Hüseyin GÜNEŞ

8334

Ebû Hâşim Abdullah'ın siyasî etkinliği

Ebû Hâşim Abdullah, İbnül-Hanefiyyenin oğlu ve Ali b. Ebî Tâlibin torunudur.Kerbela olayından sonra babasının emrine giren Şîanın, daha sonra ona intisapettiği söylenmektedir. İddiaya göre ölmeden önce, Abbâsî davetinin kurucu siması Muhammed b. Aliye vasiyette bulunmuş ve imâmet hakkı ile birlikte taraftar kitlesini ona devretmiştir. Makalede Ebû Hâşime yüklenen bu siyasî misyonun mahiyeti ele alınacaktır. Onun için, öncelikle Yezîd b. Muâviyeden Süleymanb. Abdülmelike kadar dönemlerinde yaşamış olduğu değişik Emevî halifeleri ilenasıl bir ilişki içinde olduğu ve bu süreçlerde hangi siyasî faaliyetlerde bulunduğuincelenecektir. Ardından da vefatı sürecinde yaşanan hadiseler ele alınarakonun sahip olduğu siyasî güç, etki ve etkinliğinin niteliği tespit edilmeye çalışılacaktır.

Political Effectiveness of Abu Hashim Abdullah

Abu Hashim Abdullah is the son of Ibn al-Hanafiyya and the grandson of Ali b.Abi Talib. It is said Shia entered the order of his father after the event of Karbalaand then to his. According to the claim before his death, he had bequeathedMuhammad b. Ali, founder of the Abbâsid s movement, his supporters with rightof imamate. The nature of political mission loaded onto Abu Hasim will be dis- cussed in this article. For this reason, primarily, it will be examined which relationship he was with the Umayyad caliphs, from Yazid b. Muawiyah to Sulaymanb. Abdulmalik, and what political activities he had done in these processes. Thenthe events in the process of his death will be focused on. So that the nature ofhis political power, his effect and his effectiveness will be studied to determine.
PDF

