Medine vesikası: oluşum süreci ve zimmet antlaşmalarına etkisi
Medine Vesikası, İslâm tarihinde farklılıkların bir arada yaşayabilmelerineimkân tanıyan ilk adımdır. Bu adım, müslümanların hicretten önce ve sonra neyiarzuladığının açık bir özetidir. Irk, din ve kültür dayatması içinde olmayan Hz.Muhammed, vesika ile Medineyi kenetlemiştir. Çalışmamızda, öncelikle vesikanın oluşum sürecini, ardından da zaman ve zemindeki şartlar nedeniyle yürürlükten kalkan ve zimmet uygulamalarında geçerliliğini koruyan ilkelerini inceleyeceğiz.
The Madina agreement: Its backgraund and effect on dhimmi treaties
The Medina agreement is the first step in the history of Islam enabling cohabi- tation of the diversities. It is a precise brief of what muslims desired before andafter the hijrah. Prophet Mohammed constructed a socially-combined regionthrough the agreement by not imposing any ethnicity, culture or religion. The pa- per firstly analyzes background of the agreement and then both abrogated prin- ciples of the agreement due to changing time and conditions and valid principlesin dhimma.
___
- » Afzalur Rahman (ve öte.), Sîret Ansiklopedisi, I-VI, (çev. Hakan Bayrak ve öte.), 1. baskı, İstanbul, 1988.
- » Ali, Cevad, el-Mufassal fî Târihil-Arab Kablel-İslâm , I-X, 2. baskı, (b.y.y.), 1993.
- » el-Alî, Salih Ahmed, Devletur-Resûl fil-Medine, Beyrut, 2004.
- » Atay, Hüseyin, İslamın Siyasi Oluşumu , İstanbul, 1999.
- » Atçeken, İsmail Hakkı, Hz. Peygamberin Yahudilerle Münasebetleri, İstanbul, 1996.
- » Aydın, Mustafa, İslâm Toplumunun Şekillenişi, 1. baskı, İstanbul, 1991.
- » Baş, Eyüp, İslamın İlk Döneminde Müslüman Yahudi İlişkileri, İstanbul, 2004.
- » Belâzurî, Ahmed b. Yahya b. Cabir, (ö. 279/892), Ensâbul-Eşrâf, (thk. c. I. Muhammed Hamidullah, c. II-XIII Riyad Zirikli, Süheyl Zekkâr), 1. baskı, Beyrut, 1996.
- »
, Futûhul-Buldân, (thk. Rıdvan Muhammed Rıdvan), 1. baskı, Kahire, 1932.
- » Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali, (ö. 458/1066), es-Sünenul-Kübrâ, 1. baskı, Haydarabâd, 1346-1355.
- » Bostancı, Ahmet, İslâm Hukukunda Gayr-i Müslimler, (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul, 1999.
- » Bulaç Ali, Medine Vesikası ve Yeni Bir Toplum Projesi, İstanbul, 2004.
- » Cabirî, Muhammed Abid, Arap-İslâm Siyasal Aklı, (çev. Vecdi Akyüz), 2. baskı, İstanbul, 2001.
- » Caetani, Leone, İslam Tarihi, I-X , (çev. Hüseyin Cahid), İstanbul, 1924.
- » el-Carim, Muhammed Numan, Edyanul Arab fil-Cahiliyye , 1. baskı, Mısır 1923.
- » Cebr, Dendel, el-Ekalliyatu Gayril-Müslime fîl-Müctemail-İslâmî, Amman, 2003.
- » Dursun, Davut, İslamın İlk Döneminde Siyasal Katılma , İstanbul, 1983.
- » Ebû Davud, Süleyman b. Eşas b. İshak el- Ezdî, Sünenu Ebû Dâvud,(I-IV), (thk. Bedreddin Çetiner), İstanbul, 1992.
- » Ebû Süleyman, A. Ahmed, İslâmın Uluslararası İlişkiler Kuramı, (çev. Fehmi Koru), İstanbul, 1985.
- » Ebû Ubeyd, el-Kasım b. Sellâm (ö. 224/838), Kitabul-Emvâl, (thk. Muhammed Hamid Fıkî), (b.y.y.),1353.
