NOTES ON THE FORMATION OF HILYA DESIGN: CALLIGRAPHY-ILLUMINATION INTERACTION AND NUMERAL SYMBOLISM

In Ottoman tradition of thought the Prophet Muhammad represents the complete human being (al-insan al-kamil), who has reached the highest psychological, physical and spiritual stage of being. In this case the main purpose of the hilya as a work of calligraphy and illumination is to aesthetically evoke the physical appearance and moral character of the Prophet Muhammad. Moreover, the complex symbolism of the hilya as an expression of prophetic glory also reflects the cosmological thought of the Ottoman community. The subject of this article is to examine the classical hilya design attributed to the famous Ottoman calligrapher Hâfiz Osman in the context of calligraphy-illumination interaction and number symbolism. Examining classical examples of Turkish-Islamic arts of the book, we will try to observe that the conventional hilya design passed through various stages during the process of its formation. In this case the theoretical roots of Hâfiz Osman‟s hilya form and the probability of his inspiration by the aesthetic designs of the previous periods will be examined through the decorative manuscripts in religious and nonreligious topics.

Hilye Tasarımının Oluşumuna İlişkin Notlar: Hat-Tezhip Etkileşimi ve Sayı Sembolizmi

Osmanlı düşünce geleneğinde Hz. Muhammed, psikolojik, fiziksel ve manevi açıdan en yüce varlık mertebesine ulaşmış yetkin insanı (el-insanü‟l-kamil) temsil etmektedir. Bu bakımdan, hat ve tezhip sanatının uygulandığı bir eser olarak hilyenin asıl amacı, Hz. Muhammed'in fiziksel görünüşünün ve ahlaki özelliklerinin estetik ifadesini ortaya koymaktır. Peygamberlik makamının yüceliğini gözler önüne seren hilyedeki mürekkep sembolizm, aynı zamanda Osmanlı toplumunun kozmolojik düşüncesini de yansıtmaktadır. Bu makalenin konusu, ünlü Osmanlı hattat Hâfiz Osman'a atfedilen klasik hilye tasarımının hat-tezhip etkileşimi ve sayı sembolizmi bağlamında incelenmesidir. Makalede Türk/İslam kitap sanatlarının klasik örneklerini incelemek suretiyle, geleneksel hilye tasarımının oluşum sürecinin çeşitli aşamalardan geçtiğini irdelemeye çalışacağız. Buna binaen, Hâfiz Osman tarafından geliştirilen hilye formunun teorik kökleri araştırılacak ve gerek dini gerekse de dini olmayan konulardaki bezemeli yazmalar üzerinden sanatkarın önceki dönemlere ait estetik tasarımlardan esinlenme olasılığı incelemeye tabi tutulacaktır.

PDF

___

Abdulkadiroğlu, A. (1991). İlk hilye hattatı Ahmed Karahisarî mi?. Milli Kültür, 82, 48-52.

Ackerknecht, E. H. (1955). A short history of Medicine. New York.

Akimushkin, O. F. and Ivanov, A. A. (1979). The art of Illumination. Basil Gray (Ed.), in The Book in Central Asia: 14th-16th Centuries (pp. 43-49). London.

Alparslan, A. (1999). Osmanlı hat sanatı tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Alparslan, A. (2002). Kıta. Diyanet İslam ansiklopedisi (DİA), 25, 505-506.

Arslanoğlu, İ. (1997). Yazarı belli olmayan bir fütüvvet-nâme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Atıl, E. (1981). Art of the Mamluks: Renaissance of Islam. Washington: Smithsonian Institution Press.

Barry, M. (2004). Figurative art in Medieval Islam and the riddle of Bihzad of Herat: (1465-1535). Paris: Flammarion.

Bilgi, H. (Cur.) (2004). Gönülden bir tutku: Sevgi gönül hat koleksiyonu (A Heartfelt Passion: The Sevgi Gönül Calligraphy Collection). Robert Bragner (Trn.). Istanbul: Sadberk Hanım Müzesi.

Binyon, L., Wilkinson, J.V.S. and Gray, B. (1971). Persian miniature Painting. New York: Dover Publication.

Brend, B. (1991). Islamic art. Cambridge Massachusetts: Harvard University Press.

