Cepten Sağlık Harcamalarının Finansmanında Eşitsizlik ve Hakkaniyet: Uygulamalı Bir Ekonometrik Yaklaşım

Bu çalışmada Türkiye’de sağlık finansman sisteminin tek çatı altında toplanması başta olmak üzere sağlık harcamalarının kontrol altına alınmasına yönelik düzenlemelerin, cepten sağlık harcamasının dağılımında eşitsizlik ve hakkaniyet bakımından etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yapılmış, 2003, 2009 ve 2015 yıllarına ait Hanehalkı Bütçe Anketi verileri kullanılmıştır. Eşitsizlik ve hakkaniyetin incelenmesinde, endeks ve eğri yaklaşımları birlikte ele alınmış olup, Gini ve Konsantrasyon endeksi ile Konsantrasyon eğrisinin Lorenz eğrisinden ayrılma durumu değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular, 2003’den 2015 yılına kadar olan süreçte cepten sağlık harcamalarının arttığı, cepten sağlık harcamalarının dağılımı bakımından eşitsizliğin azaldığını (Gini endeksi: 2003 [0.75], 2009 [0.71] ve 2015 [0.69]) göstermektedir. Buna karşın, Konsantrasyon eğrisinin Lorenz eğrisinden ayrılma durumu değerlendirildiğinde, cepten sağlık harcamalarının artan oranlı bir finansman kaynağı olduğu ve artan oranlılığın derecesinin giderek azaldığı görülmektedir. Çalışma sonuçları, Türkiye’de sağlık sigortası sisteminin tek çatı altına alınması ile birlikte yapılan düzenlemelerin daha fazla sayıda kişinin sisteme dahil olması ile birlikte finansman yükünün eşit paylaşımı noktasında katkı sağladığını göstermektedir. Ancak, incelenen yıllar itibariyle, artan oranlılığın yapısında görülen bozulmanın, yoksul kesimler üzerindeki yükün artışına işaret etmesi dikkat çekicidir. Bu nedenle, sağlık finansman sisteminin sürdürülebilirliğini sağlamaya yönelik olarak, sigorta kapsamının genişletilmesi ve yoksul yanlısı politikalar belirlenmesi tavsiye edilmektedir.

Inequality and Inequity in Financing Out-of-Pocket Health Expenditures: An Applied Econometric Approach

In this study, it is aimed to examine the effect of regulations about unification of health financing system to control out-of-pocket health expenditures, in terms of inequality and inequity of distribution of out-of-pocket health expenditures in Turkey. Data came from Turkish Statistical Institute Household Budget Survey for the years 2003, 2009 and 2015. Index and curve approaches are used together; to determine inequality and inequity and Gini and Concentration indices and departure of Concentration curve from Lorenz curve analysed. Study findings show that, out-ofpocket health expenditures increased from 2003 to 2015, inequality is decreased in terms of the distribution of out-of-pocket health expenditures (Gini index: 2003 [0.75], 2009 [0.71] ve 2015 [0.69]). However, out-of-pocket health expenditures is a kind of a progressive health financing source, considering departure of Concentration curve from Lorenz curve and the level of progressivity is decreasing. Study results shows that, health financing system regulations have contributions, in terms of equal distribution of the financial burden, with an increasing number of people integrated into the health financing system. However, it is remarkable that, there exist a deterioration in progressivity pattern of health financing and there is a heavy burden on poor populations. Thus, it is advisable to increase insurance coverage and determine propoor policies to ensure sustainability of health financing system.

