Hâkim Tasarım ve Ekşi Sözlük: İnternet'in Dönüşümünü Anlamak

Son yıllarda İnternet devletler ve sermaye kuruluşları tarafından gittikçe dahafazla kolonileştirilmektedir. Bu da, baskılardan azade bir özgürlük alanı olarak görülenİnternete ilişkin toplumsal beklentilere zıt bir durum ortaya çıkarmaktadır. Çalışmamız,İnternetteki bu dönüşümü üretim gücü ve üretim ilişkileri kavramları üzerindeneleştirel bir gözle değerlendirmeyi önermektedir. Dönüşüm, Teknolojik DeğişiminDöngüsel Modelindeki mayalanma dönemi ve hâkim tasarım kavramlarının sunduğupotansiyelden faydalanılarak açıklanmaya çalışılmaktadır. Burada mayalanma dönemi ileİnternette ifade özgürlüğü açısından daha uygun olan ilk dönemlere, hâkim tasarım ileise yerleşik üretim ve iktidar ilişkilerinin daha fazla nüfuz ettiği yakın döneme göndermeyapılmaktadır. Ekşi Sözlük örneği ile de savlarını destekleyen çalışmamız, birbirleriyleilişkili örnek olaylarla üç kategori üzerinden Sözlükün dönüşümünü değerlendirmektedir:Ticari ilişkilere bağlı dönüşüm, ortaya çıkan hukuki çerçeveye bağlı dönüşüm; kullanıcılarile sahipler arasındaki örgütsel ilişkinin değişimine bağlı dönüşüm. Sonuç olarak, İnternetinmayalanma döneminde, yani görece serbest bir ortamda, Sözlük, popülaritesini vesaygınlığını, yaratıcı ve muhalif duruş ile karakterize olan bir ifade alanı olarak kazansada, İnternet hâkim tasarım dönemine girerken Sözlük de tamamen kâr merkezli ve siyasibaskılara açık bir işletmeye dönüşmektedir.

Dominant Design and Sourtimes Dictionary: Understanding the Transformation of Internet

In recent years, Internet has been colonized by States and Capital groups in anincreasing scale. This has caused a controversy to the established social expectationconsidering Internet as a domain of freedom free from political and commercial pressures.Our study proposes to evaluate this evolution in the social use of Internet by employing theconcepts of production forces and production relations from a critical perspective. Theevolution is tried to be explained benefitting from the potential presented by the conceptsof ferment era and dominant design proposed by Cyclical Model of TechnologicalChange . By ferment era it is meant that the initial phase of Internet provided appropriateconditions in which freedom of expression flourished and by dominant design it is meantin which established production and power relations have increasingly been influential overthe general use of Internet. As our thesis is defended by examining the case of SourtimesDictionary (Ekşi Sözlük), the study is based on the examination of significant events withinthe history of Dictionary in three interconnected categories: the evolution depending on therelationship with business circles: the evolution depending on emerging legal framework;the evolution pertaining to the changing organizational relationship between the ownersand users. The study concludes that whereas Dictionary gained its popularity and prestigeas a sphere of public expression characterized by a dissident and creative stance, it hasrecently transformed into a mere profit-oriented company and become open to politicalpressure as the Internet has shifted into the era of dominant design .

