Güney Avrupa Modeli mi? Türkiye’de Göçmenlere Yönelik Sosyal Koruma Rejiminde Değişim ve İşgücü Piyasalarına Etkileri

Türkiye tarihsel süreçte sürekli göç akınlarına maruz kalmış, Anadolu bir göç coğrafyası olarak şekillenmiştir. 2011 yılında Suriye’deki iç savaş Türkiye’ye yönelik göçlerde dönüm noktası olmuştur. Çoğunlukla Avrupa’dan gelen göçmenleri sosyal koruma kapsamına alan Türk sosyal yardım rejimi Suriyeli mülteci akını sonrası yeniden şekillenmiştir. Bu çalışma sosyal yardım rejimindeki değişimin Türkiye’ye yönelik göç hareketlerindeki etkisini ele almaktadır. Öte yandan Türkiye’de işgücü piyasalarındaki fırsat alanlarının 2011 sonrası sürekli artış eğiliminde olan yabancı göçüne etkisi değerlendirilmektedir. Ülkelerin mensubu olduğu refah rejimi modelleri o ülkeye olan göç hareketliliğinin temel motivasyonları arasında gösterilir. Bu doğrultuda göçmenlerin bir dizi sosyal haklara erişimi göç edilen ülkenin rejimine göre değerlendirilir. Bu bağlamda göçmenlere yönelik sosyal koruma rejimi Türkiye’nin refah rejimi modelinden hareketle analiz edilmektedir. Türkiye’de göçle ilgili yazın çoğunlukla Suriyeli göçmenleri ve bu grubun karşılıklı uyum ve dışlanma sorununu ele alma eğilimindedir. Ancak son yıllarda farklı coğrafyalardan Türkiye’ye yönelik artan göç hareketleri işgücü göçünü öne çıkarmaktadır. Bu bakımdan göçmenlerin Türkiye’yi tercih etme sebepleri hem sosyal koruma rejiminin kapsamı hem de işgücü piyasalarındaki fırsatlarından yola çıkılarak ele alınmıştır. Sosyal koruma rejimi, çoğunlukla Geçici Koruma altındaki Suriyelileri kapsama eğilimindeyken diğer göçmenlerin Türkiye’ye yönelik artan hareketliliği daha ziyade işgücü piyasalarındaki fırsatlardan kaynaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Sosyal Koruma, Göç, İşgücü Piyasaları

Change in Social Protection Regime for Migrants in Turkey and Its Effects on Labor Markets

Turkey has been exposed to constant migration flows in the historical process, and Anatolia has been shaped as a migration geography. The civil war in Syria in 2011 became a turning point in migration to Turkey. The Turkish social welfare regime, which mostly covers immigrants from Europe, has been reshaped after the influx of Syrian refugees. This study deals with the impact of the change in the social welfare regime on the migration movements towards Turkey. On the other hand, the effect of opportunity areas in the labor market in Turkey on foreign migration, which has been in a constantly increasing trend after 2011, is evaluated. The welfare regime models to which the countries belong are shown among the main motivations of the migration mobility to that country. In this respect, the access of immigrants to a range of social rights is evaluated according to the welfare regime of immigrant country. In this context, the social protection regime for immigrants is analyzed based on Turkey's welfare regime model. The literature on migration in Turkey mostly tends to deal with Syrian migrants and the problem of mutual integration and exclusion of this group. However, increasing migration movements in recent years put forward labor migration in migration from different geographies to Turkey. In this respect, the reasons of why immigrants prefer Turkey are discussed based on both the scope of the social protection regime and the opportunities in the labor market. While the social protection regime tends to cover mostly Syrians under Temporary Protection, the increased mobility of other migrants to Turkey is largely due to opportunities in the labor market.

Keywords:

Social protection, immigrants, labor markets,

PDF

___

ABTD. (2019). AB'nin Türkiye'deki Mülteciler için Mali Yardım Programı (FRİT) kapsamında “663 milyon Avro” insani yardım harekete geçirildi. Erişim adresi: https://www.avrupa.info.tr/tr/news/abnin-turkiyedeki-multeciler-icin-mali-yardim-programi-frit-kapsaminda-663-milyon-avro-insani
Aca, Z. (2018a). Birleşik Krallık’ta Evrensel Kredi Uygulaması ve Evrensel Kredinin Yararlanıcılar Bakımından Etkileri. Çalışma ve Toplum, 3 (58), 1435-1458.
