1950'li yıllarda Türk sineması'nın efeleri

Bu yazıda Türk Sineması’nda 1940’lı yılların sonu ile 1950’li yılların çokça çevrilen filmlerinden “efe” kostümlü serüven filmlerinin bir değerlendirmesi yapılmaktadır. Bu tür filmlerde, filmin kahramanı efe, kötü insanlarla mücadele eder. Mücadelesinin sonunda kötü insanları yenilgiye uğratır. Efeli filmler özellikle 1950’li yıllarda seyirci toplamıştır.

Swashbucklers of Turkish cinema in 1950’s

From late 40’s through 50’s several adventure movies with “efe” (swashbuckler) costumes were among the overmuch shot movies in Turkey. In those movies the hero efe fights against villains. And at the end wipes the floor with his opponents.

___

Filmografi

Çakırcalı Mehmet Efe’nin Definesi. Yönetmen ve Senaryo: Faruk Kenç; Görüntü Yönetmeni: Enver Burçkin; Müzik: Sadi Yaver Ataman; Oyuncular: Gülistan Güzey, Bülent Ufuk, Belgin Doruk, Mahir Özerdem, Ayfer Feray, Vedat Karaokçu, Eşref Vural, Settar Körmükçü, Kadir Savun, Muazzez Arçay, Zeki Alpan, Necdet İnce, Tamer Balcı, Arşavir Alyanak, Necmi Büken, İsmail Torkay; Yapımevi ve Yılı: İstanbul Film, 1952.

Çakırcalı Mehmet Efe-Çakırcalı Nasıl Vuruldu. Yönetmen ve Senaryo: Faruk Kenç; Görüntü Yönetmeni: Enver Burçkin; Müzik: Şadi Yaver Ataman; Oyuncular: Bülent Ufuk, Gülistan Güzey, Vedat Karaokçu, Münevver Coşkun, Zeki Alpan, Sadri Alışık, Mehmet Karaca, Salih Tozan, Kadir Savun; Yapımevi ve Yılı: İstanbul Film ve And Film, 1950.

Dokuz Dağın Efesi. Yönetmen ve Senaryo: Metin Erksan; Görüntü Yönetmeni: Şevket Kıymaz; Müzik: Nedim Otyam; Oyuncular: Fikret Hakan, Serpil Gül, Kadir Savun, Erol Taş, Hayri Esen, Hayati Hamzaoğlu, Sadettin Erbil, Yılmaz Gruda, Osman Türkoğlu; Yapımevi ve Yılı: Birsel Film, 1958.

Efe Aşkı. Yönetmen: Şadan Kâmil; Senaryo: Aydın Arakon; Görüntü Yönetmeni: İlhan Arakon; Oyuncular: Orhan Murat Arıburnu, Emine Engin, Semiha Öz, Nergis Moğol, Vedat Örfi Bengü, Vedat Karaokçu, Afif Yesari, Hakkı Ruşen, Naciye Çokduyan; Yapımevi ve Yılı: Atlas Film, 1948.

Efelerin Efesi. Yönetmen ve Senaryo: Şakir Sırmalı; Görüntü Yönetmeni: Kriton İlyadis; Oyuncular: İhsan Evrim, Ayfer Feray, Eşref Vural, Atıf Kaptan, Hayri Esen, Kemal Ergüven, Hulusi Kentmen, Orhan Elmas, Nana Aslanoğlu, Vahi Öz, Aliye Rona, Rahmi Kafadar; Yapımevi ve Yılı: Duru Film, 1952.

Kara Efe-Zeyneb’in Gözyaşları. Yönetmen ve Senaryo: Muharrem Gürses; Görüntü Yönetmeni: Aram Hugasiyan; Müzik: Sadi Işılay; Oyuncular: Muharrem Gürses, Cihan Işık, Ali Üstüntaş, Saime Sinan, İhsan Noyan, Sakıp Sümer, Muazzez Arçay, Renan Fosforoğlu, Münir Ceyhan, Muzaffer Demir, Mürvet Sim, Mualla Fosforoğlu, Mualla Fırat, Faik Coşkun, Zeki Alpan, Nazmi Ülgen, Leylâ Nil, Yıldız İzmirli; Yapımevi ve Yılı: Reks Film, 1951-1952.

Köroğlu. Yönetmen: Refik Kemal Arduman, Mümtaz Ener; Senaryo: Muharrem Gürses; Görüntü Yönetmeni: Manasi Filmeridis, Cezmi Ar, Baha Gelenbevi; Müzik: Sadi Işılay; Oyuncular: Mümtaz Ener, Gülistan Güzey, Haşim Evci, Kadri Ögelman, Sezer Sezin, Avni Dilligil, Nebile Teker; Yapımevi ve Yılı: Ses Film (Necip Erses), 1945-49.

