Üçüncü Sektörde Finansal Şeffaflık Sorunu: Türkiye’deki Sivil Toplum Kuruluşlarının Şeffaflık Düzeylerinin İncelenmesi

Amaç – Üçüncü sektör olarak da isimlendirilen Sivil Toplum Kuruluşları (STK’lar) yürüttükleri faaliyetler ile önemli bir sosyal fayda sağlamaktadırlar. Finansmanı doğrudan ya da dolaylı olarak toplum tarafından yapılan STK’ların daha şeffaf olmaları yönünde güçlü bir talep bulunmaktadır. İnternet siteleri hesap verebilirlik ve şeffaflık aracı olarak uygun bir platform olmasına rağmen STK’lar özellikle finansal bilgileri paylaşmaktan kaçınmaktadırlar. Bu çalışmanın iki amacı bulunaktadır. Birincisi STK’ların internet sitelerinde paylaştıkları bilgiler kapsamında merkezi Türkiye’de bulunan STK’ların şeffaflık düzeylerini saptamaktır. İkincisi STK’ların internet sitelerindeki şeffaflık düzeylerini etkileyen ana faktörleri belirlemektir. Yöntem – Merkezi Türkiye’de bulunan 280 STK’nın internet sitesinden toplanan veriler içerik analizi, korelasyon ve regresyon analizi ile değerlendirilmiştir. Kurumsal şeffaflık, faaliyet şeffaflığı, finansal şeffaflık, genel şeffaflık olmak üzere dört düzeyde şeffaflık değerlendirmesi yapılmıştır. Şeffaflık üzerinde etkisi olup olmadığı araştırılan bağımsız değişkenler ise sırasıyla kurumsal büyüklük, kurumsal yaş, uluslararası kaynaklardan fon kullanma, SKT türü, faaliyetlerin ulusal-uluslararası olması ve yönetim kurulu büyüklüğüdür. Bulgular – Merkezi Türkiye’de bulunan STK’ların internet sitelerindeki kurumsal şeffaflık düzeyi yüksek; faaliyet şeffaflığı orta; finansal şeffaflık düzeyi çok düşük; genel şeffaflık düzeyi düşük çıkmıştır. Ana hipotez olarak belirlenen STK’ların internet sitelerindeki genel şeffaflık düzeyini, bağımsız değişkenlerden sadece kurumsal büyüklük etkilemektedir. Tartışma – STK’larda en düşük şeffaflık düzeyi finansal şeffaflıkta ortaya çıkmıştır. Kurumsal büyüklük, uluslararası kaynaklardan fon kullanma ve STK türü hem finansal şeffaflık hem de faaliyet şeffaflığını etkilemektedir. Finansal şeffaflığı geliştirecek politikalara odaklanmanın Türkiye’de üçüncü sektörün büyümesini olumlu etkileyeceği düşünülmektedir

(Financial Transparency Challenge in the Third Sector: Analyzing the Transparency Levels of Non-Governmental Organizations in Turkey)

Purpose – Non-Governmental Organizations (NGOs), also called third sector, provide a significant public service through their activities. There has been a strong demand that NGOs, whose funding is done directly or indirectly by the public, be more transparent. NGOs can use websites as a means of accountability and transparency. This research has two aims. The first one is to determine the transparency levels of NGOs in Turkey within the scope of the information that NGOs share on their websites. The second is to identify the determinants affecting transparency levels in NGOs ' websites. Design/methodology/approach – Data collected from the website of 280 NGOs headquartered in Turkey were evaluated by content analysis, correlation and regression analysis. There have been four levels of transparency: organizational transparency, activity transparency, financial transparency and overall transparency. The independent variables investigated whether it influences transparency are, respectively, organizational size, organizational age, usage of funds from international sources, type of NGOs, executing activities in national-international and board size. Findings – The organizational transparency level in the websites of NGOs headquartered in Turkey has been high; the activity transparency is moderate; the financial transparency level is very low; and the overall transparency level is low. The overall transparency level of NGOs’ websites which is considered as main hypothesis of research is affected only from organizational size among independent variables. Discussion – The lowest level of transparency in NGOs has emerged in financial transparency. Organizational size, use of funds from international sources, and type of NGO influence both financial transparency and activity transparency. It is thought that focusing on policies that will improve financial transparency will have a positive impact on the growth of the third sector in Turkey.

