Adaletin Olmadığı Yerde Islık Çalamamak, Örgütsel Adaletin Whistleblowing (İfşa Etme) Niyeti Üzerine Etkisi

Çalışanlar tarafından örgütlerde etik olmayan uygulamaların ifşa edilmesi, örgütün başarısında ve rekabet edebilirliğinde önemli iyileştirmeler sağlaması açısından önemlidir. Bu çalışma, 112 Acil Sağlık Hizmetleri çalışanlarının örgütsel adalet algılamalarının whistleblowing davranışları üzerindeki etkisini belirlenmeyi amaçlamıştır. Sivas İl Sağlık Müdürlüğüne bağlı acil sağlık hizmetlerinde, İl Komuta Merkezi Başhekimliği bünyesinde görev yapan 112 acil sağlık hizmetlerinde görev yapan 250 çalışandan anket tekniğiyle veriler elde edilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde betimsel istatistik, korelasyon ve regresyon analizlerinden yararlanılmıştır. Araştırma bulgularına göre örgütsel adalet ve whistleblowing davranışları arasında anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Ayrıca örgütsel adalet algılaması whistleblowing davranışlarını pozitif etkilediği saptanmıştır. Örgütsel adaletin sağlanması whistleblowing niyetinin artırılmasında ve örgütte etik olmayan uygulamaların azaltılmasında yardımcı olmaktadır.

The Inability to Whistle Where There is No Justice, The Effect of Organizational Justice on Whistleblowing Intention

Disclosure of unethical practices by employees in organizations, it is important for provide significant improvements in the success and competitiveness of the organization. This study aimed to determine the effect of organizational health perceptions of 112 Emergency Health Services employees on whistleblowing behaviors. In the emergency health services of Sivas Provincial Health Directorate, data was obtained from 250 employees working in 112 emergency health services working in the Provincial Command Center Chief Physician. Descriptive statistics, correlation and regression analysis were used to evaluate the data. According to the research findings, it was determined that there was a significant relationship between organizational justice and whistleblowing behaviors. In addition, organizational justice perception has been found to have a positive effect on whistleblowing behaviors. Ensuring organizational justice, helps in increasing whistleblowing intent and reducing unethical practices in the organization.