Sarı Zeybek. Yönetmen ve Senaryo: Münir Hayri Egeli; Görüntü Yönetmeni: Cezmi Ar; Oyuncular: Muhterem Nur, Lütfi Güneri, Atıf Kaptan, Feridun Çölgeçen, Ali Korkut, Toygar Belevi, Fikret Hakan, Tomris Oğuzalp, Ali Küçük, Ferda Ferdağ; Yapımevi ve Yılı: Halk Film, 1953.

Türkân Sultan ve Köroğlu. Yönetmen ve senaryo: Faruk Kenç; Görüntü Yönetmeni: Enver Burçkin, İlhan Arakon; Oyuncular: Bülent Ufuk, Vedat Karaokçu, Ayten Çankaya, Belgin Doruk, Ziya Aygen, Aliye Rona, Cihan Işık, Mahir Özerdem, Muazzez Arçay, Kadir Savun, Zeki Alpan, Babuş, Tamer Balcı; Yapımevi ve Yılı: Özen Film, 1953.

Yanık Efe. Yönetmen: Semih Evin; Senaryo: Muharrem Gürses; Görüntü Yönetmeni: Rhan Çağman; Oyuncular: Oya Sensev, Turgut Özatay, Şükran Süley, Muharrem Gürses, İhsan Torun, Cahit Gürkan; Yapımevi ve Yılı: Vatan Film (İhsan Sabuncu), 1954.

Kaynakça

“Efe Aşkı”, Yıldız, S. 227, 15 Ekim 1948.

“Efelere Dair Güzel Bir Türk Filmi, Yanık Efe”, Yıldız, S. 60, 13 Şubat 1954.

“Kara Efe Çevriliyor”, Yıldız, S. 41, 6 Ekim 1951.

“Yeni Bir Film Yeni Bir Stüdyo”, Yıldız, S. 199, 15 Ağustos 1947.

Ataker, Mehmet. “Yeni Sinema Mevsimine Nasıl Giriyoruz? (2)”, Yıldız, S. 40, 26 Eylül 1953.

Arpad, Burhan. “Sarı Zeybek”, Vatan, 15 Aralık 1953.

Çalapala, Rakım. “Bir Film Çevriliyor”, Yıldız, S. 156, 1 Ağustos 1945.

Kenç, Faruk. “Çakırcalı’nın Definesi”, Yıldız, S. 58, 2 Şubat 1952.

Lüks Koltuktaki Adam [Sezai Solelli]. “Haftanın Yerli Filmi-Efelerin Efesi”, Yıldız, S. 95, 18 Ekim 1952.

Lüks Koltuktaki Adam, “Haftanın Filmleri”, Yıldız, S. 46, 7 Kasım 1953.

Lüks Koltuktaki Adam, “Haftanın Filmleri”, Yıldız, S. 48, 21 Kasım 1953.

Lüks Koltuktaki Adam, “Haftanın Yerli Filmleri”, Yıldız, S. 53, 26 Aralık 1953.

Lüks Koltuktaki Adam, “Haftanın Filmleri”, Yıldız, S. 60, 16 Şubat 1952.

Lüks Koltuktaki Adam, “Haftanın Yerli Filmleri”, Yıldız, S. 15, 4 Nisan 1953.

Lüks Koltuktaki Adam, “Haftanın Yerli Filmleri-Çakırcalı Mehmet Efenin Definesi”, Yıldız, S. 98, 8 Kasım 1952.

Lüks Koltuktaki Adam, “Haftanın Yerli Filmleri-Yanık Efe”, Yıldız, S. 62, 27 Şubat 1954.

Okan, Tuncan. “Dokuz Dağın Efesi”, Milliyet, 10 Ocak 1959.

Onaran, Âlim Şerif. Türk Sineması Tarihi Ders Notları, I-II, 1973-1974 Ders Yılı Onaran, Âlim Şerif. Türk Sineması, C. I, Kitle Yayınları, Ankara 1994.

Orhan Koloğlu, “Avrupa’da Sinema Artisti Olmak İsterken: Ayşe Nana”, Tarih ve Toplum, C. 32. S. 188, Eylül 1999.

Özön, Nijat. Türk Sineması Tarihi, Artist Reklâm Ortaklığı Yayınları, İstanbul 1962.

Scognamillo, Giovanni. Türk Sinemasında 6 Yönetmen, İstanbul 1973.

Tilgen, Nurullah. “Mümtaz Ener Köroğlu’nu Çeviriyor”, Yıldız, S. 155, 15 Temmuz 1945.

Tilgen, Nurullah. “Türk Filmciliği Dünden Bugüne (1914-1953)”, Yıldız, S. 37, 5 Eylül 1953.

Tuğrul, Semih. “Filmciliğimizle İlgili Meseleler”, Varlık, S. 401, 1 Aralık 1953.

Ün, Memduh ve Uğur Ün (haz.). Memduh Ün Filmlerini Anlatıyor, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2009.

Yıldız, S. 41, 6 Ekim 1951, s. 14; Yıldız, S. 70, 26 Nisan 1952.