- » Ebû Yûsuf, Yakub b. İbrahim b. Habib el-Kûfi (ö. 182/798), Kitabul-Harâc (neşr. Muhib- buddin el-Hatib), 6. baskı, Kahire 1397.
- » Ebûl-Haccac, el-Mekkî Mücahid b. Cebr, Tefsîru Mucahid , Katar, 1976.
- » Fayda, Ömer, Hz. Ömer Zamanında Gayr-ı Müslimler, 3. baskı, İstanbul, 2006.
- »
, İslâmın İlk Dönemlerinde Gayr-ı Müslimler, Kubbealtı Akademik Mecmuası, İstanbul 1984, I/19-28.
- » Gabrieli, Francesco, Muhammad and The Conquests Of Islam , Newyork, 1968.
- » Gadban, Muhammed Münir, Fıkhus-Siretin-Nebeviyye , 1. baskı, (b.y.y.),1997.
- » Habib, Kemal Said, el-Ekalliyat ves-Siyaset fil-Hibratil-İslâmiyye, Kahire, 2002.
- » Hamidullah, Muhammed (ö. 1423/2002), Mecmuatul Vesâikis-Siyasiyye, 5. baskı, Beyrut, 1985.
- »
, İslâm Peygamberi, (çev. Mehmet Yazgan), İstanbul, 2011.
- »
, İslâm Müesseselerine Giriş, (çev. İhsan Süreyya Sırma), İstanbul, 1984.
- »
, Hz. Peygamber s.a.s. Gayrı Müslimlere Nasıl Davrandı, (çev. Suphi Seyf), İlim ve Sanat, Ankara, 1986, Sayı: 7, s.1218.
- »
, Hicretten Sonra Medinede Hz. Peygamberin Davranışlarındaki Hoşgörü, (çev. Mustafa Aşkar), Diyanet İlmi Dergi, Ankara, 1995, Sayı: 31/1, s. 311.
- » Hasan, İbrahim Hasan, İslâm Tarihi (Siyasi-Dini-Kültürel-Sosyal), (I-VII), (çev. İsmail Yiğit- Sadreddin Gümüş), 3. baskı, İstanbul, 1991.
- » İbn Hibbân, Ebû Hatim Muhammed b. Ahmed et-Temîmi, (ö. 354/965), es-Siretun- Nebeviyye ve Ahbârul-Hulefâ, (thk. Seyyid Aziz Beg), 1. baskı, Beyrut, 1987.
- » İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdülmelik (ö. 218/833), es-Siretun- Nebeviyye , (I-IV), (thk. Mustafa es-Sakka, İbrâhim el-Ebyari, Abdülhafız Şelebi), Mısır, 1936.
- » İbn Kayyım el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed (ö. 751/1350), Ahkâmu Eh- liz- Zimme,(I-II), (thk. Subhi es-Salih), 4. baskı, Beyrut, 1994.
- » İbn Kesîr, Ebû'l-Fidâ İmaduddîn İsmail b. Ömer (ö. 774/1372), el-Bidâye ven-Nihâye (I- XXI), (thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki), 1. baskı, Cîze ,1997.
- » İbn Seyyidinnâs, Ebûl-Feth Muhammed b. Muhammed, (ö. 734) Uyûnul-Eser fî Funûnil- Meğazi veş-Şemail ves-Siyer, (I-II) (thk. Muhammed el-Îd Hatravî, Muhyiddin Mustû, (t.y.), (b.y.y.).
- » İbn Zenceveyh,,,, el-Hamîd, Kitabul-Emvâl, (I-II), (thk. Şakir Zîb Feyyaz el-Havâlide) Riyad, 2007.
- » İbnul Cevzî, Ebûl Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed (ö. 597/1200), el- Muntazam fi Tarihil- Mulûk vel Umem, (I-XVIII), (thk. Muhammed Abdulkadir Ata, Musta- fa Abdulkadir Ata, tsh. Nuaym Zerzevir), Beyrut, 1995.
- » İbnul-Kelbî, Ebûl Munzir Hişam b. Muhammed b. es-Sâib (ö. 204/819), Kitâbul-Esnâm , (thk. Ahmed Zeki Paşa), 2. baskı, Kahire 1924.