PDF

___

Abernathy, W. J. ve Utterback, J., (1978). Patterns of Industrial Innovation , Technology Review, (50), ss. 41-47.
Anderson, P. ve Tushman M.L., (1990). Technological Discontinuities and Dominant Design: A Cyclical Model of Technological Change , Administrative Science Quarterly, 35, ss. 604-633.
Arman, Serkan, (2011). Ekşi Sözlük şirketlere açılıyor, Milliyet, 25 Haziran, http://ekonomi.milliyet.com.tr/eksi-sozluk-sirketlere-aciliyor/ekonomi/ ekonomidetay/25.06.2011/1406543/default.htm?ref=OtherNews. Erişim Tarihi: 20.11.2012.
Bamford, James, (2012). The NSA Is Building the Countrys Biggest Spy Center (Watch What You Say), Wired, 15 Mart 2012. Bkz: http://www.wired.com/ threatlevel/2012/03/ff_nsadatacenter. Erişim Tarihi: 12.05.2012.
Berners-Lee, Tim, (2006). Net Neutrality: This is Serious , http://dig.csail.mit. edu/breadcrumbs/node/144. Erişim tarihi: 24.08.2012.
Castells, Manuel, (1996). The Rise of the Network Society, Oxford:Blackwell DiNucci, Darcy, (1999). Fragmented future. Print, 53(4), 32.
Flichy, Patrice, (2007). Internet Imaginaire, MIT Press, Cambridge Foley, Stephen, (2010). Has the internet just sold its soul?, The Independent, 10 Ağustos Kaynak: http://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/has- the-internet-just-sold-its-soul-2044907.html. Erişim Tarihi: 10.05.2012.
Güven, Ali Murat, (2007). Ekşi Sözlükü Jakobenizmin vicdanına bırakmamalıyız..., Yeni Şafak, 10 Kasım.
Güven, Ali Murat, (2011). Farkındasın değil mi Avasas, maçı ben kazandım..., Yeni Şafak, 11 Aralık.
Kaplan, M. D., Deniz, A. T. İ. K., & Gürkaynak, N., (2010). Sanal topluluklarda marka kaçınması davranışı , İktisat İşletme ve Finans, 26(300), 93-120.
Kaplan, Yusuf, (2007). Ekşi Sözlük: Paganografik çöplük ve sanal şiddet, Yeni Şafak, 4 Aralık.
Katz, Ian, (2012). Web freedom faces greatest threat ever, warns Googles Sergey Brin, The Guardian, 15 Nisan, http://www.guardian.co.uk/technology/2012/apr/15/web- freedom-threat-google-brin. Erişim Tarihi: 05.06.2012
Kaya, Raşit, (2000). Küreselleşme ve Medya , İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2000/6, ss. 99-112
Lister, M., Dovey, J., Giddings, S., Grant, I. ve Kelly, K., (2003). New Media: A Critical Introduction, New York: Routledge.
Mahçupyan, Etyen, (2013). Yargıda anlama yetersizliği, Zaman Gazetesi, 15 Ağustos.
Morozov, Evgeny, (2009). How the Net aids dictatorships TEDGlobal 2009, 21-24 Temmuz: Oxford Çevrimiçi: http://www.ted.com/talks/evgeny_morozov_is_the_ internet_what_orwell_feared.html. Erişim Tarihi: 20.09.2012.
Murmann, J. P. ve Frenken, K., (2006). Towards a Systematic Framework For Research on Dominant Designs, Technological Innovations and Industrial Change, Research Policy (35), ss. 925-952
Ocak, Serkan, (2012). Ankara Emniyeti çökertildi, http://www.radikal.com.tr/ radikal.aspx?atype=radikaldetayv3&articleid=1080108&categoryid=77. Erişim tarihi: 25.09.2012. Erişim Tarihi: 25.09.2012.
Öğünç, Pınar, (2011). Ekşi soruşturmanın mağdurları, Radikal, 27 Haziran
