EMRE YAKUT, Melda HARBALIOĞLU, NAZMİYE ÜLKÜ PEKKAN

Turizm Sektöründe BIST'a Kayıtlı İşletmelerin Veri Zarflama Analizi ve Toplam Faktör Verimliliği ile Finansal Performanslarının İncelenmesi

Performans analizi, firmaların sahip olduğu kaynaklarını firmanın hedefleri doğrultusunda ne ölçüde etkin ve verimli kullandığının bir göstergesidir. Firmaların performanslarını ölçmede kullanılan tekniklerden olan etkinlik analizi için oran analizi, parametrik ve parametrik olmayan yöntemler uygulanmaktadır. Bu çalışmanın amacı; BIST 100'de işlem gören 9 adet turizm işletmesinin mali tablolarından faydalanılarak 2009-2013 yılları arasındaki finansal etkinliklerinin araştırılmasıdır. Çalışmada işletme verimliliğinin ölçülmesinde kullanılan parametrik olmayan matematiksel programlama tabanlı etkinlik ölçüm yöntemlerinden Veri Zarflama Analizi (VZA) ve Malmquist Toplam Faktör Verimliliği (MTFV) Endeksi kullanılmıştır. Yapılan analiz sonucunda belirlenen kriterlere göre etkin ve etkin olmayan turizm işletmeleri tespit edilmiştir.

The Examination of Financial Performance of Companies in Tourism Sector, Which Are Being, Traded in Exchange Istanbul (EI) With Data Envelopment Analysis and Total Factor Productivity

Performance analysis is an indication of the extent to which companies use resources they have effectively and efficiently in line with the objectives of company. Ratio analysis for activity analysis, one of the techniques that are used to measure performances of companies, parametric and non-parametric methods are applied. The aim of this study is to research the financial efficiencies of 9 tourism companies which are processed in EI 100 between 2009 - 2013 with the help of financial statements. Data Envelopment Analysis (DEA) which is one of none parametric mathematical programming based efficiency measuring method is used to measure for organizational efficiency and Malmquist Total Factor Productivity (TFP) used in this study. According to the criteria set by the active and inactive as a result of the analysis, tourism businesses have been identified.

