde gözükmemektedir. Buna rağmen terimin temel bileşenlerini ve farklı durumlardaki kullanım biçimlerini tespit etmek mümkündür. Bu bağlamda, 1908-1918 arasındaki çalkantılı dönem, çete teriminin Osmanlı otoriteleri tarafından oldukça analitik kullanıldığı bir dönemi temsil eder. Bu makale terimin kullanım biçimleri yahut kategorizasyonunun, resmiyet ve meşruiyet gibi kaygan ve çok yönlü kavramlar etrafında nasıl şekillendiğini ele alıyor.

Three forms of band

It seems not possible to make a proper definition of the term band as this historic phenomenon took varying context in time and place. Notwithstanding, it is possible to identify basic components and different usages of the word in different situations. In this context, the tumultuous period between 1908 and 1918 represents a time when the term was quite analytically used by the Ottoman authorities. This study examines different usages or categories of the term on the ground of slippery and multifaceted concepts such as formality and legitimacy.

___

Arşiv Kaynakları

Askeri Tarih ve Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Arşivi (ATASE)

Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü - Osmanlı Arşivi (BOA)

Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü - Cumhuriyet Arşivi (CA)

Ernst Jaeckh Papers (EJA), El Yazması Grup Numarası: 467 (Manuscripts and Archives Department, Yale University Library)

Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi. 21. İnikad, I. Devre, I. Sene, c. 1 (17 Kanun-i Sani 1324); 22. İnikad, I. Devre, I. Sene, c. 1 (19 Kanun-i Sani 1324); 23. İnikad, I. Devre, I. Sene, c. 1 (21 Kanun-i Sani 1324); 23. İnikad, I. Devre, II. Sene, c. 1 (28 Kanun-i Evvel 1325); 3. İnikad, I. Devre, I. Sene, c. 1 (21 Kanun-i Evvel 1324).

Kitap ve Makaleler

Halebde büyük bir kalpazan çetesinin keşf ve derdesti. Polis Mecmuası 3, no. 48 (1 Temmuz 1331), 208-215.

Havadis-i Dahiliye. Servet-i Fünun 11, no. 286 (1 Ağustos 1312), 180-181.

Havadis-i Dahiliye. Servet-i Fünun 12, no. 312 (20 Şubat 1312), 44-45.

Katil çeteleri. Polis Mecmuası 4, no. 68, (1 Mayıs 1332), 115-119.

Resimlerimiz. Servet-i Fünun 54, no. 1382, (28 Şubat 1334), 68.

Sirkatler. Polis Mecmuası 3, no. 63 (15 Şubat 1331), 557-563.

Şuunat: Çetelerin Tenkili. Ceride-i Sofiye 5, no. 135 (3 Mart 1334), 357.

Vesaik-i Tarihiyye: Basü Badel-Mevt. Sebilürreşad 11, no. 264 (19 Eylül 1329), 64.

Acıpayamlı, Orhan. 1976. Zanaat Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu. http://www.tdkterim.gov.tr/?kelime=%E7ete&kategori=terim&hng=md.

Bahaeddin, Mehmed. Yeni Türkçe Lügat. İstanbul: Evkaf-ı İslamiye Matbaası.

Baysal, Bekir Sıtkı. 1974. Tarih Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu. http://www.tdkterim.gov.tr/?kelime=%E7ete&kategori=terim&hng=md.

Cengiz, Halil Erdoğan, ed. 1991. Enver Paşanın Anıları. İstanbul: İletişim Yayınları.

Eren, Hasan. 1999. Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basınevi.

Eyüboğlu, İsmet Zeki. 1991. Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü. İstanbul: Sosyan Yayınları.

Fevzi, Ömer. 1325. Muhafaza-i Asayişe Memur Zabitanın Vezaifi: Usûl-i Takib-i Eşkıya ve Çete Muharebeleri. İstanbul: Matbaa-i İkbal.