Aca, Z. (2018). Türkiye’de Kamusal Sosyal Yardımların Yapabilirlik Yaklaşımı Çerçevesinde Etkinliği Analizi: Bursa Örneği. (Yayımlanmamış doktora tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
Ark Yıldırım, C. & Komsuoğlu, A. & Özekmekçi, İ. (2019). The transformation of the primary health care system for Syrian refugees in Turkey. Asian and Pacific Migration Journal 28 (1). 75-96.
Albertini, M. ve Semprebon, M. (2018). A Burden to the Welfare State? Expectations of non-EU Migrants on Welfare Support. Journal of European Social Policy, 28 (5), 501–516.
Alper, Y. (2016). Cumhuriyetten Günümüze Türk Sosyal Güvenlik Sistemi. Memet Zencirkıran (Ed.), Dünden Bugüne Türkiye’nin Toplumsal Yapısı içinde (291-329), Bursa: Dora Yayınları
Ambrosini, M. (2013). Immigration in Italy: Between Economic Acceptance and Political Rejection. Int. Migration & Integration, 14 (1), 175–194.
Arslan, N. & Yıldız, K. (2019). Türkiye’de Uluslararası Göç Sosyo-Ekonomik Yardımlar: İnançlar ve Gerçekler. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15 (1), 241-258.
Atasü Topcuoğlu, R. (2019). Avrupa’da Refah Devleti Çözünürken Uluslararası Göç ve Yeni Sağın Yükselişi: İsveç v e Almanya Örnekleri. Çalışma ve Toplum, 2 (61), 941-974.
Arkinson, R. & Davoudi, S. (2000). The Concept of Social Exclusion in the European Union: Context, Development and Possibilities. Journal of Common Market Studies, 38 (3), 427-448.
Aysan, M. F. (2013). Reforms and Challenges: The Turkish Pension Regime Revisited. Emerging Markets Finance and Trade, 49 (sup5), 148–162.
Aysan, M.F. (2018). Between Risks and Opportunities: Social Policies in Contemporary Turkey. In: Aysan, A., Babacan, M., Gur, N., Karahan, H. (eds) Turkish Economy, içinde (101-120), Palgrave Macmillan.
Aysan, M. F. (2020). Access to Social Protection by Immigrants, Emigrants and Resident Nationals in Turkey. Laufer, J. M. ve Vintila, D. (Eds.), Migration and Social Protection in Europe and Beyond, içinde, (s. 389-400), 3, IMISCOE Research Series.
Barberis, E. ve Boccagni, P. (2014). Blurred Rights, Local Practices: Social Work and Immigration in Italy. British Journal of Social Work, 44, Supplement 1, 70–87.
Baştürk, Ş. (2009). Uyumdan Dışlanmaya: 21. Yüzyılda Göçmenler ve Sosyal Politika. Sosyal Siyaset Konferansları, 57, 515-548.
Baştürk, Ş. (2022). Türkiye’de İşgücü Piyasaları ve Göçmenlere Yönelik Tutumlar. Bursa: Dora Yayınları.
Benli vd. (2011). Terimler Sözlüğü AB’de Sosyal Güvenliğin Koordinasyonu 1250 Terim ve Kavram. Ankara: Sosyal Güvenlik Kurumu
Brown, J. (2018). An Early History of British Race Relations Legislation. Briefing Paper, No. 8360.
Buğra, A. ve Keyder, Ç. (2006). The Turkish Welfare Regime in Transformation. Journal of European Social Policy, 16 (3), 211-228.
Buğra, A. ve Keyder, Ç. (2003). New Poverty and the Changing Welfare Regime of Turkey. Ankara: UNDP.
Castles, S. (2004). The Factors that Make and Unmake Migration Policies. IMR, 33 (3), 852-884.