PDF

___

Aronson, J. R., Johnson, P., Lambert, P. J. (1994). Redistributive Effect and Unequal Income Tax Treatment. The Economic Journal 104(423): 262-270.
Asante, A. D., Price, J., Hayen, A., Irava, W., Martins, J., Guinness, L., Ataguba, J. E., Limwattananon, S., Mills, A., Jan, S., Wiseman, V. (2014). Assessment of Equity in Healthcare Financing in Fiji and Timor-Leste: A Study Protocol. BMJ Open 4(12): 1-9.
Atun, R., Aydın, S., Chakraborty, S., Sümer, S., Aran, M., Gürol, I., Nazlıoğlu, S., Özgülcü, Ş., Aydoğan, Ü., Ayar, B., Dilmen, U., Akdağ. R. (2013). Universal Health Coverage in Turkey: Enhancement of Equity. The Lancet 382(9886): 65- 99.
Atun, R., Chaumont, C., Fitchett, J. R., Haakenstad, A., Kaberuka, D., (2016). Poverty Alleviation and the Economic Benefits of Investing in Health Systematic Analysis and Policy Implications. Harvard T.C. Chan Harvard Kennedy School, Ministerial Leadership, Forum for Finance Ministers 2016. Erişim Tarihi: 01.01.2017.
Başara, B. B. (2007). Türkiye’de Cepten Sağlık Harcamalarını Etkileyen Faktörler, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sağlık Kurumları Yönetimi A. B. D., Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Burkhauser, R. V., Poupore, J. G. (1997). A Cross National Comparison of Permanent Inequality in the United States and Germany. The Review of Economics and Statistics 79(1):10-17.
Chang, W-C. (2002). The Meaning and Goals of Equity in Health. Journal of Epidemiology & Community Health 56(7): 488-491.
Crystal, S., Johnson, R. W., Harman, J., Sambamoorthi, U., Kumar, R. (2000). Out-of- Pocket Health Care Costs Among Older Americans. Journal of Gerontology: Social Sciences 55(1):51-62.
Çiftçi, M. (2009). Türkiye’de Eczacılık Fakültelerindeki Öğrencilerin Öğretim Üyelerinden Sağladıkları Sosyal Fayda Düzeylerinin Atkinson Eşitsizlik Endeksi Yaklaşımıyla Ölçümü. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi 29(1): 45-59.
De Graeve, D., Ourti, T. (2003). The Distributional Impact of Health Financing in Europe: A Review. The World Economy 26(10): 1459-1479
Evans, T., Whitehead, M., Diderichsen, F., Bhuiya, A., Wirth, M. (2001). Challenging Inequities in Health: From Ethics to Action, New York: Oxford University Press. Gakidou, E. E., Murray, C. J. L., Frenk, J. (2000). Defining and Measuring Health Inequality: An Approach Based on the Distribution of Health Expectancy. Bulletin of the World Health Organization 78(1): 42-54.
Grignon, M., Perronnin, M., Lavis, J. N. (2008). Does Free Complementary Health Insurance Help the Poor to Access Health Care? Evidence from France. Health Economics 17(2): 203-219.
Hazine Müsteşarlığı (2013). Özel Sağlık Sigortaları Yönetmeliği, Resmî Gazete Sayı 28800, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/10/20131023-1.htm. Erişim Tarihi: 23.02.2017
Huang, Y., Liu, Y., Yang, X., Li, J., Fang, P. (2016). Global Budget Payment System Helps to Reduce Outpatient Medical Expenditure of Hypertension in China. Spingerplus 5(1877): 1-7.
Hwang, W., Weller, W., Ireys, H., Anderson, G. (2001). Out-of-Pocket Medical Spending for Care of Chronic Conditions. Health Affairs (Millwood) 20(6): 267- 278.
Jones, A. M. (2012). The Elgar Companion to Health Economics, Second Edition, Edward Elgar Publishing, UK.
Kakwani, N., Wagstaff, A., Doorslaer, E. (1997). Socioeconomic Inequalities in Health: Measurement, Computation and Statistical Inference. Journal of Econometrics 77(1): 87-103.
Lukemeyer, A., Meyers, M. K., Smeeding, T. (2000). Expensive Children in Poor Families: Out of Pocket Expenditures for the Care of Disabled and Chronically Ill Children in Welfare Families. Journal of Marriage and Family 62 (2): 399-415.
Mills, A. (2014). Health Care Systems in Low-and Middle-Income Countries. The New England Journal of Medicine 370(6): 552-557.
O’Donnell, O., Doorslaer, E., Rannan-Eliya, R. P., Somanathan, A., Adhikari, S. R., Harbianto, D., Garg, C. C., Hanvoranvongchai, P., Huq, M. N., Karan, A., Leung, G. M., Wan Ng, C., Pande, B. R., Tin, K., Tisayaticom, K., Trisnantoro, L., Zhang, Y., Zhao, Y. (2007). The Incidence of Public Spending on Healthcare: Comparative Evidence from Asia. The World Bank Economic Review 21(1): 93- 123.
O’Donnell, O., Doorslaer, E., Wagstaff, A., Lindelow, M. (2008). Analysing Health Equity Using Household Survey Data A Guide to Techniques and Their Implementation, The World Bank, Washington D. C.
OECD and WHO (2003). DAC Guidelines and Reference Series – Poverty and Health, Paris, Organization for Economic Co-operation and Development (OECD) and World Health Organization (WHO), Paris, France.
Oliver, A., Healey, A., Le Grand, J. (2002). Addressing Health Inequalities. The Lancet 360(9332): 565-567.
Organization for Economic Co-operation and Development (OECD) (2012). Health at a Glance: Europe 2012. DOI: 10.1787/9789264183896-en. Erişim Tarihi: 15.4.2016.
