Meşrutiyet'te Kadın Eğitimine Yönelik Bir Girişim: İnas Darülfünunu

Bu çalışmanın konusunu II. Meşrutiyet’teki modernleşme hareketi ve milliyetçi söylemin kadın ve eğitim konuları üzerindeki etkisiyle, Osmanlı kadınlarının ilk defa yükseköğrenim hakkını elde ettikleri İnas Darülfünunu oluşturmaktadır. Dönemin gazete ve dergileri, Başbakanlık Osmanlı Arşivleri ve adı sonradan İstanbul Üniversitesi olarak değişen Darülfünun’un kendi arşivlerinden yararlanarak yaptığımız çalışma sonucunda; kadınların üniversiteye kabul edilmelerinin, dönemin temel argümanlarından ayrı bir yerde durmayıp, modernleşme ve milli inşa sürecinin tam da merkezinde yer aldığı düşüncesine ulaşılmaktadır.

An Initiative Towards to Women education in the Second Constitutional Era: İnas Darülfünunu

The subject of this study is how Ottoman women for the first time, obtained the right to attend university called İnas Darülfünunu, by the effect of the modernization movement and nationalist discourse on women and education in the second constitutional era. İn the light of the information we reached from magazines of the period as well as The Ottoman Archives of the Prime Ministry and Darülfünun itself altough its name has changed to University of İstanbul in time, this paper argues that the admission of Ottoman Women to university is not independent from the basic arguments of the time but on the contrary it is a part of the nation building and modernization process.

