II. Meşrutiyet'in Cumhuriyet'e Mirası: "Makbul Kadınlar"

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e, tarihsel süreç içerisinde, gerek feminist hareket gerekse de devletin kadın politikasında süreklilik ve kopuşlardan söz etmek mümkündür. Süreklilik, II. Meşrutiyet döneminde güç ve yaygınlık kazanan kadın hareketinin, Osmanlı’nın son döneminde yükselişe geçen milliyetçi ideolojinin etkisinde kalışında gözlemlenebilir. Kadın hareketinin milliyetçi ideoloji etrafında şekillendiği bu toplumsal süreç, devletin kadına “yeni kimlik” biçmesiyle devam etmiştir. Kopuş ise; Tanzimat’tan beri İslami kimliğiyle tanımlanan kadının, Cumhuriyet dönemi ile birlikte medeniyetin bir göstergesi olarak ortaya çıkışında gerçekleşmiştir. 1908 Devrimi’nden sonra ortaya çıkan özerk kadın örgütlenmelerinin, Cumhuriyet iktidarının güçlenmesiyle etkinliklerinin sona erdirilmesi de önemli bir kopuşa işaret etmektedir.

The Republic's Heritage of Second Contitution: "Ideal Women"

It can be argued that both the feminist movement and the state’s policy pursued regarding women constitute an example of continuity and rupture in the political history of Turkey. Continuity is referred to the resemblance between the Second Constitutional Period and the Republican Era concerning the close relationship between the women movement and the nationalist ideology. Both of these “new” regimes tried to construct a “new identity” for the rising feminist movement. Rupture is referred first to the abolition of Islamic explanation of female figure which has been infiltrated by the Tanzimat. Secondly, rupture is referred to the prohibition of feminist organizations, which were to a great extent came out during the Second Constitutional period, by the Republican authority.