- » Kapar, Mehmet Ali, Hz. Peygamberin Müşriklerle Yaptığı Bazı Andlaşmalar, Selçuk Ün. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Konya, 1986, Sayı: 2, s. 299-314.
- »
, Hz. Peygamber Toplumunu Meydana Getiren Unsurlar, Selçuk Ün. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Konya, 2000, Sayı: 9, s. 1328.
- » Khoduri, Majid, İslamda Savaş ve Barış, (çev. Nejdet Özberk), 1. baskı, İstanbul, 1998.
- » Mahdi, Rızkullah Ahmed, es-Siretun-Nebeviyye fî Davil-Mesadiril-Asliyye , 2. baskı, Rıyad 1992.
- Mühenna, Muhammed Nâsır, el-Futûhatul İslâmiyye ve Alâkatus Siyasiyye fî Asya, İskenderiye, 1990.
- » Müslim, Ebûl Hüseyn el-Haccac (ö. 261/875), Sahih-i Müslim, (I-III), (thk. Muhammed Fuad Abdülbaki), İstanbul 1992.
- » Okiç, Mustafa Tayyip, İslâmiyette İlk Nüfus Sayımı, Ankara Ün. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara, 19581959, Sayı: 7, s. 1120.
- » Özkan, Mustafa, Medine Vesikası, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, ) Ankara, 2002.
- » Peters, F.E., Muhammad and The Origins Of Islâm, Usa, 1994.
- » Semanî, Ebûl-Hasan Ali, Evzau Gayril-Müslimîn fid-Devletil-İslâmiyye, Hartûm, 2005.
- » Semhûdî, Nureddin Ali b. Ahmed (ö. 911/1505), Vefâul-Vefâ Biahbari Dâril-Mustafa (I-III), (thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid), 4. baskı, Beyrut, 1984.
- » Sönmez, Abidin, Resulullahın Diplomatik Münasebetleri, İstanbul, 1984.
- » Şevkâni, Muhammed Ali b. Muhammed (ö. 1250/1834), Neylul Evtâr Şerhu Muntekal- Ehbâr, min Ehadîs-i Seyyidil-Ehyâr, (I-VIII), Kahire, 1297.
- » Şiblî, Mevlânâ en-Numanî (ö. 1332/1914), Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdaresi, (çev. Talip Yaşar Alp), İstanbul, 1986.
- »
, Asr-ı Saâdet, (İslam Tarihi), (I-IV), (çev. Ömer Rıza Doğrul), İstanbul 1977.
- » Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr, Camiul-Beyân an Tevîli Âyil-Kuran , (I-XVI), (thk. Mahmud Muhammed Şakir), 1. baskı, Kahire, 1958.
- »
, Târihut-Taberî; Târîhur-Rusûl vel- Mulûk , (I-XI), (thk. Muhammed Ebûl- Fazl İb- rahim), 2. baskı, Kahire, (t.y).
- » Umarî, Akram Diya, Madinan Society At The Time Of The Prophet I-II , (çev. Hudâ Khattab), Usa, 1991.
- » Vakıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer (ö. 207/822), Kitâbul-Meğazi (I-III),(thk. Mars- den Jones), 3. baskı, Beyrut, 1984.
- » Watt, W. Montgomery, Muhammad: Prophet And Statesman , London 1964.
- » Wellhausen, Julius, Arap Devleti ve Sukûtu , Ankara, 1963.
- » Zemahşerî, Ebûl-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer, (Ö. 538/1144) el-Keşşâf an Hakâiki Ğavamizit-Tenzîl ve Uyûnil-Ekavil fî Vucuhit-Tevîl, I-II, Mısır, 1307.
- » Zuhayli, Muhammed Mustafa, el-İslâm vez- Zimme , Muameletu Gayril Müslimin fil- İslâm, Amman 1989, I/ 247342.
- » Zuhayli, Vehbe, Mevkıful-İslâm min Gayr-ı Müslimîn Hâricil-Muctemail-İslâmî, Muamele- tu Gayril Müslimin fil-İslâm, Amman,1989, I/ 247342.