Harb-i Umumi Panoraması (Album de la Guerre Generale). 1914. İstanbul: Matbaa-i Ahmed İhsan ve Şürekası.

Hobsbawm, Eric J. 1997. Eşkıyalar. İstanbul: Avesta.

İslam Ansiklopedisi, s.v. Akıncı c. 1. Eskişehir: Milli Eğitim Bakanlığı, 1997.

İştip, Hakkı. 1949. Gerilla: Çete Muharebeleri. Ankara: Harpokulu Basımevi.

Mahmud. 1909. Mebusana Takdim Olunan Hafiyelerin Listesi yahud İstanbulda Kimler Hafiyelik etmiş.

Moran, Yıldız. 1992. Eşanlamlı Sözcükler ve Karşıt Anlamları Sözlüğü. İstanbul: Spatyom.

Müdâfaa-i Milliyye Cemiyeti Mecmuasıdır: Müdâfaa-i Milliye Cem'iyyetinin bidâyet-i teşkîli olan 1328 senesi Kânûn-i sânîsinin ondokuzundan 1329 sene-i Kânûn-i sânîsi ondokuzuna kadar bir senelik muâmelât-ı umûmiyesiyle cem'iyyet nâmına vârid olan iânât ve teberrüât ve sarfiyyât ve müressilâtı muhtevîdir. 1329. İstanbul.

Orel, Vladimir. 1998. Albanian Etymological Dictionary. Leiden: Brill.

Report of the International Commission to Inquire into the Causes and Conduct of the Balkan Wars. 1914. Washington: Carniege Endowment for International Peace Division of Intercourse and Education.

Rumili Vilayetinde Şekavet ve Mefsedetin Meni ve Mütecasirlerinin Takib ve Tedibi Hakkında Kanun. 1327. Dersaadet: Matbaa-i Kütübhane-i Cihan.

Sami, Şemsettin. 1317. Kamus-i Türki. Dersaadet: İkdam Matbaası.

Sofyalı Ali Çavuş. 1992. Sofyalı Ali Çavuş Kanunnamesi, haz. Midhat Sertoğlu. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.

Takvim-i Vekayi, 4 Şaban 1337, no. 3540; Divan-ı Harb-i Örfi Muhakematı Zabıt Ceridesi, Birinci Muhakeme (27 Nisan 1335).

Takvim-i Vekayi, 7 Şaban 1337, no. 3543; Divan-ı Harb-i Örfi Muhakematı Zabıt Ceridesi, İkinci Muhakeme (4 Mayıs 1919).

Tietze, Andreas. 2002. Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı. İstanbul-Wien: Simurg.

Tokay, Gül. 1995. Makedonya Sorunu: Jön Türk İhtilalinin Kökenleri (1903-1908). İstanbul: AFA Yayınları.

Turner, İpek Yosmaoğlu. The Priests Robe and the Rebels Rifle: Communal Conflict and the Construction of National Identity in Ottoman Macedonia 1878-1908. Kasım 2005. Doktora tezi, Princeton University,.

Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, s.v. Akıncı.. C. 2. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1989.

Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, s.v. Çete. C. 8. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1993.

Türkiyede Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. c. 3. 1993. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu TDK Yayınları.

Vefik Paşa, Ahmet. 2000. Lehçe-i Osmani, haz. Recep Toparlı. Ankara: Türk Dil Kurumu.

Von Dach, Hans. 1957. Der totale Widerstand, Kleinkriegsanleitung für jedermann. Schweizer Unteroffiziersverband.

Von Dach, , Hans. 1964. Topyekûn Mukavemet: Herkes için çete harbi rehberi. Ankara: Kara Kuvvetleri Yayınları.

Yalım, Özcan. 1998. Türkçede Yakın ve Karşıt Anlamlılar Sözlüğü. Ankara: İmge.

Yeni Resimli Türkçe Kamus. 1928. İstanbul: Maarif Kütüphanesi.