Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Tekniğinde Maliyet Sürücülerinin Analitik Hiyerarşi Prosesi ile Belirlenmesi: Bir Uygulama

Amaç – Bu çalışmanın amacı, birim mamul maliyetinin daha doğru hesaplanmasını sağlayabilecek Analitik Hiyerarşi Prosesi temelli Faaliyet Tabanlı Maliyetleme sistemini kurmak ve faaliyet sürücülerinde toplanan giderlerin faaliyetlere ve mamullere doğru bir şekilde dağıtılmasını sağlamaktır. Yöntem – Bu çalışmada; maliyetlerin dağıtılmasında kullanılacak sürücüler, Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yardımıyla belirlenmiştir. Bu amaçla; beş farklı uzman, dağıtım anahtarlarını belirlemek için değerlendirmelerde bulunmuşlardır. Değerlendirmeler arasındaki uzlaşı, geometrik ortalama yardımıyla sağlanmıştır. Bulgular – Elde edilen sonuçlar işletmenin hâlihazırda uyguladığı geleneksel maliyet sistemi sonuçları ile karşılaştırılmıştır. FTM-AHP tekniği ile hesaplanan birim maliyetler ile işletmenin kullandığı geleneksel yönteme göre hesaplanan birim maliyetler arasında farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Tartışma – Çalışma sonucunda elde edilen bulgular, mamullere ilişkin birim maliyetleri doğru bir biçimde hesaplamak isteyen işletmeler için büyük önem arz etmekle birlikte geleneksel yöntemler kullanılarak hesaplanan birim mamul maliyetlerin yetersizliğini de ortaya koymaktadır. Birim mamul maliyetlerini belirlemek için bu çalışmada kullanılan FTM-AHP entegre yönteminin işletmeler tarafından kolaylıkla uygulanabileceği ve işletmelere rekabet avantajı sağlamada etkili olabileceği belirlenmiştir.

(Determining Cost Drivers in Activity Based Costing with Analytical Hierarchy Process: A Case Study)

Purpose – The aim of this study is to establish the Activity Based Costing system based on the Analytical Hierarchy Process, which could provide a more accurate calculation of the unit product cost, and to ensure that the expenses collected in the activity drivers are distributed to the activities and the products correctly. Design/methodology/approach – In this study, the drivers to be used in the distribution of costs were determined with the help of Analytic Hierarchy Process (AHP). For this purpose, five different experts made evaluations to determine the allocation keys. The agreement between the evaluations was achieved with the help of the geometric mean. Findings – The results obtained were compared with the results of the traditional cost system that the enterprise has already implemented. It has been determined that there are differences between the unit costs calculated with ABC-AHP technique and the traditional method used by the enterprise. Discussion – The findings obtained from the study are of great importance for the enterprises which want to calculate the unit costs related to the products correctly, but they also show the insufficiency of the unit manufactured costs calculated using traditional methods. It has been determined that the ABC-AHP integrated method used in this study to determine unit product costs can be easily used by enterprises and can give competitive advantage to enterprises.