PDF

___

Adams, J. S. (1965). Inequity in social exchange. In Advances in experimental social psychology (Vol. 2, pp. 267-299). Academic Press.
Afe, C. E. I., Abodohoui, A., Mebounou, T. G. C. & Karuranga, E. (2018). “Perceived organizational climate and whistleblowing intention in academic organizations: evidence from Selçuk University (Turkey)”. Eurasian Business Review, 1-20.
Ajzen, I. (1991). “The theory of planned behavior”. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179–211
Akkoç, İ. & Kuşoğlu, M. (2018). “Örgütsel adalet, iş-aile çatışması ilişkisi: bankacılık sektöründe bir araştırma”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (55), 52-72.
Akbolat, M., Isık, O., Yılmaz, A., & Akca, N. (2015). “The effect of organizational justice perception on job satisfaction of health employees”. International Journal of Recent Advances in Organizational Behaviour and Decision Sciences, 1(2), 360-372.
Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2005). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: SPSS Uygulamalı, 4. Baskı, Avcı Ofset, İstanbul.
Arslan, E. T. & Kayalar, M. (2017). “Kamu ve özel sektör çalışanlarının ifşa (whistleblowing) niyeti: karşılaştırmalı bir analiz”. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(32), 15.
Aydan, S. (2018). “İhbarcılık: bir kavram analizi”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(41), 78-100.
Aydan, S., & Kaya, S. (2018). “Ethical climate as a moderator between organizational trust and whistle-blowing among nurses and secretaries”. Pakistan journal of medical sciences, 34(2), 429-434. . doi: https://doi.org/10.12669/pjms.342.14669
Bjorkel, B. (2016). Whistleblowing: Antecedents and consequences. Psychologia Spoleczna, 3 (38) 267–283.
Blau, P. (1964). Exehange.and Power in Social Life. NewYork; Jossey-Bass.
Blodgett, J. G., Hill, D. J., & Tax, S. S. (1997). “The effects of distributive, procedural, and interactional justice on postcomplaint behavior”. Journal of retailing, 73(2), 185-210.
Chen, X. (2018). “A Summary of research on the ınfluencing factors of employees’ willingness to whistle-blowing”. American Journal of Industrial and Business Management, 8(07), 1732-1746. DOI: 10.4236/ajibm.2018.87116
Chiu, R. K. (2003). “Ethical judgment and whistleblowing intention: Examining the moderating role of locus of control”. Journal of Business Ethics, 43(1-2), 65-74.
Ciasullo, M. V., Cosimato, S. & Palumbo, R. (2017). “Improving health care quality: The implementation of whistleblowing”. The TQM Journal, 29(1), 167-183.
Cihangiroğlu, N. & Yılmaz, A. (2010). “Çalışanların örgütsel adalet algısının örgütler için önemi”. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(19), 194-213.
Colquitt, Jason A. (2001). “On the dimensionality of organizational justice: a construct validation of a measure”. Journal of Applied Psychology, 86(3): 386-400.
Colquitt, J., Lepine, J. A., Wesson, M. J. & Gellatly, I. R. (2015). Organizational behavior: Improving performance and commitment in the workplace. fourth edition, McGraw-Hill Education.
Cropanzano, R. and Greenberg, J. (1997) Progress in Organizational Justice: Tunneling through the Maze. In: Cooper, C.L. and Robertson, I.T., Eds., International Review of Industrial and Organizational Psychology, John Wiley & Sons, New York.
Çetinkaya, M. ve Çimenci, S. (2014). “Örgütsel adalet algısının örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi ve örgütsel özdeşleşmenin aracılık rolü: yapısal eşitlik modeli çalışması”. Yönetim Bilimleri Dergisi, 12(23): 237-278.
Çetinel, M. H. & Taslak, S. (2018). “Çalışanların ihbarcılık (whıstleblowıng) eğilimi ile örgütsel adalet algısı ilişkisinin kavramsal boyutu”. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 6(2).78-97.
De Graaf, G. (2015). “What works: the role of confidential integrity advisors and effective whistleblowing”. International Public Management Journal, 1-19.
Demirtaş, Ö. ve Biçkes, D. M. (2014), “Makyavelizm’in olumsuz durumları ifşa etme niyeti üzerindeki etkisi: bir alan çalışması”. İş, Güç: Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 16(2), 96-112.
Esen, E. ve Kaplan H.A. (2012). “İşletmelerde ahlaki olmayan davranışların duyurulması (whistleblowing)”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (2): 33-52.
George, J. M., Jones, G. R. & Sharbrough, W. C. (2012). Understanding And Managing Organizational Behavior. Sıxth Edıtıon, Prentıce Hall, New Jersey.
Gibson, J. L., Ivancevich, J. M., Donnelly, J. H. & Konopaske, R. (2012). Organizations: Behavior, structure, processes. Fourteenth edition, Homewood, IL: Irwin.
Givati, Y. (2016). “A theory of whistleblower rewards”. The Journal of Legal Studies, 45(1), 43-72.
Gökçe, A. T. (2014). “Öğretmenlerin farklı bilgi uçurma tercihlerinde belirleyici olan değer yönelimleri”. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2).1-11.
Güngör, S. K. & Potuk, A. (2018). “Öğretmenlerin mobbing, örgütsel adalet ve örgütsel sessizlik algıları ve aralarındaki ilişki”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(3), 723-742.
Güneri, S., İlhan, M. N., & Avcı, E. (2011). “Ankara 112 Acil Sağlık hizmeti çalışanlarının çalışma koşulları ve iş memnuniyetinin değerlendirilmesi”. Gazi Medical Journal, 22(1).1-5.
Greenberg, J. (1990). “Organizational justice: Yesterday, today, and tomorrow”. Journal of Management, 16(2), 399-432.
Hersh, M.A. (2002). “Whistleblowers Heroes or Traitors?: Individual and collective responsibility for ethical behaviour”. Annual Reviews in Control, 26, 243-262.