Burckhardt, T. (1987). Mirror of the intellect: Essays on traditional science & sacred art. William Stoddart (Trans. and Ed.). Albany: State University of New York Press.

Demirci, M. (1997). Hakîkat-i Muhammediye. Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA),

15, 179-180. Derman, M. U. (1998). Letters in gold: Ottoman calligraphy from the Sakıp Sabancı Collection Istanbul. New York: The Metropolitan Museum of Art.

Derman, M. U. (2004). Masterpieces of Ottoman calligraphy from the Sakıp Sabancı Museum. İstanbul: Sakıp Sabancı Museum.

Derman, M. U. (2017). Türk hat san‟atından seçmeler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.

Derman, U. (2003). Hat sanatında Hilye-i Şerîf‟ler. Diyanet İlmi Dergisi (Peygamberimiz Hz.Muhammed (sav) Özel Sayı), 617-136.

Erdoğan, M. (2013). Türk edebiyatında manzum hilyeler. İstanbul: Kitabevi.

Ettinghausen, R. (1960). Bihzad. The Encyclopaedia of Islam, 1, 1212-1213. Ferdawsi (1350/1971). Shahnâmeh: Ez rû-ye Nuskhe-ye Khetti-ye Baysunqûrî [Facsimile Edition of the Baysonghori Shahnâmeh]. Tehran Shura-ye Merkezî-ye Shahenshahi-ye Iran.

Grabar, O. (2009). Masterpieces of Islamic art: The Decorated page from the 8th to the 17th Century. Munich: Prestel.

Gruber, C. (2009). Between logos (Kalima) and light (Nūr): representations of the Prophet Muhammad in Islamic painting. Muqarnas, 26, 229-262.

Hakanî, M.B. (2011). Gönüllerin süsü hanelerin zineti hilye: Peygamberimizin şekil ve şemaili. Hayreddin Karaman (Trans.). Istanbul: Mavi Ufuklar Yayınları.

Hill, D. R. (2001). Military technology. A.Y. al-Hassan (Ed.), in The Different Aspects of Islamic Culture: Science and Technology in Islam, (vol.4, part 2, pp. 247-270) Beirut: UNESCO Publishing.

Hoyland, R. (2005). Physiognomy in Islam. Jerusalem Studies in Arabic and Islam, 30, 361-402.

James, D. (1381). Mecmua-yi hüner-i Islami pes ez Timur: Qur‟an-nevisî tâ Qarn-i Dehhom-i Hicri Qameri. Peyam Bihtash (Trns.), Tehran: Neshr-i Kareng [Karang Books].

Johnston, M. (Ed.) (1997). The Walters art gallery: Guide to the collections. Baltimore: Walters Art Gallery.

Karahisarî, A. (Cal.) (2015). Mushaf-ı Şerif (Facsimile edition of the TSMK H.S. 5), İstanbul: Klasik Türk Sanatları Vakfı.

Karlığa, H. B. (1991). Anâsır-ı erbaa. Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), 3, 149151.

Kerner, J. J. (2010). Art in the name of science: The kitâb al-diryâq in Text and image. Anna Contadini (Ed.), in Arab Painting: Text and Image in Illustrated Arabic Manuscripts, Leiden: BRILL.

Lelić, E. (2017). Physiognomy (ʿilm-i firāsat) and Ottoman statecraft: Discerning morality and justice. Arabica, 64, 609-646.

Lentz, T. W. and Lowry, G. D. (1989). Timur and the princely vision: Persian art and culture in the fifteenth century. Los Angeles: Los Angles Country Museum of Art.

Morrow, J. A. (2014). Perfection. in John Andrew Morrow (Ed.) Islamic images and ideas: Essays on sacred symbolism. London: McFarland and Company.

Nasr, S.H. (1987). Science and civilization in Islam. Cambridge: The Islamic Texts Society.

Ögel, S. (1986). Anadolu Selçuklu sanatı üzerine görüşler. Istanbul: Matbaa Teknisyenleri Basımevi. Ormos, I. (1987-1988). The theory of humours in Islam (Avıcenna). Quaderni di Studi Arabi, 5/6, 601-607.

Özen, M. E. (2003). Türk tezhip sanatı: Turkish Art of illumination. Istanbul: Gözen Kitap.