___

  • » Ahbâru’d-Devleti’l-Abbâsiyye, (Müellifi Meçhul, H. 3. Asır), thk. Abülazîz ed-Dûrî ve Abdülcebbâr el-Muttâlibî, Beyrut, 1971.
  • » el-İmâme ve’s-Siyâse, (Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim İbn Kuteybe (276/889)’ye nis- pet edilmektedir), thk. Ali Şirî, Beyrut, 1990.
  • » el-Uyûn ve’l-Hadâik fî Ahbari’l-Hakâik, (Müellifi Meçhul, H. 4. Asır), nşr. M. J. De Goeje, Lei- den, 1869.
  • » Atalan, Mehmet, “Abbâsî Daveti Sürecinde er-Rıza Min Âl-i Muhammed Söylemi”, İslami Araştırmalar Dergisi, c. 18, Sayı: 2, 2005, s. 183-191.
  • » Atvân, Hüseyin, ed-Da’vetü’l-Abbâsiyye Tarih ve Tatavvur, 2. baskı, Beyrut, 1995.
  • » Bağdadî, Abdülkahir (429/1037), Mezhepler Arasındaki Farklar, çev. E. Ruhi Fığlalı, Ankara 2007.
  • » Belâzürî, Ahmed b. Yahya (279/892), Kitâbu Cümel min Ensâbi’l-Eşrâf, thk. Suheyl Zekkâr ve Riyâz Ziriklî, Beyrut, 1996.
  • » Bozkurt, Nahide, Oluşum Sürecinde Abbâsî İhtilali, Ankara, 1999.
  • » Delice, Ali, “Abbâsî İhtilali Hareketi Gizlilik Dönemi Faaliyetleri”, EKEV Akademi Dergisi, Mayıs 1999, c. 1, Sayı: 4, s. 37-73.
  • » Dîneverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Dâvûd (282/895), el-Ahbârü’t-Tivâl, thk. Ö. F. et-Tabbâ, Beyrut, 1995.
  • » Doğan, İsa, “Hicri I. ve II. Asırlarda Muhalif Yönleriyle Abbâsî Hareketi”, OMÜİFD, Samsun, 1996, Sayı: 8, s. 29-44.
  • » Durî, Abdülaziz, el-Asru’l-Abbâsî el-Ulâ, Beyrut, 1997.
  • » Ebü’l-Ferec el-İsfahanî, Ali b. Hüseyin (356/967), Mekâtilu’t-Tâlibiyyîn, thk. S. Ahmed Sakr, 2. baskı, Kum, 1416.
  • » Eş’ârî, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmail (324/936), Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfü’l-Musallîn , thk. Hellmut Ritter, Wiesbaden, 1963.
  • » Fahreddin er-Razî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer (606/1209), eş-Şeceretü’l-Mubâreke fî Ensâbi’t-Tâlibiyye, thk. Seyyid Mehdî er-Recaî, Kum, 1409.
  • » Faruk Ömer, “Abbâsiler’in Siyasî Emellerinin Tarihi Kökleri”, çev. Cem Zorlu, SÜİFD, Bahar 2002, Sayı: 13, s. 193-210.
  • » Feyyûmî, Muhammed İbrâhim, eş-Şîatü’ş-Şu’ûbiyye ve’l-İsnâ Aşeriyye, Kahire, 2002, s. 311.
  • » Güneş, Hüseyin, Dinî, Siyasî ve Sosyal Etkisi Açısından Muhammed b. Hanefiyye ve Hayatı, Basılmamış Doktora Tezi, Konya, 2009.
  • » Halîfe b. Hayyât el-Asferî (240/854), Târîhu Halîfe Bin Hayyât, thk. E. Ziya el-Umerî, 2. baskı, Riyad, 1985.
  • » Hâşimî, Hatîb Ali b. Hüseyin en-Necefî (1396/1976), Muhammed b. el-Hanefiyye, thk. el- Müessesetü’l-İslâmiyye li’l-Buhûs, Beyrut, 2004.
  • » İbn A’sem, Ebû Muhammed Ahmed el-Kûfî (314/926), el-Fütûh , thk. Ali Şirî, Beyrut, 1991.
  • » İbn Abdirabbih, Ebû Muhammed Ahmed b. Muhammed el-Endelüsî (328/939), el-İkdü’l- Ferîd , thk. Müfid Ahmed Kumeyha ve diğerleri, Beyrut, 1983.
  • » İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Ali b. Hasan (571/1175), Târîhu Medîneti Dimeşk, thk. Ömer el- Amrâvî, Beyrut, 1997.
  • » İbn Ebî Hayseme, Ebû Bekir Ahmed b. Ebî Hayseme Zuheyr b. Harb (279/892), et-Târîhu’l- Kebîr/Târîhu İbn Ebî Hayseme, thk. Selâhuddîn b. Fethî, Kahire, 2003.
  • » İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed (235/849), el-Kitâbü'l-Musannef fi'l- Ehâdîs ve'l-Âsâr, thk. K. Yusuf Hût, Beyrut, 1989.
  • » İbn Ebi’l-Hadîd, İzzuddin Ebû Hâmid Abdülhamid b. Hibetullah el-Mutezilî (656/1258), Şer- hu Nehci’l-Belâğa , thk. Hüseyin el-A’lemî, Beyrut, 1995.
  • » İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed (808/1406) Kitabü’l-İber, Ofset baskı, Beyrut, 1979.
  • » İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsuddîn b. Ahmed (681/1282), Vefeyâtu’l-A’yân ve Enbâu Eb- nâi’z-Zemân , thk. İhsân Abbâs, Beyrut, 1994.
  • » İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer (774/1372), el-Bidâye ve’n-Nihâye, thk. A. A. et-Türkî, İmbabe, 1997.
  • » İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (276/889), el-Meârif, thk. Servet Ukkâşe, 4. baskı, Kahire, 1981.
  • » İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed (230/884), et-Tabakâtü’l-Kübrâ, , Beyrut, ty.
  • » İbn Tûlûn, Muhammed (953/1546), Kaydü’ş-Şerîd min Ahbâr-i Yezîd , thk. M. Garb, Kahire, 1986.
  • » İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali (597/1200), el-Mevzuât, thk. A. M. Osman, Medine, 1966.
  • » İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali (597/1200), el-Muntazam fî Tarîhi’l-Mülûk ve’l- Ümem, thk. Muhammed A. Ata ve Mustafa A. Ata, Beyrut, 1992.
  • » İbnü’l-Esîr, Ebi’l-Hasen Ali b. Muhammed (630/1232), el-Kâmil fi’t-Târîh, thk. Ebü’l-Fidâ Abdullah el-Kâdî, Beyrut, 1987.
  • » İbnü’l-İmâd, Ebü’l-Fellâh Abdulhay el-Hanbelî (1089/1678), Şezerâtu’z-Zeheb fî Ahbâri men Zeheb, thk. A. el-Arnavut ve M. el-Arnavut, Beyrut, 1979.
  • » İbnü’t-Tıktakâ, Muhammed b. Ali (709/1309), el-Fahrî fi’l-Âdâbi’s-Sultâniye ve’d-Düveli’l- İslâmiye, Beyrut, ty.
  • » İrfan Aycan – İbrahim Sarıçam, Emevîler, Ankara, 2002.
  • » Kâdî, Vedâd, el-Keysâniyye fi’t-Tarih ve’l-Edeb, Beyrut, 1974.
  • » Kılıç, Ünal, “Ebû Seleme el-Hallâl ve Abbâsî Devletinin Kuruluşundaki Rolü”, CÜİFD, Sivas, 1999, Sayı: 3, s. 509-534.
  • » Kummî/Nevbahtî, Ebû Halef Sa’d b. Abdillah el-Eş’ârî (301/913) / Ebû Muhammed Hasan b. Musa (300/912), Şiî Fırkalar (Kitâbü’l-Makâlât ve’l-Fırak/Fıraku’ş-Şîa), çev. Hasan Onat, vd., Ankara, 2004.
  • » Kutlu, Sönmez, “İlk Mürciî Metinler ve Kitâbü’l-İrcâ”, AÜİFD, Ankara, 1997, XXXVII, s. 317- 331.
  • » Makdisî, Mutahhar b. Tahir (355/966), Kitâbü’l-Bed’ ve’t-Târîh , nşr. M.CL. Huart, Paris, 1899.
  • » Makrizî, Takıyyüddîn Ahmed b. Ali (845/1441), Kitâbü’l-Mukaffâ el-Kebîr, thk. M. el-Alâvî, Beyrut, 1991.
  • » Mervezî, İsmail b. Hüseyin (614/1218), el-Fahrî fî Ensabi’t-Tâlibiyyîn , thk. Mehdi Recaî, Kum, 1409.
  • » Mes’ûdî, Ali b. Hüseyin (346/957), et-Tenbîh ve’l-İşrâf, thk. A. İsmail es-Sâvî, Kahire, 1938.
  • » Mes’ûdî, Ali b. Hüseyin (346/957), Mürûcü’z-Zeheb ve Meâdinü’l-Cevher, 2. baskı, Beyrut, 1990.
  • » Müsnid, Abdullah b. Ali, el-Aleviyyûn ve’l-Abbâsiyyûn ve Davetu Âli’l-Beyt, Kahire, 1991.
  • » Nâşî el-Ekber, Ebü’l-Abbâs Abdullah b. Muhammed (293/906), Usûlü’n-Nihal, thk. Seyit Bahçıvan, Konya, 2007.
  • » Neşvân el-Himyerî, Ebû Said Neşvân b. Said (573/1178), el-Hûru’l-‘În, thk. Kemal Mustafa, 2. baskı, Beyrut, 1985.
  • » Onat, Hasan, “Ebû Hâşim”, DİA, İstanbul, 1994, X/146.
  • » Safedî, Selahuddin Halil b. Aybek (764/1363), el-Vâfî bi’l-Vefeyât, thk. Ahmed el-Arnavut ve Türkî Mustafa, Beyrut, 2000.
  • » Samerraî, Abdüsselam, el-Ğuluv ve’l-Fırakü’l-Ğâliyye fi’l-Hadâreti’l-İslâmiyye , Bağdat 1982.
  • » Sarıçam, İbrahim, Emevî-Hâşimi İlişkileri, Ankara 1997.
