Opera Çevirisinde İcra ve Doğallık

Şarkı çevirisinde icra, çeviribilim araştırmalarında özellikle son yirmi yılda popülerlik kazandı. Ne var ki, az sayıda çalışma çevirinin müzik boyutunu sorunsallaştırabilirken, erek dilde icra ve doğallık arasındaki olmazsa olmaz bağlantıyı ele alan çalışmalara ise neredeyse hiç rastlanmıyor. Bu çalışma, böyle bir eksikliği gidermek için pratik bir yol öneriyor: Opera çevirisinde icranın dilbilim, müzikoloji ve çeviribilimi arasında köprüler kuran kuramsal bir çerçeve gerektiğini öne sürüyor. Gerçek bir opera çevirmeninin söyleminden yola çıkarak, icraya yönelik erek librettolar yaratmada doğallığın önemine ışık tutuyor. Sonrasında da pratiğe yönelik bu gözlemleri dilbilim, müzikoloji ve çeviribilimin kesiştiği kuramsal bir tartışmaya bağlıyor: İcra ve doğallığa yönelik üstsöylemin içgüdüye dayalı yorumlardan öteye taşınarak disiplinlerarası bir çerçevede ele alınabileceğini savunuyor. Çalışmanın son bölümünde Leonard Bernstein’in tek perdelik operası Tahiti Macerası’nın libretto çevirisi çözümlemesine söz konusu kuramsal çerçeve bağlamında yer veriliyor. Çalışma, bir diğer yandan da, ayrıntılı bir karşılaştırmalı opera/şarkı çevirisi çözümlemesinde, kaynak ve erek notalar ile sözlerin alt alta sıralanması yönteminin önemini uyguluyor.

Anahtar Kelimeler:

Şarkı çevirisi, opera çevirisi, çeviribilim, müzikoloji, prozodi

Singability and Naturalness in Opera Translation

Singability in song translation has been a popular subject especially for the last two decades in the field of translation studies. Nevertheless, while only a few studies have satisfactorily problematized the musical aspect, even fewer have elaborated on the essential link between singability and naturalness in the target language. This study suggests a practical way to address such a shortcoming. It argues that accounting for singability in opera translation requires a theoretical approach integrating linguistics, musicology, and translation studies. Taking an actual opera translator’s discourse as a point of departure, it demonstrates the importance of naturalness in creating a singable target libretto. Then, linking such practical observations to a theoretical discussion fusing linguistics, musicology, and translation studies, it argues that metadiscourse on singability and naturalness can and should go beyond intuitive interpretations and can be based on an interdisciplinary theoretical framework, which is also demonstrated in the final part through the libretto translation analysis of Leonard Bernstein’s one-act opera Trouble in Tahiti. The study also proposes a vertically-juxtaposed musical notation and lyrics method for a detailed comparison of the source and target librettos.

Keywords:

Song translation, opera translation, translation studies, musicology, prosody,

PDF

___

Arel, Hüseyin Sadettin (1997). Prozodi Dersleri. Pan Yayıncılık. “Background” (2022). Leonard Bernstein Official Website, leonardbernstein.com/works/view/32/trouble-in-tahiti. Accessed 7 Feb. 2022. google scholar
Baker, Mona (2018). In Other Words: A Coursebook on Translation. Taylor & Francis. google scholar
Berk, Özlem (2006). “Translating the ‘West’: The Position of Translated Western Literature within the Turkish Literary Polysystem,” RiLUnE, no. 4, pp. 1-18. google scholar
“Devlet Operasının İlk Temsili” (1940, June 27). Cumhuriyet, p. 1. google scholar
Franzon, Johan (2008). “Choices in Song Translation.” The Translator: Translation and Music. Ed. Şebnem Susam-Sarajeva, St. Jerome, pp. 343-399. google scholar
Göksel, A and C. Kerslake (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar. Routledge. google scholar
Güldaş, Saadet (2003). Türk Dilinin Diksiyonu-Prozodisi: Vurgu ve Vurgulamaları ile Türk Musikisinde Prozodi. Kurtiş. google scholar
Kaindl, Klaus (2005). “The Plurisemiotics of Pop Song Translation: Words, Music, Voice and Image”. Song and Significance: Virtues and Vices of Vocal Translation, ed. Dinda L. Gorlée. Rodopi, pp. 235-262. google scholar
Lefevere, André (1975). Translating Poetry: Seven Strategies and a Blueprint. Assen, 1975. google scholar
Low, Peter (2017). Translating Song. Lyrics and Texts. Routledge. google scholar
Low, Peter (2005). “The Pentathlon Approach to Singing Songs”. Song and Significance: Virtues and Vices of Vocal Translation, ed. Dinda L. Gorlée. Rodopi, pp. 185-212. google scholar
Ozarowska, Alexandra (2017). “The Paramount Role of Translation in Modern Opera Productions.” Text Matters, vol. 7 no. 7, pp. 258-272. google scholar
Pesen, Alaz (2019). “Carl Ebert: the Patron Behind the History of the State Opera in Turkey.” Traduçao em Revista: Traduçao&Musica: Contrapontos, vol. 2 no. 27, pp. 123 - 141. google scholar
Sabar, Gül (2011). Sesimiz: Eğitimi ve Korunması. Pan. google scholar
Şahin-Soy, Özlem and Merve Şenol (2020). “The Historical Journey of Opera Translation in Turkey and its Perception by Contemporary Turkish Opera Performers.” İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi - Istanbul University Journal of Translation Studies, no. 13, pp. 1-22. google scholar
“Tahiti Macerası” (2003, February 7). Cumhuriyet, p. 3. google scholar
Tymoczko, Maria (1999). Translation in a Post-colonial Context. St. Jerome. google scholar
Vermeer, Hans (2000). “Skopos and Commission in Translational Action.” The Translation Studies Reader, ed. Lawrence Venuti. Routledge, pp. 221-240. google scholar