Cengiz, F.B. (2019). Türkiye’de “Düzenli” Göçün Yönetişimi ve Göçmenlerin Değişen Düzenlileşme Pratikleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Cohen, S. (2001). Immigration Controls, the Family and the Welfare State. London: Jessica Kingsley.
Colombo, A. & Sciortino, G. & Craveri, E. (2002). The Bossi-Fini Law: Explicit Fanaticism, Implicit Moderation, and Poisoned Fruits. Italian Politics, 18, The Second Berlusconi Government ,162-179.
Consultation for Federal Republic Of Germany (2021). Almanya Yeni Göç Yasası. Erişim Adresi: https://www.almanyakonsoloslugu.com/almanya-yeni-goc-yasasi.
Çalışkan, D. (2014). Demokrat Parti Döneminde Türkiye-Bulgaristan İlişkileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Dixon, D. (1983). Thatcher's People: The British Nationality Act 1981. Journal of Law & Society, 10 (2), 161-180.
Diker, E. & İçduygu, A. (2017). Türkiye’deki Suriyeli Mültecilerin İşgücü Piyasası Entegrasyonu: Mültecilikten Göçmenliğe. Göç Araştırmaları Dergisi, 3 (1), 12-35.
Doğanay, F. (1997). Türkiye’ye Göçmen Olarak Gelenlerin Yerleşimi. Toplum ve Göç, II. Ulusal Sosyoloji Kongresi, Mersin 20-22 Kasım, Ankara: DİE Sosyoloji Derneği Yayını, 194-205.
Erken, B. (2016). Uluslararası İşgücü Kanunu Çerçevesinde Türkiye’de Yabancıların Çalışması. TİSK Akademi Dergisi. 11 (22), 380-405.
Esping-Andersen, G. (1990). The Three Worlds of Welfare Capitalism. UK: Polity Press.
Ekmekci, E.P. (2017). Syrian Refugees, Health and Migration Legislation in Turkey. J Immigrant Minority Health, 19, 1334-1341.
Elitok, S.P. (2013). Turkish Migration Policy Over the Last Decade: A Gradual Shift towards Better Management and Good Governance. Turkısh Polıcy Quarterly, 12 (1), 161-172. Erdoğan, M. (2019). Suriyeliler Barometresi 2019 Suriyelilerle Uyum İçinde Yaşamın Çerçevesi. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, Erişim adresi: https://www.unhcr.org/tr/wp-content/uploads/sites/14/2020/09/SB2019-OZET-TR-04092020.pdf
Ferrera, M. (2008). Sosyal Avrupa’da Güney Avrupa Refah Modeli. Buğra, A. ve Keyder, Ç. (Der.), Sosyal Politika Yazıları içinde (s. 195-230). (Çev. Burcu Yakut Çakar ve Utku Barış Balaban). İstanbul: İletişim Yayınları.
GİGM (2013). Göç, T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Yayınları.
Gough, I. (2008). Güney Avrupa’da Sosyal Yardım. Buğra, A. ve Keyder, Ç. (Der.), Sosyal Politika Yazıları içinde (s. 231-260). (Çev. Burcu Yakut Çakar ve Utku Barış Balaban). İstanbul: İletişim Yayınları.
GOC. (2022). Erişim adresi: https://www.goc.gov.tr/ikamet-izinleri
Government Offices of Sweden (2016). Proposal to Temporarily Restrict the Possibility of Being Granted a Residence Permit in Sweden. Erişim Adresi:https://www.government.se/press-releases/2016/05/proposal-to-temporarily-restrict-the-possibility-of-being-granted-a-residence-permit-in-sweden/.
Gökbayrak, Ş. (2009). Refah Devletinin Dönüşümü ve Bakım Hizmetlerinin Görünmez Emekçileri Göçmen Kadınlar. Çalışma ve Toplum, 2 (21), 55-82. Geçici Koruma Yönetmeliği (2013, 4 Nisan) Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/21.5.20146883.pdf
Hansen, R. (1999). The Politics of Citizenship in 1940s Britain: The British Nationality Act. Twentieth Century British History, 10 (1), 67-95.
