URARTULARDA DERİ VE DERİ İŞLEMECİLİĞİ

Urartu Devleti, kurulduğu dönemden itibaren önemli askerî, ekonomik, siyasi ve sosyal gelişmelere sahne olmuştur. Bu bağlamda, özellikle zanaat faaliyetlerinde ciddi ilerlemeler kaydedilmiştir. Ekonomik olarak hayvancılığın önemli bir yer tuttuğu Urartu Devleti’nde dericilik ve deri işlemeciliği önemli bir faaliyet olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu alanda günümüze kadar yapılmış olan kazılarda elde edilmiş bir takım arkeolojik veriler mevcuttur. Ancak, yazılı kaynaklar yok denecek kadar azdır. Bu makalede M.Ö. 9. yy’da Van/Tuşpa merkezli kurulan ve M.Ö. 8. yüzyılın başlarından itibaren hızlı bir yükseliş göstererek sınırlarını; batıda Malatya, güneyde Toros Dağları, doğuda ise Kuzeybatı İran içlerine kadar genişleten Urartu Devleti’nde yapılan dericilik ve deri işleme faaliyetleri incelenmiştir.

Leather and Leather Processing in Urartians

From the time of its establishment, the Urartu State entered a process of economic, political and social developments. In this regard, it had become the scene of considerable progress in the field of craft activities. These activities can be observed in the light of archeological findings. However, written sources in this subject are quite scarce. This article will focus on the leather and leather processing activities in the Urartu State, founded during the 9th century B.C., in Van / Tuşpa and which showed a rapid rise after the 8th century B.C., expanding its borders to Malatya in the west, the Taurus Mountains in the south, and the North-western Iran in the east.

PDF

___

Belli, O. (1993). 1991 yılı Anzaf Urartu kaleleri kazısı, XIV. Kazı Sonuçları Toplantısı I, s. 441-469.

Belli, O. (1995). Anzaf kaleleri ve Urartu tanrıları. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

Belli, O. (2008). Urartuların kullandığı müzik aletleri ve bunlardan günümüze ulaşanlar. III. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu, 123-138.

Bingöl, A. (2003). En Eski Çağlardan Urartu’nun Yıkılışına Kadar Kars ve Çevresi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.

Ceylan, A. (1994). Eski Anadolu’da devletlerarası ilişkiler, antlaşmalar (II. ve I. Binde). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Ceylan, A. (2008). Doğu Anadolu araştırmaları Erzurum - Erzincan - Kars - Iğdır (1998 - 2008). Erzurum: Eser Ofset Matbaacılık.

Ceylan, A. (2015). Pers-Urartu ilişkileri. Türkiz, 36, 77-102.

Ceylan, A.-Bingöl, A.- Karageçi M. (2018). Eskiçağ’da Kars Kaleleri, Erzurum, 2018.

Çavuşoğlu, R. (2014). Urartu, kemerler. İstanbul: Rezan Has Müzesi.

Derin, Z -Çilingiroğlu, A. (2001). Armour and weapons. Ayanis I, Ten Years Excavations at Rusaḫinili Eiduru-kai 1989-1998, (Ed. A. Çilingiroğlu and M. Salvini), Roma: CNR, Istituto per gli Studi Micenei ed Egeo-Anatolici. 155-187.

Diakonoff, I. M. (1963). Urartskiye pisma i dokumenti, Moskova - Leningrad: Leningrad: Izd-vo Akademii nauk - Leningradskoe ots-nie.

Erzen, A. (1992). Doğu Anadolu ve Urartular/Eastern Anatolia and Urartians. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.

Gökçe, B. (2011). Arkeolojik buluntular, betimleme sanatı ve yazılı kaynaklar ışığında Urartu Krallığı’nda tekerlekli taşıtlar. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Grayson, A. K. (1972). Assyrian royal ınscriptions I. Wiesbaden: O. Harrassowitz. Karageçi, M. (2015). Arpaçay Havzası’nda Tarihi ve Arkeolojik Araştırmalar, Kafkas Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kars.

Levey, M. (1957). Chemistry of tanning in Ancient Mesopotamia. Journal of Chemical Education, 34, 142-143.

Levey, M. (1958a). Alum in Ancient Mesopotamian techonology. Isis, 49, 166-169.

Levey, M. (1958b). Research sources in Ancient Mesopotamian chemistry. Ambix, VI/3, 149-154.

Melikisvili, G. A. (1960). Urartskije klinoobraznyje nadpisi. Moskova: Izd. Akademii Nauk SSSR.

Melikişvili, G. A. (1971). Urartskiye klinoobraznyye nadpisi 2: Otkritiya i publikatsiyi 1954-1970gg. VDI, 3, 227-255.

Merhav, R. (1991). Chariot and horse fittings. Urartu: A Metalworking Center in the First Millennium B.C.E. Jerusalem: Israel Museum, 54-78. Meyer, L. (1982). Urartu. Gent: Het Centrum.

Payne, M. R. (2006). Urartu Çiviyazılı belgeler kataloğu. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

Piotrovskii, B. B. (1959). Wanskoe carstvo Urartu. Moskova: Isd. Vostocnoi Literatury.

Piotrovskii, B. B. (1967). Urartu: The kingdom of Van and its art. (Çev.: Gelling, P. S.). London: Adams & Mackay. Piotrovskii, B. B. (1970). Karmir-Blur. Leningrad: Aurora Art Publishers.

Sağlamtimur, H. (2017). Urartu krallığında hayvancılığın sosyo ekonomik açıdan önemi. AnAr, 20, 1-16.

Salvini, M. (2006). Urartu tarihi ve kültürü. (Çev.: Belgin AKSOY). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

Salvini, M. - Dan, R. (2012). Corpus dei testi Urartei: Vol. 4. Roma: CNR, Ist. di Studi Sulle Civilta dell’Egeo e del Vicino Oriente.

Seidl, U. (2004). Bronzekunst Urartus. Mainz: von Zabern.

Şahinbaş Erginöz, G. (2010). Mezopotamya’da kimyasal zanaatlar, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları, 17, 149-164.

Tarhan, M. T. (1978). M.Ö. XIII. yüzyılda “Uruatri” ve “Nairi” Konfederasyonları. (Yayımlanmamış Doçentlik Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.

Tarhan, M. T. (1982). Urartu Devleti’nin ‘kuruluş’ evresi ve kurucu krallardan ‘Lutipri=Lapturi’ hakkında yeni görüşler. An-Ar, 8, 69-114.

van de Mieroop, M. (1987). Crafts in the Early Isın period: A study of the Isın craft archive from the reigns of Išbı-Erra and Šu-Ilıšu. Leuven: Departement Oriëntalistiek. van Loon, M. N. (1966). Urartian art. İstanbul: Nederlands Historisch-Archeologisch Instituut.

Yıldız, N. (1993). Eski çağda deri kullanımı ve teknolojisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları. Zimansky, P. E. (1985). Ecology and empire: The structure of the Urartian State. Chicago, III: The Oriental Institute.