Pinch, T. ve Bijker, W., (1984). The Social Construction of Facts and Artefacts: Or How the Sociology of Science and the Sociology of Technology might Benefit Each Other, Social Studies of Science, Vol. 14, No. 3 (August), ss. 399-441.
Schneider, G. P. ve Evans, J., (2007). New perspectives on the Internet. Comprehensive, Thomson Course Technology, Boston.
The Economist, (2002). The Internet Sells its Soul, 16 Nisan, http://www. economist.com/node/1085967. Erişim Tarihi: 20.05.2012.
Uçkan, Özgür, (2012). Sözlükler: Türkiye İnternet kültürünün vazgeçilmezi... Bilişim Dergisi, 140(12), Elektronik Dergi: http://www.tbd.org.tr/index. php?sayfa=dergi&mi=1. Erişim tarihi: 22.11.2012.
Wayne, Mike, (2006). Marksizm ve Medya Araştırmaları: Anahtar Kavramlar, Çağdaş Eğilimler, Yordam Kitap, çev: Barış Cezar, İstanbul
Williams, R. ve Edge D., (1996). The Social Shaping of Technology , Research Policy, Vol. 25, ss. 856-889
Winston, Brian, (1998). Media technology and society: a history: from the telegraph to the Internet, Psychology Press.
Web Siteleri
http://www.alexa.com/topsites/countries/TR. Erişim Tarihi: 25.09.2012.
http://esescik.blogspot.com/2012/03/eksi-sozluk-yonetiminin-polisle-kurdugu.
html. Erişim Tarihi: 22.11.2012.
http://www.eksisozluk.com/show.asp?id=26705135. Erişim Tarihi: 25.09.2012.
http://www.eksisozluk.com/show.asp?id=6343846. Erişim Tarihi: 20.11.2012.
http://www.eksisozluk.com/show.asp?id=7362047. Erişim Tarihi: 20.09.2012
http://www.eksisozluk.com/show.asp?id=24211451. Erişim Tarihi: 20.11.2012.
http://www.eksisozluk.com/show.asp?t=ticari+itibar%C4%B1+zedeleyici+i%C3 %A7erik. Erişim Tarihi: 17.12.2012.
http://www.eksisozluk.com/show.asp?id=30029153. Erişim Tarihi: 25.09.2012
http://www.eksisozluk.com/show.asp?id=30069753. Erişim Tarihi: 25.09.2012.
http://www.eksisozluk.com/show.asp?id=23338161. Erişim Tarihi: 21.09.2012
http://www.eksisozluk.com/show.asp?id=24161152. Erişim Tarihi: 21.09.2012.
http://www.eksisozluk.com/show.asp?id=24153363. Erişim Tarihi: 25.09.2012.
http://www.eksisozluk.com/show.asp?id=24155321. Erişim Tarihi: 25.09.2012.
https://eksisozluk.com/entry/13667136. Erişim Tarihi: 02.03.2013
http://www.eksisozluk.com/show.asp?t=s%C3%B6zl%C3%BC%C4%9F%C3 %BCn+kullan%C4%B1c%C4%B1+bilgilerini+polisle+payla%C5%9Fmas%C4%B1. Erişim Tarihi: 25.09.2012.
http://www.ensonhaber.com/teknoloji/240097/eksi-sozlukun-sahibi-yurda-dondu-.
html. Erişim Tarihi: 20.09.2012.
http://friendfeed.com/bukiskomunizmgelecek/20fd20a5/acil-az-once-kapya-iki- sivil-polis-geldi-bizim. Erişim Tarihi: 25.09.2012.
http://www.iab.net/media/file/IAB_Internet_Advertising_Revenue_Report_ FY_2011.pdf. Erişim Tarihi: 25.09.2012.
http://www.libersite.com/ssg-kod-adli-derebeyi-ve-davar-surer-gibi-yonettigi- sirketi. Erişim Tarihi: 22.11.2012.
http://www.libersite.com/eksi-sozluk-gozalti-isyaninin-ozeti/. Erişim Tarihi: 22.11.2012.
http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=105 3872&CategoryID=138. Erişim Tarihi: 22.11.2012.
http://www.radikal.com.tr/turkiye/eksi_sozluke_hapis_istemi-1145234. Erişim Tarihi: 13.11.2013.
http://televidyon.com/p/1908/eksisozlukcom--1. Erişim Tarihi: 25.09.2012.
http://televidyon.com/p/1909/eksisozlukcom--2/. Erişim Tarihi: 25.09.2012.