Hooks, K., S. Kaplan, & J. Schultz Jr. (1994). “Enhancing communication to assist in fraud prevention and detection”. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 13 (2) pp. 86-117.
Işık, O., Uğurluoğlu, Ö. & Akbolat, M. (2012). “Sağlık kuruluşlarında örgütsel adalet algılarının örgütsel bağlılığa etkisi”. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13 (2) 2012, 254 - 265
İçerli, L. (2010). “Örgütsel adalet: kuramsal bir yaklaşım”. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 67-92.
Karriker, J. H. & Williams, M. L. (2009). “Organizational justice and organizational citizenship behavior: A mediated multifoci model”. Journal of management, 35(1), 112-135.
Korkut, F., Toğa, N. & Aksoy, A. (2018). “Örgütsel adalet algısının tükenmişlik sendromuna etkisi: bir alan çalışması”. International Journal of Academic Value Studies, Vol: , Issue: pp:131-142 (ISSN:2149-8598)
Mercan, N. (2015). “Ajzen’in planlanmış davranış teorisi bağlamında whistleblowing (bilgi ifşası)”. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 7(2), 1-14.
Miceli, M. P., Near, J. P. & Dworkin, T. M. (2008). Whistle-Blowing İn Organizations. New York, Routledge, Taylor & Francis Group, LLC.
McDonald, S. & Ahern, K. (2000). “The professional consequences of whistleblowing by nurses”. Journal of Professional Nursing, 16(6), 313–321.
Moorman, Robert H. (1991). “Relationship between organizational justice and organizational citizenship behaviors: do fairness perceptions influence employee citizenship?”. Journal of Applied Psychology, 76(6): 845-855.
Nadiri, H. & Tanova, C. (2010). “An investigation of the role of justice in turnover intentions, job satisfaction, and organizational citizenship behavior in hospitality industry”. International journal of hospitality management, 29(1), 33-41.
Near, J. P. & Miceli, M. P. (1985). “Organizational dissidence: The case of whistle-blowing”. Journal of Business Ethics, 4(1), 1-16.
Near, J. P. & Miceli, M. P. (1996). “Whistle-blowing: Myth and reality”. Journal of management, 22(3), 507-526.
Near, J. P., Rehg, M. T., Van Scotter, J. R. ve Miceli, M. P. (2004). “Does type of wrongdoing affect the whistle-blowing process?”. Business Ethics Quarterly, volume 14, issue 2, 219-242.
Nowakowski, J. M. & Conlon, D. E. (2005). “Organizational justice: Looking back, looking forward”. International Journal of Conflict Management, 16(1), 4-29.
Ozel, A. & Bayraktar, C. A. (2018). Effect of Organizational Justice on Job Satisfaction. In Industrial Engineering in the Industry 4.0 Era (pp. 205-218). Springer, Cham
Özer, P. S. & Urtekin, A. G. G. E. (2007).” Örgütsel adalet algısı boyutları ve iş doyumu ilişkisi üzerine bir araştırma”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (28).107-125.
Özmen, Ö. N., Arbak, Y. & Özer, P. S. (2007). “Adalete verilen değerin adalet algıları üzerindeki etkisinin sorgulanmasına ilişkin bir araştırma”. Ege Akademik Bakış, 7(1), 17-33.
Park, H., Rehg, M. T. and Donggi, L. (2005), “The ınfluence of confucian ethics and collectivism on whistleblowing ıntentions: a study of south korean public employees”. Journal of Business Ethics, 58(4), p. 387–403.
Park, H., Blenkınsopp, J., Öktem, M. K., Ömürgönülşen, U. (2008). “Cultural orientation and attitudes toward different forms of whistleblowing: A Comparison of South Korea, Turkey, and The U.K.”. Journal of Business Ethics, Volume: 82, 929–939.
Pope K S.(2015). “Steps to strengthen ethics in organizations: Research findings, ethics placebos, and what Works”. Journal of Trauma & Dissociation, 16:139–152. DOI: 10.1080/15299732.2015.995021 Sağlık İstatistikleri Yıllığı (2016). T.C. Sağlık Bakanlığı, http://rapor.saglik.gov.tr/istatistik/rapor/ (erişim 01 Ağustos 2018).
Seifert, D. L., Sweeney, J. T., Joireman, J., & Thornton, J. M. (2010). “The influence of organizational justice on accountant whistleblowing. Accounting”. Organizations and Society, 35(7), 707-717.
Seifert, D.L.,Stammerjohan, W.W. and Martin, R.B. (2014). “Trust, organizational justice, and whistleblowing: a research note”. Behevioral Research In Accounting, 26/1, 157–168.
Sökmen, A., Bilsel, M. A., & Erbil, C. (2013). “Örgütsel adaletin çalışan motivasyonu ve performansı üzerindeki etkisi: bankacılık sektöründe bir araştırma”. Gazi University Journal of Economics & Administrative Sciences, 15(1).41-60.
Söyük, S. & Kurtuluş, S. A.(2017). “Acil servislerde yaşanan sorunların çalışanlar gözünden değerlendirilmesi”. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(4), 44-56.
Şeşen, H. & Basım, H. N. (2010). “Çalışanların adalet algısının örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisi: İş tatmininin aracılık rolü”. ODTÜ Gelişme Dergisi, 37, 171-193.
Taş, A. (2010). “Öğretmenlerin iş değerlerinin örgütsel adalet algılarına etkisi”. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(27), 211-222.
Yavuz, E. (2010). “Kamu ve özel sektör çalışanlarının örgütsel adalet algılamaları üzerine bir karşılaştırma çalışması”. Doğuş üniversitesi dergisi, 11(2), 302-312.
Yazıcıoğlu, İ. & Topaloğlu, I. G. (2009). “Örgütsel adalet ve bağlılık ilişkisi: Konaklama işletmelerinde bir uygulama”. İşletme Araştırmaları Dergisi 1/1 (2009) 3-16
Yılmaz, N.(2015). Kadın Girişimciliğinde yönetsel etik değerler ve ifşa (whistleblowing): Mersin ilinde uygulamalı bir araştırma. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
Yürür, S. & Nart, S. (2016). “Örgütsel adalet algısı kamu çalışanlarının ihbar etme niyetinin belirleyicisi midir?”. Amme İdaresi Dergisi, 49(3).117-148.
Zakaria, M. (2015). “Antecedent factors of whistleblowing in organizations”. Procedia Economics And Finance, 28, 230-234.