İkinci Meşrutiyet ve Osmanlı İmparatorluğu'nda Alman-İngiliz Nüfuz Mücadelesi

İkinci mesrutiyet ilan edildiginde Almanya Osmanlı İmparatorluğu üzerindeki nüfuz mücadelesinde tüm rakiplerini tartışmasız bir biçimde geride bırakmıştı. Osmanlı ve Alman imparatorlukları arasındaki yakınlaşma, Osmanlı ordusunda reform çalışmalarını yürüten Alman askeri misyonu ve Anadolu-Bağdat demiryolları temelinde gerçekleşmişti. Meşrutiyetin ilanı beklenmedik bir biçimde bu dengeleri alt üst etti. Osmanlı İmparatorluğu’nda ibre, birdenbire Almanya’dan, İngiltere ve Fransa’ya dönmüştü. Herşeyden önce İttihatçılar, bu ülkelerde geçerli olan liberal düşüncelerle donanmışlardı. Bunun tersini, Abdülhamit’in Almanya ile yakınlaşma nedenlerinden biri olarak öne sürebiliriz. Ancak gelişmeler hiç de beklendiği gibi olmadı. Yaklaşık iki yıl içinde Almanlar bu fırtınayı atlatarak yeniden Osmanlı Devleti’ndeki eski konumlarını ele geçirmeyi başardılar. Onların bu başarısının dinamiklerinden biri, Osmanlı ordusunda Alman eğitiminden geçmiş subayların Almanya yanlısı tutumlarını korumalarıydı. Tabi bu faktörün etkili olabilmesi için ordunun politika sahnesinde yerini alması gerekiyordu ki, o da 31 Mart olayından sonraki süreçte gerçekleşti. Bunun dışında İngilizlerin meşrutiyet ilanıyla oluşan yakınlaşmayı sürekli olarak imtiyaz peşinde koşarak kullanmak istemeleri, Osmanlı yöneticilerinde onların gerçek amaçları konusunda şüphe uyandırmaya başladı. Ayrıca İttihatçılar dış politika konusunda da dönemin güç dengelerini gözetmek zorunda kalan İngiltere’nin uygulamalarından hayal kırıklığına uğradılar. Bu arada 1910 yılında Osmanlı Devleti adına Cavit Bey maliyenin içine düştüğü güç durumdan çıkabilmek için Fransa ve İngiltere’ye borç başvurusunda bulunmuştu. Bu iki ülke temsilcilerinin borç vermek için kendine saygılı hiçbir devletin kabul edemeyeceği koşullar ileri sürmeleri bardağı taşıran son damla oldu. Almanya bir kez daha tam zamanında devreye girerek Osmanlı üzerindeki nüfuz mücadelesi bağlamında son noktayı koymuştu.

German and English Power Struggle in the Ottoman Empire During the Second Constitutional Period

When the Second Constitution was promulgated, Germany had without doubt left all its competitors behind in the power struggle over the Ottoman Empire.The close relationship between the German and Ottoman empires had developed through the Anatolian-Baghdad railroads and the German military mission undertaking the reforms in the Ottoman military. The proclamation of the Constitution unexpectedly upset these balances. The weight in the Ottoman Empire had suddenly shifted from Germany to France and England. Before all else, the Unionists were equipped with liberal ideas dominant in these countries. We can claim the opposite for one of the reasons as the why Abdülhamit decided to develop closer ties with Germany. Yet the developments did not at all occur as expected. Within approximately two years, the Germans succeeded to weather this storm and once again acquire their old position within the Ottoman state. One of the dynamics of their success was due to the fact that the German-trained Ottoman officers sustained their alliances. Of course the military had to take place on the stage of politics for this factor to be influential and that too was actualized during the process following the March 31st incident. In addition, the fact that the British constantly wanted to exploit the new proximity that had developed after the proclamation of the Constitution to attain privileges raised some doubts among the Ottoman administrators about their real intentions. Also the Unionists became disappointed by some of the practices of the English who had to take into consideration the balance of powers of the period. In the meanwhile Cavid Bey had applied to France and England in 1910 for some loans in order to salvage the Ottoman treasury from the dire straits it was in. The representatives of these two countries coming up with loan conditions that would not have been acceptable to any self-respecting country was the final straw. Germany stepped in once again at exactly this time to take over within the context of this power struggle over the Ottoman Empire.

