Balkanlardan Dönüş: Eski Yugoslavya Bölgesinden Anadolu’ya Müslüman Göçleri

Osmanlı İmparatorluğu’nun XIX. yüzyılda yaşamaya başladığı toprak kayıpları, çekildiği bölgelerde önemli sayıda Müslüman nüfusun kalmasına neden olmuştur. Bu durum özellikle Hristiyan nüfusun çoğunlukta olduğu Balkanlardaki Müslümanları, yüzyıllar boyunca sahip olduğu “yöneten” konumundan “yönetilen azınlık” konumuna düşürmüş ve her alanda baş gösteren sıkıntılar sebebiyle onların bölge dışına göç sürecini başlatmıştır. Şüphesiz bu durumun en çarpıcı yaşandığı sahalardan biri de Balkanların merkezi konumundaki eski Yugoslavya bölgesidir. Bölgede yaşayan Türk, Boşnak ve Arnavut nüfusun göçü, doğal olarak Anadolu yönünde olmuş ve bu göç hareketleri bölgede yaşanan savaş, çatışma ve krizlere bağlı olarak XIX. ve XX. yüzyıllar boyunca devam etmiştir. Dolayısıyla yoğunluğu dönemin koşullarına bağlı olarak değişen bu göç dalgaları neticesinde Türkiye topraklarında önemli miktarda “muhacir nüfus” birikmiştir. Bu çalışmada, söz konusu zaman diliminde yaşanan eski Yugoslavya bölgesinden Anadolu’ya yönelik Müslüman göçleri dönemler halinde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Balkanlar, Yugoslavya, Anadolu, Müslüman, Göç

RETURN FROM THE BALKANS: MUSLIM MIGRATION FROM THE FORMER YUGOSLAVIA REGION TO ANATOLIA

The land losses of the Ottoman Empire that began in the 19th century, caused a significant fragment of the Muslim population to remain in the regions withdrawn. This situation reduced the position of the Muslims that had been ruling Balkans for centuries (though the Christian population outnumbered them) from “governing ” to “managed minority”, leading to a migration process out of the region due to problems emerging in all areas. Without a doubt, one of the areas where this occurrence was experienced most dramatically was the former Yugoslavia region, the very heart of the Balkans. The migration of the Turkish, Bosnian and Albanian populations was naturally in the direction of Anatolia, and wars, conflicts and crises caused these relocations to continue throughout the 19th and 20th centuries. As a result of these migration waves, whose density changed depending on the conditions of the period, a significant amount of "immigrant population" accumulated in Turkey. In this study, the Muslim migrations to Anatolia from the former Yugoslavia region that took place in the mentioned time period, are examined in periods.

Keywords:

Balkans, Yugoslavia, Anatolia, Muslim, Migration,

PDF

___

Aksu, F. (2010). Kosova Krizinde Türkiye’nin Dış Politikası, Sosyal Bilimler Dergisi, C. 3, S. 1, 51-89.
Albayrak, M. (2004). Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960). Ankara: Phoenix Yayınları.
Aruçi, M. (2002). Osmanlı Dönemi Sonrası Kosova (1913-2002), Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, C: 26, 219-221.
Aruçi, M. (2013). Yugoslavya. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 43, 573-579.
Baklacıoğlu, N. Ö. (2015). Yugoslavya’dan Türkiye’ye Göçlerde Sayılar, Koşullar ve Tartışmalar, Der. M. Murat Erdoğan- Ayhan Kaya, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Bayur, Y. H. (1991). Türk İnlıkâbı Tarihi. Cilt: 1, Kısım: 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Bora, T. (1995). Yugoslavya: Milliyetçiliğin Provokasyonu. İstanbul: Birikim Yayınları.
Bozkurt, G. S. (2010). Tito Sonrası Dönemde Eski Yugoslavya Bölgesindeki Türkler ve Müslümanlar. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 2, 51-95.
Çavuşoğlu, H. (2007). “Yugoslavya-Makedonya” Topraklarından Türkiye’ye Göçler ve Nedenleri. Bilig, S.41. 123-154.
Çömlekçi, M. F. (2020). “Yugoslavya’nın Dağılma Süreci ve Bosna Savaşı Sırasında Türk Basını”, Balkan Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, C. 9, S. 2. 275-303.
Demirel, M. (2010). Türkiye’de Bosna Göçmenleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 12, S. 2. 285-306.
EC (European Commission) (2022). Population: demographic situation, languages and religions, https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/republic-north-macedonia/population-demographic-situation-languages-and-religions_en (06.05.2022).
Ekici, S.-Tuncel, G. (2015). Göç ve İnsan, Birey ve Toplum, Bahar 2015, C. 5 S. 9. 9-22.
Emgili, F. (2012). Yeniden Kurulan Hayatlar Boşnakların Türkiye’ye Göçleri (1878-1934). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
Erken, A. (2018). Demokrat Parti Dönemi Türkiye-Yugoslavya İlişkileri ve “Serbest Göç” Mutabakatı. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C. 7. S. 2. 937-954.
Erken, A. (2021). Identity, Nationhood and Migrations to Turkey from the Balkans, 1950–1960, International Migration, 1-12.
Günaydın, M. (2020). Saraybosna Suikastçıları: Gavrilo Princip ve Diğerleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi The Journal of International Social Sciences C. 30, S. 1. 445-469.
Hale, W. (2003). Türk Dış Politikası 1774-2000. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Hodziç, İ. (2007). Bogomilizm ve Bosna-Hersek Bogomilleri (Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun). http://libra.omu.edu.tr/tezler/15211.pdf
https://dardaniapress.net/bs/historija/manjnski-problemi-u-novoj-jugoslaviji (06.05.2022)
https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kuzey-makedonyadaki-turk-siyasi-partileri-nufus-sayiminin-sonuclarina-itiraz-etti/2551545 (Kuzey Makedonya'daki Türk siyasi partileri nüfus sayımının sonuçlarına itiraz etti) (06.05.2022).
https://www.goc.gov.tr/goc-tarihi (16.11.2021).
https://www.mfa.gov.tr/sc_-5_-kuzey-makedonya-cumhuriyeti-nde-duzenlenen-nufus-sayimi-sonuclari-hk-sc.tr.mfa (Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Büyükelçi Tanju Bilgiç’in Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nde Düzenlenen Nüfus Sayımı Sonuçları Hakkındaki Soruya Cevabı (06.05.2022).
https://www.youtube.com/watch?v=4PyBjRtVoQo (Miloseviç, Srebrenitsa Katliamı Öncesinde İntikam Yemini Ediyor, 2013, 16.10.2021).
https://www.youtube.com/watch?v=DbaHZ-tyhQ4 (Yugoslavya Döneminde Bosna, Mandacı, 2015, 20.01.2022).
ICJ (Internatİonal Court Of Justİce) (2007). Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide (Bosnia and Herzegovina v. Serbia and Montenegro). https://www.icj-cij.org/en/case/91 (15 Aralık 2021).