PDF

___

AKŞİN, Sina; “Jön Türkler”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, c:3, İstanbul, İletişim Yayınları, 1985.
AKŞİN, Sina; Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İstanbul, İmge Yayınevi, 2001.
ALKAN, Mehmet Ö. “İstanbul’da Sivil Toplum Kurumları”, Tanzimat’tan Günümüze İstanbul’da STK’lar, A.N.Yücekök,. İ. Turan, M.Ö. Alkan, İstanbul, Tarih Vakfı, 1998.
ALKAN, Mehmet Ö. “Resmi İdeolojinin Doğuşu ve Evrimi Üzerine Bir Deneme”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, c:1, İstanbul, İletişim Yayınarı, 2001.
ARAT, Zehra “Turkish Women and The Republican Reconstruction of Tradition”, Reconstruction Gender in the Middle East: Tradution, İdentity and Power, ed: F. Müge Göçek and Shiva Balaghi, Colombia University Press, New York, 1994.
ARAT, Zehra “Kemalizm ve Türk Kadını”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, der: Ayşe B. Hacımirazoğlu,İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları, 1998.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1906-1938), c.II, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları, 1989.
BERKTAY, Fatmagül; “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Feminizm”, Tarihin Cinsiyeti, İstanbul, Metis, 2003.
BERKTAY, Fatmagül; “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Feminizm”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası, Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, İstanbul, İletişim, 2001.
BERKTAY, Fatmagül; “Türkiye’de Kadın Hareketi: Tarihsel Bir Deneyim”, Kadın Hareketinin Kurumsallaşması, Fırsatlar ve Rizikolar, İstanbul, Metis Yayınları, 1994.
BERKES; Niyazi; Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2002.
BERKTAY, Fatmagül; “Türkiye’de Kadın Hareketi: Tarihsel Bir Deneyim”, Kadın Hareketinin Kurumsallaşması, Fırsatlar ve Rizikolar, çev: Meral Akkent, İstanbul, Metis Yayınları, 1994.
BERKTAY, Fatmagül; “Cumhuriyet’in 75 Yıllık Serüvenine Kadınlar açısından Bakmak”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler,der: Ayşe B. Hacımirazoğlu, İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları, 1998.
CAPOROL, Bernard: Kemalizm’de ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını(1919 1970), Ankara, Türkiye İş Bankası Yayınları, 1982.
ÇAKIR, Serpil; Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul, Metis Yayınları, 1996.
ÇİFTÇİ, Oya; “Türk Kamu Yönetiminde Kadın Görevliler”, Türk Toplumunda Kadın, der: Nermin A. Unat, Ankara, Türk Sosyal Bilimler Derneği, 1982.
DOĞRAMACI, Emel; Türkiye’de Kadın Hakları, Ankara, Ayın Kitapları, 1982.
DURAKBAŞI, Ayşe; Halide Edip-Türk Modernleşmesi ve Feminizm, İstanbul, İletişim Yayınları, 2002.
DURAKBAŞI, Ayşe; “Cumhuriyet Döneminde Kemalist Kadın Kimliğinin Oluşumu”, Tarih ve Toplum, 1988, sayı: 51.
DURAKBAŞI, Ayşe; Halide Edip-Türk Modernleşmesi ve Feminizm, İstanbul, İletişim Yayınları, 2002.
GÜZEL, Şehmus: “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Toplumsal Değişim ve Kadın”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, c:3, İstanbul, İletişim Yayınları, 1985.
İNAN,Afet; Atatürk ve Türk Kadın Haklarının Kazanılması, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1968.
KANDİYOTİ, Deniz; “Kurtulmuş Ama Özgürleşmemiş mi? Türkiye Örneği Üzerine Bazı Düşünceler”, Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar: Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler, İstanbul, Metis Kadın Araştırmaları, 1997.
KADIOĞLU, Ayşe; “Cinselliğin İnkarı: Büyük Toplumsal Projelerin Nesnesi Olarak Türk Kadını”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, der: Ayşe B. Hacımirazoğlu,İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları, 1998.
KANDİYOTİ, Deniz; “Kimlik Kavramı ve Yetersizlikler”, Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar: Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler, İstanbul, Metis Kadın Araştırmaları, 1997.
KANDİYOTİ, Deniz “Ataerkil Örüntüler: Türk Toplumunda Erkek Egemenliğinin Çözülmesine Yönelik Notlar”, Kadın Bakış Açısından 1980’ler Türkiyesi’nde Kadın, der: Şirin Tekeli, İletişim Yayınları, İstanbul, 1990.
KANDİYOTİ, Deniz “Women and the Turkish State: Political Actors or Symbolic Powns?”, ed: Nira-Yuval Davis ve Floya Anthias, Women-Nation-State, Londra, The Macmillan Press, 1988.
KILIÇBAY; Mehmet Ali, “Osmanlı Batılılaşması”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, c:1, İstanbul, İletişim Yayınları, 1985.
KIRPINAR, Leyla; “Türkiye’de Toplumsal Değişme Sürecinde Kadın”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, der: Ayşe B. Hacımirazoğlu, İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları, 1998.
KOÇAK, Cemil; “Yeni Osmanlılar ve I. Meşrutiyet”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, c:1, İstanbul, İletişim Yayınları, 2001.
KORALTÜRK, Murat; “Mili Aile”ye İlişkin Bir Belge”, Toplumsal Tarih, s.46, Ekim 1997.
LEWİS; Bernard; Modern Türkiye’nin Doğuşu, çev: Metin Kıratlı, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000.
ORTAYLI; İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2002.
OS, Nicole A.N.M Van; “Osmanlı Müslümanlarında Feminizm”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası, Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, İstanbul, İletişim Yayınları, 2001.
SOMEL; Selçuk Akşin; ”Osmanlı Reform Çağında Osmanlıcılık Düşüncesi (1839-1913)”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, c:1, İstanbul, İletişim Yayınları, 2001.
TAŞKIRAN; Tezer ;Cumhuriyet’in 50. Yılında Türk Kadın Hakları, Ankara, Başbakanlık Basımevi, 1973.
TC. Devlet İstatistik Enstitüsü İstatistik Göstergeler 1923-2002,Ankara, DİE Matbaası
TEKELİ, Şirin “Türkiye’de Kadının Siyasal Hayattaki Yeri” , Türk Toplumunda Kadın, der: N. Abadan Unat, Türk Sosyal Bilimler Derneği, 1979.
TOPRAK, Zafer; “Halk Fırkasında Önce Kurulan Parti: Kadınlar Halk Fırkası”, Tarih ve Toplum, Mart 1988, sayı: 51.
TOPRAK, Zafer; İttihad-Terakki ve Cihan Harbi, Savaş Ekonomisi ve Türkiye’de Devletçilik (1914-1918), İstanbul, Homer Kitabevi, 2003.
TOPRAK, Zafer; “Osmanlı Kadınları Çalıştırma Cemiyeti: Kadın Askerler ve Milli Aile”, Tarih ve Toplum, s.51, Mart 1998.
TOPRAK, Zafer; “The Family, Feminism and The State During The Young Turk Period 1908-1918 ”, Varia Turcica, 13(199).
TOSKA, Zehra; “Cumhuriyet’in Kadın İdeali: Eşiği Aşanlar ve Aşmayanlar”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, der: Ayşe B. Hacımirazoğlu, İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları, 1998.
TUNAYA, Tarık Zafer; “1876 Kanun-i Esasi Ve Türkiye’de Anayasa Geleneği”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, c:1, İstanbul, İletişim Yayınları, 1985.
UNAT, Nermin Abadan; “Toplumsal Değişme ve Türk Kadını”, Türk Toplumunda Kadın, der: Nermin Abadan Unat, Türk Sosyal Bilimler Derneği, Ankara, 1979.
ÜNÜVAR, Kerem; “İttihatçılıktan Kemalizme, İhya’dan İnşa’ya,”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, c:1, İstanbul, İletişim Yayınları, 2001.
ZİHNİOĞLU, Yaprak; Kadınsız İnkılap, İstanbul, Metis Yayınları, 2003.