On altıncı Yüzyıl Tevhidlerinde Allah-Kul ilişkisi

Edebiyatımızda Allah Teâlâ ile ilgili konuların en yoğun ele alındığı tür olantevhidlerde Cenab-ı Hakkın varlığı ve birliğinin yanında; isimleri, sıfatları ve fiillerigibi birçok konu işlenmiştir. Klasik Türk edebiyatının zirveye ulaştığı 16. yüzyıl divan ve mesnevîlerinde yer alan tevhidlerde bu konular yanında Cenab-ı Allahınkullarla ilişkisinin de ele alındığı görülmektedir. Makalemizde bu hususlar çerçevesinde 16. yüzyıl şairlerinin tevhidlerde kulluk sorumluluğu ve yaratıcı olarak Allah Teâlâyı nasıl algıladıkları ele alınmaktadır.

The relationship between God-servant in sixteenth century tawhids

In our literature; in the tawhids, where the subjects about God are intensivelydiscussed, in addition to God s existence and unity; many subjects like Hisnames, His subjects and His verbs have been discussed. In the tawhids thattake place in the divans and mathnawis of sixteenth century, when ClassicalTurkish Literature was on the top, it is seen that beside these subjects, the relationship between God and His servants was discussed. It is discussed in our article, within the framework of these points, how the sixteenth century poets perceive responsibility of the monotheistic worship and as a creator how they perceive God.

PDF

___

» AKKAYA, Mehmet Akif (1996). Taşlıcalı Yahyâ, Kitâb-ı Usûl, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» AKSOYAK, İ. Hakkı (2006). Ahmed-i Yesevînin Rumelili Bir Takipçisi Üsküplü Atâ, Tuhfetül- Uşşâk, Ankara: Bizim Büro.
» ARMUTLU, Sadık (1998). Zâtînin Şem ü Pervanesi (İnceleme-metin), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» ARSLAN, Mehmet AKSOYAK, İ. Hakkı (1998). Gelibolulu Âlî, Riyâzüs-Sâlikîn , Sivas: Dilek Matbaacılık.
» BELEN, Maksut (1997). Hızrînin Âb-ı Hayât Mesnevîsi (İnceleme-Metin), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa: Celâl Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» BURMAOĞLU, H. Bilen (1983). Lâmiî Çelebi Dîvânı (Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Dîvânının Tenkitli Metni), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» CANIM, Rıdvan (1998). Türk Edebiyatında Sakinâmeler ve İşretnâmeler, Ankara: Akçağ.
» ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (1997). Yahyâ Bey-Dîvan (Tenkidli Basım), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
» ÇAVUŞOĞLU, Mehmed- TANYERİ, M. Ali (1981). Hayretî, Dîvan, Tenkidli Basım, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
» ÇÖM, Erol (2001). Emîrînin Gülşen-i Ebrâr ve Mirâtül-Ebrâr Mesnevîleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» DEMİREL, Mustafa (1983). Kemalpaşa-zâde, Yûsuf u Züleyhâ, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
» DEMİREL, Şener (?). Behiştînin Heft Peyker Mesnevisi, www.kulturturizm.gov.tr
» DERELİ, Üzeyir (2003). Caferînin Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânının Tenkidli Metni, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» DOĞAN, Muhammet Nur (1996). Fuzûlî, Leylâ ve Mecnûn (Metin, Nesre Çeviri, Notlar ve Açıklamalar), İstanbul: Çantay Kitabevi.
» EROĞLU, Süleyman (2007). Âsafînin Şecâatnâmesi (İneceleme-Metin ), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» GÜZELOVA, Hanzade (2008). Abdînin Heft Peyker Mesnevîsi (İnceleme-Metin-Dizin), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniverstesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» HARMANCI, M. Esat (2003). Manisalı Câmiî: Muhabbet-name (Vâmık u Azrâ): (İnceleme- Metin-Nesre Çeviri), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» KARAÇUHA, Elvan (2005). Hüseyn bin Ahmed Sirozînin Câmiün-Nasâyıh Adlı Eserinin Transkripsiyonlu Metni, Yayımlanmamış Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi.
» KUTLAR, Fatma Sabiha (2005). Ûdî, Mâ-cerâ-yi Mâh , Ankara: Öncü Kitap.
» KÜLTÜRAL, Zuhal - BEYRELİ, Latif (1999). Şerîfî, Şehnâme Çevirisi Cilt-I (Giriş-Metin), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
» KÜTÜK, Rıfat (1995). Celâl-zâde Salih Çelebi, Leylâ vü Mecnûn(Tenkitli Metin-İnceleme), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» KÜTÜK, Rıfat (2002). Lârendeli Hamdînin Leylâ ile Mecnûn Mesnevîsi (İnceleme/Metin ve Diğer Leylâ ile Mecnûn Mesnevîleriyle Mukayesesi), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» MUTLU, Hafsa (2008). Bezcizâde Mehmed Muhyiddin Efendi ve Dîvânı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» ÖZAŞIK, Nilüfer (2004). Şemseddin Sivasînin Süleymânnâme Adlı Mesnevisinin Transkripsiyonu, Yayımlanmamış Seminer Çalışması, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» ÖZTEKİN, Nezahat (2002). Fazlî, Gül ü Bülbül, İzmir: Akademi Kitabevi.
» ÖZTÜRK, Nuran (2011). Ankaralı Hekim Nidâî, Genc-i Esrâr-ı Manî (İnceleme-Metin), Adana: Karahan Kitabevi.
» SAK, Vesile Albayrak (2009). İnşirahus-Sadr [Kadıoğlu Şeyh Mehmed ve İnşirahu's-Sadr mesnevisi], Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» SEVGİ, Ahmet (1993). Latîfî, Subhatül-Uşşâk (Manzum Yüz Hadis Tercümesi), Konya: Fotokopi99.
» SUNGUR, Necati (1994). Âhî Divânı, Ankara: Kültür Bakanlığı.
» TAVUKÇU, Orhan Kemal (2000). Ahmed Rıdvan, Hüsrev ü Şirin (İnceleme-Metin), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» ULUDAĞ, Süleyman (2005), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı.
» ÜST, Sibel (2007). Emîri ve Sohbet-Nâmesi, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/4 Fall, s. 962-964.
» YAKŞI, Ayhan (1993). Nihânî, Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Dîvânının Tenkitli Metni, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» YENİTERZİ, Emine (2001). Behiştînin Heşt Behişt Mesnevîsi (İnceleme-Metin), İstanbul: Kitabevi.
» YOLDAŞ, Kâzım (1992). Taşlıcalı Yahyâ Bey ve Şâh u Gedâ, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
» ZÜLFE, Ömer (2006). On Altıncı Yüzyıl Ş airi Selîkî ve Ş iirleri, Ankara: Edebiyât.