PDF

___

Abalı, Y. A., Kutlu, B. S. ve Eren; T. (2012). Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleri İle Bursiyer Seçimi: Bir Eğitim Kurumunda Uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26 (3-4), 259-272.
Akın, O. (2013). Geleneksel Maliyet Muhasebesi Sistemi İle Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Sisteminin Karşılaştırılması: Mermer İşletmesi ST (ESTE) hattı örneği. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5 (8), 21- 49.
Angelis, D. I ve Lee, C.Y (1996). Strategic Investment Analysis Using Activity Based Costing Concepts And Analytical Hierarchy Process Techniques. International Journal of ProductionResearc, 34 (5), 1331-1345.
Ar, İ. M., Birdoğan, B. ve Özdemir, F. (2014). Kuruluş Yeri Seçiminde Bulanık AHS-VIKOR Yaklaşımının Kullanımı: Otel Sektöründe Bir Uygulama. International Journal of Economic and Administrative Studies, 7(13), 93-114.
Auzzir, Z., Haigh, R. ve Amaratunga, D. (2018). Impacts of Disasterto SMEs in Malaysia”. Procedia Engineering, 212, 1131-1138.
Baykasoğlu, A. ve Kaplanoğlu, V. (2008). Application of Activity-Based Costing to A land Transportation Company: A Case Study. International Journal of ProductionEconomics, 116(2), 308–324.
Bedir, N. ve Eren, T. (2015). AHP-PROMETHEE Yöntemleri Entegrasyonu ile Personel Seçim Problemi: Perakende Sektöründe Bir Uygulama. Social Sciences Research Journal, 4(4), 46-58.
Büyükmirza, H. K., (2011). Maliyet ve Yönetim Muhasebesi Tekdüzen’e Uygun Bir Sistem Yaklaşımı. Ankara: Gazi Kitabevi. 16. Baskı.
Cengiz, E. (2011). Faaliyet Tabanlı Maliyetleme ve Sürece Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Arasındaki Farklar-Bir Mobilya Üreticisi Firmada Vaka Çalışması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (50), 33-58.
Cooper, R. Ve Kaplan R. S. (1988). Measure Costs Right; Make The Right Decision. Harvard Business Review, 66(5), 96–103.
Cooper, R. Ve Kaplan R. S. (1991). Profit Priorities From Activity-Based Costing. Harvard Business Review, 69(3), 130–135.
Çevik, E ve Gökşen, Y. (2016). Yatırım Projelerinin Değerlendirilmesinde Ahp-Vıkor Entegrasyonu İle Bir Kds Önerisi. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 7(2), 219-235.
Da Rocha, L. S, SLoane, E. B. ve Bassanı, José W.M. (2005). Optimal Medical Equipment Maintenance Service Proposal Decision Support SystemCombining Activity Based Costing and the Analytic Hiyerarchy Process (AHP). 27th Annual Conference on Engineering in Medicine and Biology, 7103:7106.
Dağsuyu, C., Dere, E. B. ve Kokangül, A. (2016). AHP-WRA Bütünleşik Yöntemi Kullanılarak Mobilya Sektöründe Müşteri Şikayetlerinin Değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 31(2), 129-138.
Dijkstra, T. K (2013). On The Extraction Of Weights From Pairwise Comparison Matrices”. Central European Journal of Operations Research,21(1), 103-123.
Durmuş M. ve Tayyar N. (2017). AHP ve TOPSIS ile Farklı Kriter Ağırlıklandırma Yöntemlerinin Kullanılması ve Karar Verici Görüşleriyle Karşılaştırılması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, C. 12, S. 3, 65 - 80
Eraslan, E ve Algün, O. (2005). İdeal Performans Değerlendirme Formu Tasarımında Analitik Hiyerarşi Yöntemi Yaklaşımı” Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 20(1), 95-106.
Esmeray, M. ve Güngör Tanç, Ş. (2009). Çevresel Maliyetlerin Mamullere Yüklenmesinde Kullanılan Dağıtım Anahtarlarının Seçiminde Analitik Hiyerarşi Yöntemi ve Bir Uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 241-260.
Ganorkar, A. B.,Lakhe, R. R. ve Agrawal, K. N. (2018). Implementation of TDABC in SME: A casestudy. Journal of Corporate Accounting & Finance, 29(2), 87-113.
