XVII-XX. Yüzyıllar arasında Türk Mûsikîsinde güfte-beste etkileşimine bir bakış

Yapılan çalışmada XVII. ve XX. Yüzyıllar arasında, Türk Mûsikîsinde güfte- beste etkileşimi incelenmiştir. Çalışmanın konusunu, güftedeki anlamın beste üzerindeki etkileri ve bu etkilerin melodik analizi oluşturmaktadır. Analiz yapılır-ken XVII.-XX. Yüzyıllar arasında yaşamış olan bestekârlardan, kendi yaşadığı dö-nemde ekol olarak kabul edilen isimler belirlenmiş, bu bestekârların örnek ola-rak seçilen eserleri, güfte-beste etkileşimi açısından değerlendirilmiştir. Güfteningenel mânâsının eser üzerindeki etkileri, güfte içinde geçen kelimelerin ezgiye yansıması, eserde güftenin makam seçimine etkisi ve yapılan geçki ve kullanılanterennümlerin güftenin anlamıyla ilişkisi, değerlendirmenin kapsamı içerisinde-dir. Örnek olarak seçilen eserlerde, güftenin anlaşılır ve yapılan yorumların nes- nel olması amaçlanmış ve somut olarak kabul edilebilecek göstergelere yer ve- rilmiştir. Çalışma için onbir bestekâr belirlenmiş ve incelenen 110 eserden 12si örnek olarak kullanılmıştır. Eserleri analiz edilen bestekârlar; Tabi MustafaEfendi, Hacı Sâdullah Ağa, Itrî, III. Selim, Dede Efendi, Zekâi Dede, Sâdeddin Kaynak, Selâhattin Pınar, Yesâri Âsım Arsoy, Muhlis Sabahattin Bey ve Tanbûrî Cemil Beydir. Örnek eserler, makam ve usûl açısından bir sınıflandırılmaya tabi tutulmamış, güftenin anlamına dayalı olarak incelemelere ağırlık verilmiştir. Bu incelemeler neticesinde mûsikî diliyle ifadesi mümkün olan güftelerin, besteleriyle uyum içinde olduğu görülmüştür.

A look at the interaction between lyrics and composition in Turkish Music in the XVII-XX.centuries

This study investigates the interaction between lyrics and composition in Turkish Music from the seventeenth to the twentieth centuries. The effects of themeaning in lyrics upon composition and the melodic analysis of these effectsconstitute the subject-matter of the study. While making the analysis, composerswho lived between the seventeenth and twentieth centuries and were considered a school in their periods are determined and their works selected as examples are evaluated from the point of interaction between lyrics and composition.The scope of the evaluation includes the effects of the general meaning of thelyrics upon the work, how the words used in the lyrics are reflected in the me- lody, the effect of the lyrics in the work upon the selection of mode, and the relation of the passages made and the vocal refrains used with the meaning of thelyrics. In the works selected as examples, the aim is for the lyrics to be intelligible and for the comments made to be objective, and indicators that can be accepted as concrete are included. For the study, eleven composers are identified and12 of the 110 works examined are used as examples. The composers whoseworks are analysed are Tab i Mustafa Efendi, Hacı Sadullah Ağa, Itri, III. Selim,Dede Efendi, Zekai Dede, Sadeddin Kaynak, Selahattin Pinar, Yesari Asım Arsoy,Muhlis Sabahattin Bey and Tanburi Cemil Bey. The examples of works are notsubjected to any classification in terms of mode and rhythm, and emphasis isplaced instead on studies based on the meaning of lyrics.Following these studies, it is found that lyrics which are possible to express inthe language of music are in harmony with their compositions.

___

  • » AKSOY, Bülent, Geçmişin Mûsikî Mirasına Bakışlar, Pan Yayıncılık, İstanbul, 2008
  • » GÜLDAŞ, Dr. Saadet, Vurgu Ve Vurgulamaları ile Türk Mûsikîsinde Prozodi, Kurtiş
  • » Matbaacılık, İstanbul, 2003
  • » KUTUP Seyyid, Kur’ân’da Edebi Tasvir, Çizgi Yayınları, İstanbul, 1991
  • » ÖZTUNA Yılmaz, Büyük Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi I-II, Başbakanlık Basım Evi,
  • » Ankara, 1990
  • » ÖZTUNA Yılmaz, Itrî, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1987
  • » SAĞMAN, Ali Rıza, Meşhur Hafız Sami Merhum, Ahmet Sait Matbaası, İstanbul,
  • » 1947
  • » SALGAR, M. Fatih, 50 Türk Müziği Bestekârı, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2005
  • » SALGAR, M. Fatih, Üçüncü Selim Hayatı, Sanatı, Eserleri, Ötüken Neşriyat,
  • » İstanbul, 2001
  • » SALGAR, M. Fatih, Dede Efendi Hayatı, Sanatı, Eserleri, Ötüken Neşriyat, İstanbul,
  • » 1995 Makaleler
  • » BEKTAŞ, Tolga, “Türk Mûsikîsinde Güfte-Beste Dokusu ve Etkileşimi, http://www. turkmu- sikisi.com/makaleler/klasik_turk_musikisinde_gufte.htm, 2000
  • » ÇAM, Nusret, “İslâmda Sanat, Resim ve Mîmârî”, Ankara, 1994
  • » GÜLDAŞ, Ayhan, “Klasik Türk Mûsikîsiyle Alakalı Terimler, Kelimeler ve
  • » Makamları”, Kök Dergisi, 1981
  • » GÜLDAŞ, Ayhan, “Şiirimizde Kâr-ı Nâtıkların Yeri ve Önemi”, Kök Dergisi, 1982
  • » KAÇAR, Prof. Dr. Gülçin Yahya, Türk Mûsikîsinin Mânâ ve Mahiyeti, Türk Ocakları Genel Merkezinde 25 Ocak 2010 tarihinde verilen konferans metnidir.