Pancaroğlu, O. (2001). Socializing medicine: Illustrations of the kitāb al-diryāq. Muqarnas, 18, 155-172.

Richard, F. (1997). Splendeurs Persanes: Manuscrits du XIIe au XVIIe siècle. Paris: Bibliothèque Nationale.

Rogers, J.M. (1993). Mughal miniatures (Eastern art). London: Thames & Hudson.

Rogers, J.M. (1996). Empire of the Sultans: Ottoman Art from the collection of Nasser D. Khalili. London: The Nour Foundation.

Rogers, J.M. (2010). The arts of Islam. Masterpieces from the Khalili collection. London.

Rührdanz, K. (1999). An Ottoman illustrated version of Muhammad al-Tusi‟s aja‟ib al-makhluqat. Arab Historical Review for Ottoman Studies, 19/20, 455-475.

Safwat, N. F. (1996). The Art of the pen: Calligraphy of the 14th to 20th centuries. London: The Nour Foundation,.

Schimmel, A. (1993). The mystery of numbers. New York-Oxford: Oxford University Press

Schimmel, A. (2007). Ve Hz. Muhammed O‟nun peygamberidir: Peygamber‟e İslam inancında gösterilen hürmet. Okşan Aytolu (Trans.). Istanbul: Profil.

Serin, M. (2007). Hattat Şeyh Hamdullah. İstanbul: Kubbealtı.

Shani, R.Y. (2006). Illustrations of the parable of the ship of faith in Firdausi‟s prologue to the Shanama. in Shahnama Studies I (pp. 1-39). Cambridge: University of Cambridge.

Simpson, M. S. (2001). A gallant era: Henry Walters, Islamic art, and the Kelekian connection. The Journal of the Walters Art Museum, 59, 103-114.

Soucek, P.P. (1988). The life of the prophet: Illustrated versions. in Priscilla P.Soucek (Ed.), Content and Context of Visual Arts in the Islamic World (pp.193-209). Pensylvania.

Stronge, S. (2002). Painting for the Mughal emperor: The art of the book in India 1560-1650. London: V&A Publications.

Tanındı, Z. (2007). Mevlâna Celâleddin Rûmî‟nin ve Sultan Veled‟in Konya Mevlâna müzesindeki eserlerinin tezhipli ilk örnekleri. in M. Bayyiğit (Haz.), Mevlâna Ocağı: Mevlâna‟nın Doğumunun 800.Yılına Armağan (pp.163-178). Konya: Kombasan Vakfı.

Tanındı, Z. (2012). Two bibliophile Mamluk Emirs: Qansuh the master of the stables and Yashbak the secretary. in Doris Behrens-Abouseif (Ed.), The Arts of the Mamluks in Egypt and Syria-Evolution and Impact (pp.267281). Goettingen: Bonn University Press.

Taşkent, A. (2016). İslam kaynaklarında Hz. Muhammed‟in (sav) yazılı ve görsel tasviri hakkında bir değerlendirme, in Nicole Kançal-Ferrari and Ayşe Taşkent (Ed.), Tasvir: Teori ve Pratik Arasında İslam Görsel Kültür (pp.187-233). İstanbul: Klasik.

Unustası, M. (Ed.) (2010). 1400. Yılında Kur‟an-ı Kerim: Türk ve İslam ESERLERI MÜZESI Kur‟an-ı Kerim KOLEKSIYONU. İstanbul: Antik A.Ş. Kültür Yayınları.

Uzun, M. (1998). Hilye. Diyanet İslam ANSIKLOPEDISI (DİA), 18, 44-47.

Welch, A., Welch, S.C. (1982). Arts of the Islamic BOOK: The Collection of Prince Sadruddin Aga Khan. Ithaca and London: The Asia Society.

Wells, R. H. (1981). Number SYMBOLISM in the RENAISSANCE LUTE ROSE. Early Music, 9/1, 32-42.

Wright, E. (2006). Patronage of the ARTS of the BOOK UNDER THE INJUIDS of SHIRAZ. in Linda Komarof (Ed.), Beyond the Legacy of Gengish Khan (pp.248-268). Leiden-Boston: BRILL.