PDF

___

Aksu, A., A., ve Köksal, C., D., (2005). "Bağımsız ve zincir otel işletmelerinin veri zarflama analizi ile etkinliklerin karşılaştırılması: Antalya Bölgesinde bir çalışma", İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, Cilt 20, Sayı: 235,97-107.
Aktaş, E., (2014). "Veri zarflama analizi yöntemiyle hizmet, inşaat ve imalat sektörlerinin performanslarının incelenmesi", Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Alış, M., (2014). "Veri zarflama analizi yöntemiyle faaliyet denetimi: Alanya'daki konaklama işletmeleri üzerinde bir uygulama", Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
Ata, H., A., ve Yakut, E., (2009). "Finansal performansa dayalı etkinlik ölçümü: imalat sektörü uygulaması", Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 18, Sayı: 2, 80 -100.
Babacan, A., ve Özcan, S. (2009). "Alanya Bölgesi otellerinin göreli etkinliğinin belirlenmesi: bir veri zarflama analizi tekniği uygulaması" Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 6, Sayı: 12, 176-189.
Bakırcı, F., Yakut, E., Demirci, A., ve Gündüz, M., (2014). "Efficiency measurement in Turkish coal enterprises using data envelopment analysis and data mining", Canadian Social Science, Vol. 10, No. 1, 103-110.
Berger, A., and Humphrey, D., (1997). "Efficiency of financial institutions: international survey and directions for future research", European Journal of Operational Research, Vol. 98, No. 2, 175-212.
Bozdağ, A. E., (2010). "İMKB'ye kote olan bankaların etkinlik analizleri", Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Caves, D., Christiensen, L.R. and Diewert, W.E., (1982). "The economic theory of ındeks numbers and the measurement of ınput, output and productivity", Econometrica, Vol. 50, 1393-1414.
Charnes, A., Cooper, W. W., and Rhodes, E., (1978). "Measuring the efficiency of decision making units", Europan Journal of Operational Research, Vol. 2, No. 6,429-44.
Cihangir, M., (2004). "Türkiye'de banka birleşmeleri ve birleşen bankaların verimlilik ve etkinliğinin ölçülmesi üzerine karşılaştırmalı- uygulamalı bir inceleme", Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Cingi, S. ve Tarım, Ş. A., (2010). "Türk banka sisteminde performans ölçümü Dea- Malmquist TFP endeksi uygulaması", Türkiye Bankalar Birliği, Araştırma Tebliğleri Serisi, Sayı:1.
Cracolici, M. F., Nijkamp, P., and Cuffaro, M., (2006). "Efficiency and productivity of Italian tourist destinations: a quantitative estimation based on data envelopment analysis and the malmquist method", Tinbergen Institute Discussion Paper, Vol. 96, No. 3, 1-19.
Çakır, S. ve Perçin,S., (2012). "Kamu şeker fabrikalarında etkinlik ölçümü: VZA- Malmquist TFV uygulaması", Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt. 12, Sayı: 4, 49-64.
Çoban, O., (2007). "Türk Otomotiv sanayinde endüstriyel verimlilik ve etkinlik", Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 29, 17-36.
Çukur, S., (2005), "Türk ticari bankacılık sisteminde etkinlik analizi", İktisat İşletme ve Finans Dergisi, Yıl 20, (Ek Sayı), Ağustos, 17-27.
Deliktaş, E., (2002). "Türkiye özel sektör imalat sanayiinde etkinlik ve toplam faktör verimliliği analizi", ODTÜ Gelişme Dergisi, Sayı: 29 (3-4), 247-284.
Demirci, A., (2012). "OECD üyesi ülkelerin ekonomik ve sosyal etkinliklerinin veri zarflama analizi yöntemiyle belirlenmesi", Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Dinçer, E., (2008). "Veri zarflama analizinde Malmquist endeksiyle toplam faktör verimliliği değişiminin incelenmesi ve İMKB üzerine bir uygulama", Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt. 15, Sayı: 2, 825-846.
Doğan, N. Ö., ve Tanç, A., (2008). "Konaklama işletmelerinde veri zarflama analizi yöntemiyle faaliyet denetimi: Kapadokya örneği", Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt. 22, Sayı: 1, 239- 258.
Drake, L., and Hall, M. J. B., (2003). "Efficiency in Japanese ranking: An empirical analysis", Journal of Banking and Finance, Vol. 27, 891-917.
Emir, O., Pelit, E. ve Günay, F. (2010). "Üniversite mezunu çalışanların bakış açısıyla otel işletmelerinin sorunları: Antalya'daki 5 yıldızlı otel işletmelerinde bir uygulama", İş, Güç, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Cilt. 12, Sayı: 4, 9-31.
Emir, O., ve Özgür, E. (2008). "Konaklama tesisleri etkinlik analizi" Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt. 10, Sayı: 1,163-175.
Erciş, M. S., ve Gülcü, A. (2008). "Veri zarflama analizi yöntemiyle konaklama işletmelerinin etkinliklerinin ölçümü ve bir uygulama" Trakya Üniversitesi 17. İstatistik Araştırma Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 50-61.
Estache A., Be, B. T., and Trujillo, L. (2004). "Sources of efficiency gains in port reform: A DEA decomposition of a Malmquist TFP indeks for Mexico", Utulities Policy, Vol. 12, 221-230.
Falay, N., (1997). "Denetim, Verimlilik/Etkinlik/Tutumluluk (VET) ve Sayıştay", Sayıştay Dergisi, Sayı: 25, 8-30.
Golany, B., and Yu, G., (1997). "Theory and methodology estimating returns to scale in DEA", European Journal of Operational Research, Vol.103, 28-37.
Gülcü, A., ve Cenger, H., (2013). "İMKB'de işlem gören turizm işletmelerinin veri zarflama analizi yöntemiyle mali performanslarının ölçümü ve benchmarking uygulaması", International Journal of Social Science, Cilt. 6, Sayı: 8, 853-870.
Güran, M. C., ve Cingi, S., (2002). "Devletin ekonomik müdahalelerinin etkinliği", Akdeniz Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt. 2, Sayı: 3, 56- 89.
Hwang, S.N., and Chang T. Y., (2003). "Using data envelopment analysis to measure hotel managerial efficiency change in Taiwan" Tourism Management, Vol. 24, No. 4,357-369.
İlkay M. S., ve Doğan N. Ö., (2009). "Veri zarflama analizi ile Kapadokya Bölgesindeki belediyelerin etkinlik ölçümü: 2004 ve 2008 yıllarına ilişkin bir karşılaştırma", Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt. 32, 191-218.
Keskin Benli, Y., (2006). "İstanbul Menkul Kıymetler Borsası İmalat Sanayi İçin Etkinlik ve Toplam Faktör Verimliliği Analizi", Seçkin Yayıncılık, Ankara.
Liu, F. F., and Wang, P. H., (2008). "DEA Malmquist Productivity Measure: Taiwanese semiconductor companies", International Journal of Production Economic, Vol. 112,367-379.
Özbek, M. E., Garza J. M., and Triantis K., (2009). "Data envelopment analysis as a decision-making tool for the transportation professionals", Asce Journal Of Transportation Engineering, Vol. 135, No. 11, 822-831.
Özden, Ü.H., (2008), "Veri zarflama analizi (VZA) ile Türkiye'deki vakıf üniversitelerinin etkinliğinin ölçülmesi", İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt. 37, Sayı: 2, 167-185.
Ramanathan, R., (2003). An Introduction to Data Envelopment Analysis -A Tool for Performance Measurement, Sage Publications, California US.
Tarım, A., (2001). "Veri zarflama analizi: Matematiksel programlama tabanlı göreli etkinlik ölçüm yaklaşımı", Sayıştay Yayın İşleri Müdürlüğü, Ankara, 25-40.
Tektüfekçi, F., (2010). "İMKB'ye kayıtlı halka açık teknoloji şirketlerinde finansal etkinliğin veri zarflama analizi (VZA) ile değerlendirilmesi", Organizasyon Ve Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt. 2, Sayı: 2, 69-77.
Toma, E., (2014). "Regional scale efficiency evaluation by input-oriented data envelopment analysis of tourism sector", International Journal of Academic Research in Environment and Geography, Vol. 1, No. 1,15-20.
Uyar, S., ve Alış, M., (2014). "Konaklama işletmelerinde veri zarflama analizi yöntemiyle faaliyet denetimi uygulaması", Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt. 29, Sayı: 2, 107-136.
Vergil, H., ve Abasız, T., (2008). "Toplam faktör verimliliği, hesaplanması ve büyüme ilişkisi: Collins Bosworth varyans ayrıştırması", Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt. 16, Sayı: 2, 161-188.
Yu, M. M., and Lee, B. C., (2009). "Efficiency and effectiveness of service business: evidence from ınternational tourist hotels in Taiwan", Tourism Management, Vol. 30,571-580.
Zengin, B., Çömlekçi, İ. ve Mesci, Z., (2013). "Finansal performansa dayalı etkinlik ölçümü: turizm işletmelerine yönelik bir araştırma", Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, Yıl. 50, Sayı: 577, 65-72.