PDF

___

Behn, B. K., DeVries, D. D., ve Lin, J. (2010). The determinants of transparency in nonprofit organizations: An exploratory study. Advances in Accounting, 26(1), 6-12. https://doi.org/10.1016/j.adiac.2009.12.001
Burger, R., ve Owens, T. (2010). Promoting Transparency in the NGO Sector: Examining the Availability and Reliability of Self-Reported Data. World Development, 38(9), 1263-1277. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2009.12.018
Chad, P. (2013). Extending the use of market orientation: Transforming a charity into a business. Australasian Marketing Journal (AMJ), 21(1), 10-16. https://doi.org/10.1016/j.ausmj.2012.08.003
Cordery, C. J., Crawford, L., Breen, O. B., ve Morgan, G. G. (2018). International practices, beliefs and values in not-for-profit financial reporting. Accounting Forum. https://doi.org/10.1016/j.accfor.2018.05.001
Cooke, T. E. (1989). Voluntary corporate disclosure by Swedish companies. Journal of International Financial Management & Accounting, 1, 171–195
Courtis, J. K. (1976). Relationships between timeliness in corporate reporting and corporate attributes. Accounting and Business Research, 6, 45–56.
Depoers, F., ve Firth, M. (2000). A Cost Benefit Study of Voluntary Disclosure: Some Empirical Evidence From french listed Companies. The European Accounting Review, 9(2), 245-263.
Diaz, E., Blazquez, J., Molina, A., ve Consuegra, D. (2013). Are the Nongovernmantls Organizations' Websites Effective? Qualitative Market Research: An International Journal, 16(4), 370-392.
Ebrahim, A. (2003). Accountability In Practice: Mechanisms for NGOs. World Development, 31(5), 813-829.
Gandia, J. (2011). nternet disclosure by nonprofit organizations: Empirical evidence of nongovernmental organizations for development in Spain. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 40(1), 57-78.
Gandia, J. L. (2011). Internet Disclosure by Nonprofit Organizations: Empirical Evidence of Nongovernmental Organizations for Development in Spain. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 40(1), 57-78. https://doi.org/10.1177/0899764009343782
Gazzola, P., Amelio, S., Papagiannis, F., ve Michaelides, Z. (2019). Sustainability Reporting Practices and Their Social Impact to NGO Funding in Italy. Critical Perspectives on Accounting. https://doi.org/10.1016/j.cpa.2019.04.006
Gündüz, A. Y., ve Kaya, M. (2014). Küresel dünyada sivil toplum kuruluşlarının ekonomik kalkınmadaki rolleri üzerine bir değerlendirme. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 6(10). https://doi.org/10.20990/aacd.20991
Güner, M. F. (2019). Sivil Toplum Kuruluşlarında Finansal Şeffaflık: Türkiye ve ABD Uygulamalarının Karşılaştırılması. Uluslararası Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Sempozyumu (s. 150-163). Alanya: ASOS .
Güngör, F. S. (2019). Diyalojik İletişim ve Sivil Toplum Örgütlerinin Web Siteleri: Cumhuriyetin İlk Sivil Toplum Kuruluşu “Türkiye Yardım Sevenler Derneği” Web Sitesi Değerlendirmesi. Başkent Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 25-43.
Horton, R. (2015). Transparency and Trust in the Charity Industry (ss. 1-23). Centre for Social Innovation University Of Cambridge.
Kemp, J. H., ve Morgan, G. G. (2018). Incidence and perceptions of “qualified” accounts filed by small charities. Accounting Forum. https://doi.org/10.1016/j.accfor.2018.07.003
Lee, R. L., ve Joseph, R. R. (2013). An examination of web disclosure and organizational transparency | Elsevier Enhanced Reader. Computers in Human Behavior, 29, 2218-2224. https://doi.org/10.1016/j.chb.2013.05.017