ILO (2020). Overview of the informal economy in the European Union. Erişim adresi: https://www.ilo.org/budapest/WCMS_751319/lang--en/index.htm
IMRA (2020). Türkiye’de Göçmenlere Yönelik Sosyal Yardım Uygulamaları. International Migration and Refugee Association.
İçduygu, A.& Erder, S. & Gençkaya, F. (2014). Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023: Ulus Devlet Oluşumundan Ulus Ötesi Dönüşümlere. Koç Üniversitesi: Göç Araştırmaları Merkezi.
İçduygu, A. & Sert, D. & Karaçay, A. B. (2009). Türkiye’ye Yönelen Göç ve Sığınma Hareketleri ve Politikaları Üzerine Brifing. Koç Üniversitesi: Göç Araştırmaları Programı, No: 1.
İçduygu, A. & Karadağ, S. (2018). Afghan migration through Turkey to Europe: seeking refuge, forming diaspora, and becoming citizens. Turkish Studies, 19 (3), 482-502.
İşigüzel, B. & Baldık, Y. (2019). Göçmen Toplulukların Eğitim Sistemine Katılım Sürecinde Eğitim ve Dil Politikalarının İncelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(2), 487-503.
Kızılay (2018). Suriye İnsani Yardım Operasyonu. Erişim adresi: https://www.kizilay.org.tr/Haber/HaberDetay/4194
Kirişçi, K. (1996). Refugees of Turkish “Coerced Immigrants” since 1945. International Migration, 34(3), 385-412.
Kirişçi, K. (2003). The Question of Asylum and Illegal Migration in European UnionTurkish Relations, Turkish Studies, 4 (1), 79-106.
Kirişçi, K. (2007). Turkey: A Country of Transition from Emigration to Immigration. Mediterranean Politics, 12 (1), 91-97.
Kirişçi, K. (2014). Misafirliğin Ötesine Geçerken: Türkiye’nin “Suriyeli Mülteciler” Sınavı. Ankara: Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu & Brookıngs Enstitüsü.
Koopmans, R. (2010). Trade-Offs between Equality and Difference: Immigrant Integration, Multiculturalism and the Welfare State in Cross-National Perspective. Journal of Ethnic and Migration Studies, 36 (1), 1-26.
Kurcewicz, U. (2014). The Evolution of British Immigrant Integration Policy after World War II: A Historical and Political Science Perspective. Rocznik Integracji Europejskiej, (8), 355-366. https://doi.org/10.14746/rie.2014.8.24.
Layton-Henry, Z. (1985). Great Britain. Hammar, T. (Ed.), European Immigration Policy: A Comparative Study, içinde (s. 89-126). Cambridge: Cambridge University Press. Leibfried, S. (1993). Towards a European Welfare State. Jones, C. (Ed.), New Perspectives on the Welfare State in Europe içinde (s. 133-156). London: Routledge Press.
Lordoğlu, K. (2015). Türkiye’ye Yönelen Düzensiz Göç ve İşgücü Piyasalarına Bazı Yansımalar. Çalışma ve Toplum, 1 (44), 29-44.
Messina, A. M. (2001). The Impacts of Post-WWII Migration to Britain: Policy Constraints, Political Opportunism and the Alteration of Representational Politics. The Review of Politics, 63 (2), 259-285.
Morris, L. (2002). Managing Migration. London: Routledge.
Myles, J. ve Quadagno, J. (2015). Political Theories of the Welfare State. Social Service Review, 76 (1), 34-57.
Pellizzari, M. (2011). The Use of Welfare by Migrants in Italy. IZA Discussion Papers, No. 5613, Institute for the Study of Labor (IZA), Bonn, Erişim Adresi: http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:101:1-201104134547.
Pugliese, E. (2011). The Mediterranean Model of Immigration. 3, 96-107, Albenia: Academicus International Scientific Journal, Entrepreneurship Training Center.
ORSAM (2010). Irak’tan Irağa: 2003 Sonrası Irak’tan Komşu Ülkelere ve Türkiye’ye Yönelik Göçler. Ankara: Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi.
Rıttersberger-Tılıç, H. & Bal, S. Türkiye Emek Piyasasında Mülteciler/Göçmenler: Görünmeyen Emek ve Görünen Politika Üzerine Bir Değerlendirme. NüfusBilim Dergisi, 41, 26-51.