PDF

___

Yayınlanmamış Belgeler Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) : Hariciye Siyasi ( HR.SYS), Yıldız Tasnifi, Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y.MTV). Yıldız Esas Evrakı (YEE), Zaptiye (ZB).
Yayınlanmış Belgeler Bagdad Railway Convention of March 5 190, Presendet to both Houses of Parliament by Command of His Majesty, May 1911, London, (Published by His Majesty’s Stationery Office).
British Documents on the Origins of the War 1898-1914, ed. G.P. Gooch and Harold Temperley, cilt 5 ve 6, London, 1930.
Die Grosse Politik der Europaeischen Kabinette 1871-1914, Sammlung der Diplomatischen Akten des Auswaertigen Amtes, ed. Johannes Lepsius, Albrecht Mendelssohn Bartholdy, Friedrich Timme, Cilt 27/1 ve 27/2.
Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi, TBMM Basımevi, Otuzbeşinci İnikat, Cilt 2, Ankara 1982.
Zur Europaeischen Politik, 1897-1914, Unveröffentliche Dokumente, ed. Schwertfeger Bernhard,Cilt. 3, Berlin, 1919. İkincil Kaynaklar
Ahmad Feroz, The Young Turks, The Committee of Union and Progress in türkish Politics, 1908-1914, Oxford, 1969.
Ahmad Feroz, “Doğmakta Olan Bir Burjuvazinin Öncüsü: Genç Türklerin Sosyal ve Ekonomik Politikası 1908-1918”, İttihatçılıktan Kemalizme, Çev. F. Berktay, İstanbul, 1985.
Arhangelos Gavriel, Anadolu Osmanlı Demiryolu ve Bağdat Demiryolu Şirket-i Osmaniyesi İdaresinin İçyüzü, İstanbul, 1327.
Cohen Stuart A., British Policy in Mesopotamia 1903-1914, London, 1976.
Cunningham Allan, “The Wrong Horse? Anglo-Ottoman Relations before the First World War”, Eastern Questions in the Nineteenth Century, Collected Essays, Vol.2, ed. Edward Ingram, London, 1993.
Dağlar Oya, “II. Meşrutiyet’in İlanının İstanbul Basını’ndaki Yansımaları (1908)”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı. 38, (Mart 2008) .
Earle Edward Mead, Turkey, The Great Powers, and The Bagdad Railway, New York, 1923.
Göçek Müge, “What is the Meaning of the 1908 Young Turk Revoluation, A critical Assessment in 2008”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı. 38, (Mart 2008).
Güzel Şehmus, “Anadolu-Bağdat Demiryolu Grevi”, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, Cilt III, (1985).
Graves Philip P. , Briton and Turk, London and Melbourne, (tarihsiz).
Grey Viscount Fallodon, Twenty-Five Years 1892-1916, cilt. 1, New York, 1925.
Helfferich Karl, Die deutsche Türkenpolitik, Berlin, 1921.
Heller Joseph, British Policy towards the Ottoman Empire 1908-1914, London, 1983.
Kent Marian, “Constantinople and Asiatic Turkey”, 1905-1914”, British Foreign Policy under Sir Edward Grey, ed. F. H. Hinsley, Cambridge, London, New York, Melbourne, 1977.
Kent Marian, Oil and Empire, British Policy and Mesopotamian Oil 1900-1920, London and Sasingstoke, 1976.
Mahmud Muhtar, Maziye Bir Nazar, İstanbul, 1999.
Manzenreiter Johann, Die Bagdadbahn, Als Beispiel für die Entstehung des Finanzimperialismus in Europa, Bochum, 1982.
Ortaylı İlber, İkinci Abdülhamit Döneminde Osmanlı İmparatorluğunda Alman Nüfuzu, Ankara, 1981.
Ökçün Gündüz, “Osmanlı Meclis-i Meb’usanında Bağdat Demir-yolu İmtiyazı Üzerine Yapılan Tartışmalar”, A.Ü.S.B.F. Dergisi, XXV, 2, (Haz. 1970).
Özyüksel Murat, Osmanlı –Alman İlişkilerinin Gelişim Sürecinde Anadolu ve Bağdat Demiryolları, İstanbul, 1988.
Quataert Donald, Social Disintegration and Popular Resistance in the Ottoman Empire, 1881-1908, Reactions to European Economic Penetration, New York and London, 1983.
Rathmann Lothar , Stossrichtung Nahost 1914-1918, Berlin, 1963.
Rathmann Lothar , Berlin-Bagdad, Die imperialistische Nahostpolitik des kaiserlichen Deutschlands, Berlin, 1962.
Sencer Oya, Türkiye’de İşçi Sınıfı, İstanbul, 1969.
Tekeli İlhan, “İttihat ve Terakki Döneminde Dış Dünya ve Uygulanan Dış Politika”,Cumhuriyetin Harcı, Birinci Kitap: Köktenci Modernitenin Doğuşu, (İlhan Tekeli-Selim İlkin), İstanbul, 2003, s. 79-106.
“The New Era in Turkey”, The Times, 31 Temmuz 1908.
Tunçay Mete, Türkiye’de Sol Akımlar (1908-1925), 3. Basım, Ankara, 1978.
Wallach Jehuda, Anatomie einer Militaerhilfe, Düsseldorf, 1976.
Waugh Telford, Turkey Yesterday, Today an Tomorrow, London, 1930.
Wolf John B., The diplomatic History of the Bagdad Railroad, The University of Minnesota, 1933.