Horngren, C. T., Datar, S. ve Rajan, M.(2015). Cost Accounting: A Managerial Emphasis. Pearson Education. 15.th Global Edition. Boston.
Kabinlapat, P. Ve Sutthachai, S. (2017). An Application of Activity-Based Costing in the Chicken Processing Industry: A Case of Joint Products. International Food and Agribusiness Management Revi,. 20(1), 85-97.
Karaoğlan S. ve Şahin, S. (2018). BİST XKMYA İşletmelerinin Finansal Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri İle Ölçümü ve Yöntemlerin Karşılaştırılması. Ege Akademik Bakış Dergisi, 18(1), 63-80.
Kazançoğlu, Y. ve Ada, E. (2010). Perakende Sektöründe Tedarikçi Seçiminin Bulanık AHP ile Gerçekleştirilmesi. Savunma Bilimleri Dergisi, 9(1), 29-52.
Kuruüzüm, A. ve Atsan, N. (2001). Analitik Hiyerarşi Yöntemi ve İşletmecilik Alanındaki Uygulamaları. Akdeniz İİBF Dergisi, 1, 83-105.
Lin, W.C. (2012). Financial Performance And Customer Service: An Examination Using Activity-Based Costing Of 38 International Airlines. Journal of Air Transport Management, 19, 13-15.
Ömürbek, N., Tunca, M. Z., Özcan, A., Yıldız, E. ve Karataş, T. (2016). Ahp Topsis Yönteminin Tıpta Uzmanlık Alan Seçiminde Kullanım. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (33), 201-219.
Ömürbek, N., Tunca, M. Z. (2013). Analitik Hiyerarşi Süreci ve Analitik Ağ Süreci Yöntemlerinde Grup Kararı Verilmesi Aşamasına İlişkin Bir Örnek Uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 18(3), 47- 70.
Özbek, A. (2017). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ve Excel İle Problem Çözümü Kavram- Teori- Uygulama, Seçkin Yayınları, Ankara.
Özçalıcı, M (2017). MATLAB ile Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri. Nobel Yayınevi, Ankara.
Partovi, F. Y. (1991). An Analytic Hierarchy Approach To Activity-Based Costing. International Journal of Production Economics, 22, 151-161.
Ríos-manríquez, M., Colomina, C. I. M. Ve Pastor, M. L. R.V. (2014). Is the Activity Based Costing System a Viable Instrument for Small And Medium Enterprises? Thecase of Mexico. Estudiosgerenciales, 30(132), 220-232.
Saaty, T. L. Ve Vargas, L. G. (2012). Models, Methods, Concepts & Applications of the Analytic Hierarchy Process.
New York: Springer Science+Business Media.
Shashikumar, G., Sarkar, B. ve Sanyal, S.K. (2017). Evaluation of Facilities Layout Alternatives by Integrating Concepts of ABC & AHP”. International Journal of Engineering Science Invention, 6(7), 20-25.
Slack, N.,Brandon-jones, A. ve Johnston, R. (2013). Operations Management, Harlow: Pearson Education Limited, Seventh Edition.
Taha, H. (2011). Operations Research: An Introduction, New Jersey: Pearson Higher Education.Ninth Edition.
Tayyar, N. ve Arslan, P. (2013). Hazır Giyim Sektöründe En İyi Fason İşletme Seçimi İçin AHP ve VİKOR.
Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 340-358.
Tüminçin, F. (2016). Analitik Hiyerarşik Proses (AHP) İle Bir Karar Destek Sistemi Oluşturulması: Bir Üretim İşletmesinde Uygulama, (Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın).
Tsai, W.H. ve Kuo, L. (2004). Operating Costs And Capacity In The Airline Industry. Journal of Air Transport Management, 10, 271-277.
Unutkan, Ö. (2010). Faaliyet Tabanlı Maliyet Sistemi Ve Bir Uygulama. Mali Çözüm Dergisi, (97). 87-105.
Yarıkkaya, E.,Özekinci, S., Sargan, A., Erdoğan Durmuş, Ş. Ve Yıldız, F.R. (2017). “A Comparative Study of Activity-Based Costing vs. Current Pricing System for Pathology Examinations at Okmeydani Training and Research Hospital Turkey. TurkishJournal of Pathology, 33(1), 017-024.
Yıldırım Söylemez, E. ve Koç, Y. D. (2017). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri İle Optimal Portföy Seçimi: Borsa İstanbul Örneği. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 117-133.