Sallan-Gül, S. (2002). Dış Göçler, Yoksulluk ve Türkiye ‘de Göçmenlere Yönelik Yardımlar. İnsan Hakları Yıllığı, 79-93.
Sainsbury, D. (2006). Immigrants’ Social Rights In Comparative Perspective: Welfare Regimes, Forms of İmmigration and İmmigration Policy Regimes. Journal of European Social Policy, 16 (3): 229–244.
Sainsbury, D. (2012). Welfare States and Immigrant Rights The Politics of Inclusion and Exclusion. Oxford: Oxford University Press.
Savar, E. & Kedikli, U. (2019). Türkiye’de Mülteci ve Sığınmacılara Sağlanan İmkânlar ve Uyum Sorunları. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15 (4), 1119-1142.
Sciortino, G. (2004). Immigration in a Mediterranean Welfare State: The Italian Experience in Comparative Perspective. Journal of Comparative Policy Analysis, 6 (No. 2), 111-129.
Scarpa, S. ve Schierup, C. U. (2017). Who Undermines the Welfare State? Austerity-Dogmatism and the U-Turn in Swedish Asylum Policy. Social Inclusion, 6(1), 199–207.
SIHHAT (2022). Erişim adresi: http://www.sihhatproject.org/
Simionescu, M. (2021). Italexit and the Impact of Immigrants from Italy on the Italian Labor Market. J. Risk Financial Manag., 14, 14.
Somerville, W. ve Walsh, W. (2021). United Kingdom’s Decades-Long Immigration Shift Interrupted by Brexit and the Pandemic. Erişim Adresi: https://www.migrationpolicy.org/article/united-kingdom-shift-immigration-interrupted-brexit-pandemic.
Swedish Refugee Law Center (2021). Criteria and conditions. Erişim Adresi: https://asylumineurope.org/reports/country/sweden/content-international-protection/family-reunification/criteria-and-conditions/.
Temel, K. ve Tüfekçi, U. (2018). Türkiye’de Göçmen ve Mültecilere Yönelik Sosyal Yardım Politikasında Yapısal Dönüşüm. Uluslararası Göç ve Mülteci Kongresi Bildirileri, Düzce Üniversitesi Yayınları; No.5, Kongreler;1, 183-100.
Toksöz, G. (2007). Informal Labour Markets and the Need for Migrant Workers: The Case of Turkey from a Comparative Perspective. Berggren, E. & Likić-Brborić, B.& Toksöz, G. and Trimikliniotis, N. (Ed.) Irregular Migration, Informal Labour and Community: A Challenge for Europe içinde, (s. 183-199). Masstrich: Shaker Publishing.
Toksöz, G. & Erdoğdu, S. & Kaşka, S. (2012). Türkiye’de Düzensiz Emek Göçü ve Göçmenlerin İşgücü Piyasasındaki Durumları. IOM Türkiye.
Uluslararası İşgücü Kanunu (2016, 28 Temmuz) Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/08/20160813-1.htm
UNHCR (2021). Erişim adresi: https://www.unhcr.org/tr/basin-bildirileri-ve-aciklamalar
UNICEF (2021). Şartlı Eğitim Yardımı Programı'nın Surieyli ve Diğer Mültecilere Yaygınlaştırılması. Erişim adresi: https://www.unicef.org/turkey/sartli-egitim-yardimi- programi-sey
T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. 2019 İşgücü Piyasası Araştırması Türkiye Raporu.
T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 2019 Yılı Faaliyet Raporu.
T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 2020 Çalışma Hayatı İstatistikleri
T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu
TUİK (2020). Göç İstatistikleri. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/
Yabancılara Yönelik Eğitim – Öğretim Hizmetleri (2014, 23 Eylül), Erişim adresi: http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1715.pdf
Wilkinson, M. ve Craig, G. (2011). Wilful Negligence: Migration Policy, Migrants’ Work and the Absence of Social Protection in the UK. Cerami, A. ve Papadopoulos, T. (Ed.), Migration and Welfare in the New Europe içinde (s. 177-194). Bristol: Policy Press.