Marudas, N. P., ve Jacobs, F. A. (2004). Determinants of Charitable Donations to Large U.S. Higher Education, Hospital, and Scientific Research NPOs: New Evidence from Panel Data. Voluntas: International Journal of Voluntary ve Nonprofit Organizations, 15(2), 157-179. https://doi.org/10.1023/B:VOLU.0000033179.47685.1c
McConville, D., ve Cordery, C. (2018). Charity performance reporting, regulatory approaches and standardsetting. Journal of Accounting and Public Policy, 37(4), 300-314. https://doi.org/10.1016/j.jaccpubpol.2018.07.004
McDonnell, D., ve Rutherford, A. C. (2018). Promoting charity accountability: Understanding disclosure of serious incidents. Accounting Forum. https://doi.org/10.1016/j.accfor.2018.05.003
McKeever, B. S. (2018, 12 13). The Nonprofit Sector in Brief 2018: Public Charites, Giving, and Volunteering. Urban Institute: https://nccs.urban.org/publication/nonprofit-sector-brief-2018#the-nonprofit-sector-in-brief2018-public-charites-giving-and-volunteering adresinden alındı
Murtaza, N. (2012). Putting the Lasts First: The Case for Community-Focused and Peer-Managed NGO Accountability Mechanisms. VOLUNTAS: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations, 23(1), 109-125. https://doi.org/10.1007/s11266-011-9181-9
Naudé, A., Froneman, J. ve Atwood, R. (2004). The Use of the Internet by Ten South African NonGovernmental Organizations – A Public Relations Perspective, Public Relations Review, (30) 87-94.
Oyelere, P., Laswad, F., & Fisher, R. (2003). Determinants of internet financial reporting by New Zealand companies. Journal of International Financial Management & Accounting, 14(1), 26–63.
Paiva, I., ve Carvalho, L. (2018). Accounting and Management Practices in the Third Sector in Angola. 11(3), 15.
Rodriguez, M. del M. G., Caba Pérez, M. del C., ve López Godoy, M. (2012). Determining Factors in Online Transparency of NGOs: A Spanish Case Study. VOLUNTAS: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations, 23(3), 661-683. https://doi.org/10.1007/s11266-011-9229-x
Sariene, L. S., Rodriguez, M. M., ve Rosario, A. H. (2018). Exploring Determining Factors of Web Transparency in the World’s Top Universities. Spanish Accounting Review, 21(1), 63-72. https://doi.org/10.1016/j.rcsar.2017.07.004
Saxton, G. D., ve Guo, C. (2011). Accountability Online: Understanding the Web-Based Accountability Practices of Nonprofit Organizations. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 40(2), 270-295.
STİGM. (2019, 10 24). STK'lara İlişkin İstatistikler. Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü: https://www.siviltoplum.gov.tr/derneklere-ait-gelir-toplamlari adresinden alındı
Uzunoğlu, E., ve Misci Kip, S. (2014). Building relationships through websites: A content analysis of Turkish environmental non-profit organizations’ (NPO) websites. Public Relations Review, 40(1), 113-115. https://doi.org/10.1016/j.pubrev.2013.06.001
Velat, D. (2015). Batı Balkanlar ve Türkiye'de STK'ların Ekonomik Değerleri. Belgrad: Balkan Sivil Toplumu Geliştirme Ağı.
Wiggil, M. N. (2014). Donor relationship management practices in the South African non-profit sector. Public Relations Review, 40, 278-285. https://doi.org/10.1016/j.pubrev.2013.10.005
Yuesti, A., Novitasari, L. G., ve Rustiarini, N. W. (2016). Accountability of Non-Government Organization from the Perspective of Stakeholder Theory. International Journal of Accounting and Taxation, 4(2). https://doi.org/10.15640/ijat.v4n2a7
Zainon, S., Atan, R., Wah, Y. B., ve Ahmad, R. A. R. (2014). Informatıon dısclosure by charıty organızatıons. Recent Advances in Business Administration, 6.