İçduygu, A., Erder, S., Gençkaya, Ö. F. (2014). Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023: Ulus-devlet Oluşumundan Ulus-Ötesi Dönüşümlere. MireKoç Araştırma Raporları, İstanbul: Koç Üniversitesi Göç Araştırmalar Merkezi.
İzzetbegoviç, A. (2020). Tarihe Tanıklığım Otobiyografik Kayıtlar. İstanbul: Ketebe Yayınevi.
Karal, E. Z. (2011). Osmanlı Tarihi. Cilt: VIII. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Karpat, K. H. (2020). Türk Dış Politikası Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
Kazgan, G. (1970), Milli Türk Devleti’nin Kuruluşu ve Göçler, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 30, S. 1-4. 313-331.
Kırbaç, A. D. (2013), Boşnakların Türkiye’ye Göçleri, Akademik Bakış Dergisi, S. 35. 1-19.
Levent, Z. (2013). Tarihi Süreçte Kosova, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 52. 853-874.
Malcolm, N. (1999). Kosova: Balkanları Anlamak İçin. İstanbul: Sabah Yayınevi.
Mandacı, N. (2007). Turks of Macedonia: The Travails of the “Smaller” Minority, Journal of Muslim Minority Affairs, Vol. 27, No. 1. 4-23.
Özal, İlkin Başar. (2020). Kısa Soğuk Savaş Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
Özkan, R. (2019). Göç Olgusu ve Toplumsal Yapıya Etkisi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XLVII, 2019/2. 127-145.
Rüma, İ. (2012). “Türkiye, Yunanistan ve Balkanlar.” XXI. Yüzyılda Türk Dış Politikasının Analizi. Der. Faruk Sönmezoğlu, Nurcan Özgür Baklacıoğlu, Özlem Terzi. Yay. Koordinatörü: Özgün Erler Bayır. İstanbul: Der Yayınları.
Saatçi, M. B. (2006). “Makedonya Sorunu”, Balkanlar El Kitabı, Cilt: 1, Derleyenler: Osman Karatay-Bilgehan A.Gökdağ, Çorum/Ankara: KaraM Araştırma ve Yayıncılık/Vadi Yayınları.
Sander, O. (2012). Siyasi Tarih 1918-1994. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Sarınay, Y. (2011). Cumhuriyet Döneminde Balkan Ülkelerinden Ankara’ya Yapılan Göçler (1923-1990). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XXVII. S. 80. 351-388.
Sinan, G., & Kapan, K. (2019). Makedonya’dan Türkiye’ye Yapılan Göçlerin Mekânsal Analizi. 1. İstanbul Uluslararası Coğrafya Kongresi Bildiri Kitabı.
Süreli Yayınlar: 2000’e Doğru (23 Ağustos 1992); Akşam (12 Nisan 1954); Hürriyet (25 Mart 1955); Milliyet (1 Mart 1953; 27/29 Ağustos-14 Eylül 1954; 6 Mart 1955; 10 Aralık 1956; 12 Aralık 1956; 8 Kasım 1956; 22 Aralık 1956; 24 Ocak 1970; 4 Nisan 1992; 26 Nisan 1992; 16 Nisan 1992; 28 Nisan 1992); Nokta (15 Mart 1992; 26 Nisan 1992); T.C. Resmî Gazete (23 Şubat 1955, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/8938.pdf); (21 Haziran 1934, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2733.pdf)
Tekin, C. (2018). Yugoslavya’dan Türkiye’ye Göçlerin Nedenleri (1950-1958). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 39, 249-261.
Tepealtı, F. (2020). Avrupa Birliği’nin Göç Politikaları ve Türkiye. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Türbedar, E. (2003). Balkan Türkleri: Balkanlar’da Türk Varlığı, Ankara: Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları.
Türbedar, E. (2011). Türkiye’nin Bosna-Hersek Açılımı. Türkiye Dış Politikası Son On Yıl. Haz. Yelda Demirağ-Özlen Çelebi. Ankara: Palme Yayınları.
Türkeş, M. (2008). Türkiye’nin Balkan Politikasında Devamlılık ve Değişim”, Avrasya Dosyası, C. 14, S.1. 253-280. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA).
Uzgel, İ. (2010). Balkanlarla İlişkiler. Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar. Editör: Baskın Oran. İstanbul: İletişim Yayınları.
Yümlü, M. (2011). Agâh Aksel’in Diplomatik Kariyeri ve Belgrad Dönemine Dair Değerlendirmeler. History Studies, C.3 S.1. 253-273.
Zorbay, T. (2017). 1950’ler Türk Dış Politikasında Göç Meselesi Yugoslavya’dan Türkiye’ye Serbest Göç ve Köprülü/Titoveles İlçesi Örneği. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 7. S. 1. 318-355.