Öz, E. (2008). Ulusal Hanehalkı Cepten Sağlık Harcamalarının Finansmanda Dikey Hakkaniyet Açısından Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sağlık Kurumları Yönetimi A.B.D. Doktora Tezi, Ankara.
Öztürk, N., Göktolga, Z. G. (2010). Yoksulluk ve Gelir Bölüşümünü Belirlemede Kullanılan Ölçütler. Bütçe Dünyası Dergisi 2(34): 3-25.
Schneider, P. (2004). Why Should the Poor Insure? Theories of Decision-Making in the Context of Health Insurance. Health Policy and Planning 19(6): 349-355.
SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) (2012). Tamamlayıcı ve Destek Sağlık Sigortası Uygulamaları. Genelge 2012/25.
http://www.sgk.gov.tr/wps/wcm/connect/42513bda-6eaa-4a3f247 a257239149e51e7a/28.06.2012_2012_25.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=425 13bda-6eaa-4a3f-a257-239149e51e7a. Erişim Tarihi: 20.10.2016.
Shen, Y. C., McFeeters, J. (2006). Out-of-Pocket Health Spending between Low-and Higher- Income Populations: Who Is at Risk of Having High Expenses and High Burdens? Medical Care 44(3): 200-209.
Song, Z., Safran D. G., Landon, B. E., Landrum, M. B., He, Y., Mechanic, R. E., Day, M. P., Chernew, M. E. (2012). The “Alternative Quality Contract”, Based on a Global Budget, Lowered Medical Spending and Improved Quality. Health Affairs (Millwood) 31(8): 1885-1894.
Subramanian, S. V., Kawachi, I. (2004). Income Inequality and Health: What Have We Learned So Far? Epidemiologic Reviews 26: 78-91.
Şimşek, H., Kılıç, B. (2012). Sağlıkta Eşitsizliklerle İlgili Temel Kavramlar. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 10(2): 116-127.
Tapan B, Alıcı S, Yıldırım N, Gayef A. (2015). Özel Sağlık Sigorta Şirketlerinin Genel Sağlık Sigortasının Sürdürülebilirliği İçin Tamamlayıcı Sağlık Sigortasının Gerekliliği Konusundaki Görüşlerinin Değerlendirilmesi. FNG&Bilim Tıp Dergisi 1(2):77-86.
Tatar, M. (2011). Sağlık Hizmetleri Finansman Modelleri: Sosyal Sağlık Sigortası’nın Türkiye’de Gelişimi. Sosyal Güvenlik Dergisi 1(1): 103-133.
Tatar, M., Kanavos, P. (2005). Health Care Reforms in Turkey: An Evolving Paradigm. Eurohealth. Forthcoming, Winter.
Thomson, S., Mossialos, E. (2004). Regulating Private Health Insurance in The European Union: The Implications of Single Market Legislation and Competition Policy. Journal of European Integration. 29(1):89-107.
TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2015). HBA Veri Seti Değişken Tanımları. Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr/Start.do. Erişim Tarihi: 12.12.2015.
Türkiye Sigorta Birliği (2015). Sektör Raporu 2015. http://www.tsb.org.tr/Document/Yayinlar/2015%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Se kt%C3%B6r%20Raporu%20T%C3%BCrk%C3%A7e.pdf. Erişim Tarihi: 20.10.2016.
Wagstaff, A., van Doorslaer, E. (2000). Equity in Health Care Finance and Delivery, Prapared for Chapter 40, North Holland Handbook of Health Economics (eds.) A. J. Culyer and JP Newhouse.
Wagstaff, A., van Doorslaer, E., Calonge, S., Christiansen, T., Gerfin, M., Gottschalk, P., Janssen, R., Lachaud, C., Leu, R. E., Nolan, B. (1992). Equity in the Finance of Health Care: Some International Comparisons. Journal of Health Economics, 11(4): 361-387.
Wagstaff, A., Watanabe, N., Doorslaer, E., (2001). On Decomposing the Causes of Health Sector Inequalities with an Application to Malnutrition Inequalities in Vietnam. World Bank Policy Research Working Paper No.2714.
Whitehead, M. (1992). The Concepts and Principles of Equity and Health. International Journal of Health Services 22(3): 429–445.
WHO (World Health Organization). (2005). Sustainable Health Financing, Universal Coverage and Social Health Insurance, 115th World Health Assembly Resolution EB115.R13, Geneva.
Williams, F. L., Hagler, A., Martin, M. A., Pritchard, M., Bailey, W. C. (1991). Predictors of Out-of-Pocket Medical Expenditures in Low-Income Households. Journal of Family and Economic Issues 12(1): 43-62.
Xu, K. (2005). Distribution of Health Payments and Catastrophic Expenditures. World Health Organization (WHO), Discussion Paper, Number 2, World Health Organization, Geneva.
Xu, K., Klavus J., Aguilar-Rivera, A. M., Carrin, G., Zeramdini, R., Murray, C. J. L. (2003). Summary Measures of the Distribution of Household Financial Contributions to Health. Health Systems Performance Assessment. (eds.) Murray C. L. and Evans D. B.
Yardım, M. S., Çilingiroğlu, N., Yardım, N. (2014). Financial Protection in Health in Turkey: The effects of the Health Transformation Programme. Health Policy and Planning 29(2): 177-192.
Yardım, M.S. (2013). Türkiye’de Hekim Dağılımında Coğrafi Farklılıklar. TAF Koruyucu Hekimlik Bülteni 12(5): 487-494.
Yılmaz, V. (2013). Changing Origins of Inequalities in Access to Health Care Services in Turkey: From Occupational Status to Income. New Perspectives on Turkey vol.48: 55-77.