  • » Sem’ânî, Ebû Sa’d Abdülkerim b. Muhammed (562/1166), el-Ensâb, thk. A. Ö. el-Bârûhî, Beyrut, 1988.
  • » Sıbt İbni’l-Cevzî, Yusuf b. Kızoğli b. Abdillah (654/1256), Tezkiretu’l-Havâs, Beyrut, 1981.
  • » Şehristanî, Muhammed b. Abdülkerim (548/1153), el-Milel ve’n-Nihal, thk. A.Fehmi Muhammed, Beyrut, 1948.
  • » Şeyh Müfîd, Ebû Abdillah Muhammed b. Muhammed (413/1022), el-Füsûlü’l-Muhtâre , thk. S. Ali Mir Şerifî, Silsiletu Müellefâti’ş-Şeyh el-Müfîd: 2, 2. baskı, Beyrut, 1993.
  • » Şeyh Müfîd, Ebû Abdillah Muhammed b. Muhammed (413/1022), el-İhtisâs, thk. Mahmûd Zerendi ve Ali Ekber el-Gıfarî, Silsiletu Müellefatiş-Şeyh el-Müfîd: 12, 2. baskı, Beyrut, 1993.
  • » Şeyh Sadûk, Ebû Cafer Muhammed b. Ali (381/991) Kemâlü’d-Dîn ve Temâmü’n-Ni’me , thk. Ali Ekber el-Gıfarî, Kum, 1417.
  • » Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr (310/922), Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk , thk. M. Ebü’l- Fadl İbrahim, 2. baskı, Kahire, 1969.
  • » Tûsî, Ebû Cafer Muhammed b. el-Hasen (460/1068), İhtiyâru Marifeti’r-Ricâl, thk. H. el- Mustafa, Meşhed, 1348.
  • » Varol, M. Bahaüddin, Hilâfet Mücadelesinde Ehli Beyt Nesli, Konya 2004.
  • » Vloten, G. Van, Ebhâs fis-Saytareti’l-Arabiyye ve’t-Teşeyyu’ ve’l-Mu’tekedât’il-Mehdiyye fî Hilâfeti Benî Ümeyye, çev. İbrahim Beydûn, Beyrut, 1996.
  • » Watt, W. Montgomery, İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri, çev. E. Ruhi Fığlalı, Ankara 1981.
  • » Wellhausen, Julius, İslâmiyetin İlk Devrinde Dinî-Siyasî Muhalefet Partileri, çev. Fikret Işıl- tan, Ankara, 1989.
  • » Wellhausen, Julius, The Arab Kingdom And İts Fall, çev. Margaret Graham Weir, Calcutta, 1927.
  • » Ya’kûbî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Ca’fer (284/897), Târîhu’l-Ya’kûbî, nşr. M. T. Houtsma, Matbaatu Brill, Leiden 1883.
  • » Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed (748/1374), Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, thk. Ş. el- Arnavûd ve diğerleri, 2. baskı, Beyrut, 1982.
  • » Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed (748/1374), Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtu’l- Meşâhir ve’l-A’lâm, thk. Ö. A. Tedmûrî, Beyrut, 1993.
  • » Zettersteen, K.V., “Ebû Hâşim”, İA, İstanbul 1964, IV, 28.
  • » Zübeyrî, Ebû Abdillah Mus’ab b. Abdillah (236/850), Kitâbu Nesebi Kureyş, thk. E. Levi Provençal, 3. baskı, Kahire, 1982.
İSTEM-Cover
  • ISSN: 1304-0618
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2003
  • Yayıncı: N.E.Ü.İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

İspanya (Endülüs) araştırma ve inceleme Gezisi (07 -11 Aralık 2011)

Maside KAMİT

İtil bulgarlarında tarım aletleri

Hasan DEMİROĞLU

Memlüklerin Tarsus'u Fethi

Fatih Yahya AYAZ

XVII-XX. Yüzyıllar arasında Türk Mûsikîsinde güfte-beste etkileşimine bir bakış

Serda OTER TÜRKEL

Semerkand Kalesindeki Karahanlı duvar resimleri: ilk Rapor ve ilk intibâlar

Ali Fuat BAYSAL

Abbâsî Halifesi Nâsır Lidînillâh'ın Hârizmşahlar ile İktidar mücadelesi

Osman GÜRBÜZ

Geç dönem (IV-V.YY) Hun Devletleri hakkında Çin kaynakları

Tilla Deniz BAYKUZU

Sultan Mahmud'un vefatına kadar Gazneli-Karahanlı İlişkisi

Mohammad Qasim İBADİ

Ebû Hâşim Abdullah'ın siyasî etkinliği

Hüseyin GÜNEŞ

Erken dönem Şîa'sı nasıl Mezhebe dönüştü?

Marshall G. S. HODGSON