PDF

___

Yararlanılan Arşiv Belgeleri B.O.A. Maarif-i Âliye Dosyaları
B.O.A. Meclisi Kebir-i Maarif Dosyaları
B.O.A. Bab-ı Âli Evrak Odası Gelen Giden Defterleri
İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Arşivi İnas Darülfünunu Kayıt Defteri I.7/1 Defter No:9
İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Arşivi İnas Darülfünunu İmtihan-ı Umumi Şahadetname Defteri I.7/3
Gazete ve Dergi Yazıları Büyük Mecmua, “Dârülfünûnda Harem” , Büyük Mecmua, sayı: 5, t.y.,s.80
Büyük Mecmua,“Kadınlığa Dair-Dârülfünûnunda Kadın, Anket”, Büyük Mecmua, sayı: 6, 24 Nisan 1335, s..89-92
K.D.,“Kadınların Tahsil-i Âliye İhtiyacı”, Kadınlar Dünyası, sayı:115, 26 Teşrin-i Evvel 1329, s.2
Tanin, “İnas Dârülfünununda”, Tanin ,12 Kanun-i Sani 1330, Sayı:2191, s.4
Tanin, “İnas Darülfünunun Nakli”,Tanin, sayı: 2808, 23 Eylül 1332, s.4
Tanin, “İnas Darülfünunu İctimaiyyat Muallimliği”, Tanin, s. 2813, 30 Eylül 1332, s.3
Tanin,”Davet: İnas Darülfünunu Mezuneleri”, Tanin, sayı:3147, 15 Eylül 1333, s.3
Tanin,”Davet: Maarif Nezaretinden”,Tanin, sayı: 3157, 25 Eylül 1333,s.4
Tanin, ”İnas Darülfünunumuz”, Tanin , sayı:3004, 22 Nisan 1333, ,s.2
Tasvir-i Efkar,“Maarif-i Umumi Nezaretinden” Tasvir-i Efkar, No:1199, 2 Eylül 1330
Türk Kadını,”İnas Darülfünunu Mezuneleri Cemiyeti”, Türk Kadını, Haziran 1334, Sayı:2,s.31
Türk Kadın Yolu,“Kapak Fotoğrafı: Şükufe Nihal Hanım”, Türk Kadın Yolu, sayı: 4, 6 Ağustos 1341
Kitaplar ve Makaleler Akşin, Sina, Jön Türkler ve İttihat Terakki, 3.bs., Ankara, İmge, Kasım 2001.
Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi: (Başlangıçtan 2001'e), 8.bs., İstanbul, Alfa, Eylül 2001.
Alkan, Mehmet Ö., "İmparatorluk'tan Cumhuriyet'e Modernleşme ve Ulusçuluk Sürecinde Eğitim", Çev. Sönmez Taner, Osmanlı Geçmişi ve Bugünün Türkiye'si, Der. Kemal H. Karpat, 2.bs., İstanbul, Bilgi Üniv. Yay., Nisan 2005, s.73-243.
Argunşah, Hülya, Bir Cumhuriyet Kadını: Şükûfe Nihal, Ankara, Akçağ, 2002.
Arslan, Ali, Akpınar, Özlem, "İnas Darülfünunu", Osmanlı Bilimi Araştırmaları, VI/2, İstanbul, 2005, s.225-234.
Baltacıoğlu, İsmail Hakkı, Hayatım, Yay. Haz. Ali Y. Baltacıoğlu, İstanbul, Dünya, Ekim 1998.
Berkes, Niyazi, Türkiye'de Çağdaşlaşma, 5.bs., İstanbul, Yapı Kredi Yay., Ekim 2003.
Berktay, Fatmagül, "Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Feminizm", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce: Cumhuriyet'e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet'in Birikimi, Ed. Mehmet Ö. Alkan, 6.bs., İstanbul, İletişim, 2004, s.348-361.
Caporal, Bernard, Kemalizmde ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını (1919-1970), Ankara, Türkiye İş Bankası Yay., 1982.
Celasun, Zehra, Tarih Boyunca Kadın, İstanbul, Ülkü Kitap Yurdu, 1946.
Çakır, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, 2.bs., İstanbul, Metis, Eylül 1996.
Dölen, Emre, "Cumhuriyet'in İlk On Beş Yılında İstanbul Üniversitesi'nde Kız Öğrenciler", Sağlık Alanında Türk Kadını: Cumhuriyet'in ve Tıp Fakültesi'ne Kız Öğrenci Kabulünün 75. Yılı, Ed. Nuran Yıldırım, İstanbul, Mayıs 1998, s.9-25.
Durakbaşa, Ayşe, "Cumhuriyet Döneminde Modern Kadın ve Erkek Kimliklerinin Oluşumu", 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, Ed. Ayşe Hacımirzaoğlu, İstanbul, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yay., 1998, s.29-51.
Ergin, Osman Nuri, İstanbul Mektepleri ve İlim, Terbiye ve San'at Müesseleri -Dolayısıile- Türkiye Maarif Tarihi, Cilt III-IV, İstanbul, Osmanbey Matbaası, 1942.
Erişirgil, Mehmet Emin, İslamcı Bir Şairin Romanı: Mehmet Akif, Yay. Haz. Aykut Kazancıgil - Cem Alpar, 3.bs., Ankara, Nobel, Aralık 2006.
Ergün, Mustafa, İkinci Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri (1908-1914), Ankara, Ocak, 1996.
Güzel, Mehmet Şehmus, "1908 Kadınları", Tarih ve Toplum, Cilt I, 7 Temmuz 1984, s.6-12.
İnan, A. Afet, Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri, 3.bs., İstanbul, M.E.B. Yay., 1975.
Kadıoğlu, Ayşe, "Cinselliğin İnkarı: Büyük Toplumsal Projelerin Nesnesi Olarak Türk Kadınları", 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, Ed. Ayşe Hacımirzaoğlu, İstanbul, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yay., 1998, s.89-100.
Kazancıgil, Aykut, Hatemi, Hüsrev, "Bilim tarihimizden Türkiye'de Fizyoloji Bilimi ve Kemal Cenab Berksoy", Tarih ve Toplum, Cilt VIII, No:51, Mart 1988, s.137-146.
Kurnaz, Şefika, II.Meşrutiyet Döneminde Türk Kadını, İstanbul, M.E.B. Yay., 1996
Mardin, Şerif,Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908, 11.bs., İstanbul, İletişim, 2004.
Sakaoğlu, Necdet, Osmanlı'dan Günümüze Eğitim Tarihi, İstanbul, Bilgi Üniv. Yay., Mart 2003.
Sakaoğlu, Necdet, "İnas Darülfünunu", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Cilt IV, İstanbul, Kültür Bakanlığı ve Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yay., 1994, s.170.
Sirman, Nükhet, "Kadınların Milliyeti", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce Cilt 4: Milliyetçilik, Ed. Tanıl Bora, 2.bs., İstanbul, İletişim, 2003, s.226-244.
Tekeli, İlhan, İlkin, Selim, Osmanlı İmparatorluğu'nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yay., 1993.
Toprak, Zafer, "Halk Fırkasından Önce Kurulan Parti: Kadınlar Halk Fırkası", Tarih ve Toplum, Cilt VIII, No:51, Mart 1988a, s.158-159
Tunaya, Tarık Zafer, Hürriyetin İlanı: İkinci Meşrutiyet'in Siyasi Hayatına Bakışlar, İstanbul, Bilgi Üniv. Yay., Şubat 2004.
Yıldırım, Ali, Türk Üniversite Tarihi: Darülfünun Dönemi, Ankara, Öteki, Ekim 1998.
Zengin, Zeki Salih, II. Meşrutiyette Medreseler ve Din Eğitimi, Ankara, Akçağ, 2002.
Zihnioğlu, Yaprak, Kadınsız İnkılap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği, İstanbul, Metis, Ekim 2003.
Zürcher, Erik Jan, Savaş, Devrim ve Uluslaşma: Türkiye Tarihinde Geçiş Dönemi: 1908-1928, Çev. Ergun Aydınoğlu, İstanbul, Bilgi Üniv. Yay., Ocak 2005.