Menûçihrî Dîvânı'nda Gazneli yöneticiler ve Türkler

Menûçihrî-i Dâmgânî, Gazneliler döneminde yaşamış, Fars edebiyatının ilkdönem şairleri arasında sayılan Dîvân sahibi önemli bir kişidir. Farsça Dîvânındaöne çıkan özellikler, tabiat tasvirleriyle döneminin yöneticilerine yazdığı kasidelerdir. Fars Edebiyatında musammat tarzında şiir yazan ilk şair de Menûçihrî-iDâmgânîdir.Fars edebiyatının en eski şairleri arasında bulunan Menûçihrînin Gazneli yönetici ve Türklere yaptığı atıflar, dîvânında önemli bir yer teşkil etmektedir. Gazneliler Devletinin yöneticilerinin Türklerden oluşması ve en önemli düşmanlarıarasında bulunan Selçuklu Devletinin yöneticilerinin de Türk olması, bu konuyuhassas bir konuma getirmektedir.Bu çalışmada önce Menûçihrî-i Dâmgânînin hayatı hakkında bilinenler aktarılmış, daha sonra dîvânında isimleri bulunan Türk yöneticilere yaptığı atıflar ortaya konulmuştur. Türk kelimesinin bulunduğu beyitler tespit edilmiş, tarihî konularda yaptığı aktarımlar da belirlenmeye çalışılmıştır.

Ghaznian Governors and Turks in the Menucihri collection of poems

Menûçihrî-i Dâmgânî who lived in the era of Ghaznians and had a collection ofpoems is supposed to be one of the early period poets of Persian literature.Standing out features of his Persian collection of poems are odes to the gover- nors of period and nature descriptions. Menucihri is the first poet who wrote inthe style of musammat in Persian Literature.Menûçihrî who is among the oldest poets of Persian literature made severalattributions to the Ghaznian and Turkish administrators constitute an importantpart. The antagonism between Seljuk Empire governors who are Turkish andGhaznian governors whose origins are Turkish made this issue more sensitive. This study, basically, conveys information about the life of Menûçihrî-iDâmgânî and designates the attributions made to the Turkish governors. Theverses that contain the word Turkish are determined and probed about themeanings relating to the historical issues.

PDF

___

» Azmi Özcan, Kandehar, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXIV, İstanbul, 2001.
» Coşkuner, Fahrettin, Menûçihrî-yi Dâmgânî Divanının Tahlili ve Tercümesi, Yayımlanmış Doktora Tezi, A.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü, Dan: Prof. Dr. Mürsel Öztürk, Ankara 2002.
» Erdoğan Merçil, Mahmûd-ı Gaznevî, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXVII, Ankara, 2003.
» Menûçihrî-i Dâmgânî, Dîvân-ı Menûçihrî-i Dâmgânî, be-kûşiş-i Muhammed Debîr-i Siyâkî, İntişârât-i Zevvâr, çâp-ı şeşom, Tahran, 1385 hş./2006.
» Nimet Yıldırım, Fars Mitoloji Sözlüğü, Kabalcı Yay., İstanbul, 2008.
» Nadir Özkuyumcu, Kayrevan, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXV, Ankara, 2002.
» Ömer Soner Hunkan, Mâverâünnehrde Ali Tegin Oğulları: Kutlug Ordu Devleti, Bilig, 35- 77, Sayı: 40, Kış, 2007.
» Ömer Soner Hunkan, Tamgaç Han, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXXIX, İstanbul, 2010.
» Rıza Kurtuluş, Menûçihrî, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXIX, Ankara, 2004.
» Rızâ-zâde-i Şafak, Târîh-i Edebiyât-ı Îrân, İntişârât-ı Keyhan, Tahran, 1350 hş./1971.
» Zebîhullâh-i Safâ, İran Edebiyat Tarihi, Çev.: Hasan Almaz, I-II, Nüsha Yay., Ankara, 2002.