Türkiye'de Modernleşmeci Muhafazakarların Din Olgusuna Yaklaşımları

Din olgusu, muhafazakar dünya görüşü içerisinde oldukça önemli bir yere sahiptir.Muhafazakar düşünce açısından dinin önemi, bireyler için taşıdığı manevi anlamın yanı sıra,toplumsal düzenin devamlılığı için gördüğü işlevden de kaynaklanır. Türkiye’de muhafazakarmodernleşme yanlısı düşünürler de benzer bir bakış açısından hareketle dinin toplumsal hayatiçin taşıdığı önem üzerinde daima hassasiyetle durmuşlardır. Modernleşmeci muhafazakarlarındin meselesine ilişkin değerlendirmelerinde karşımıza çıkan ana vurgu, dinin toplum içinolmazsa olmaz bir kurum olduğudur. Türkiye’deki din politikaları ile ilişkili olarak iki konudaha, Türk muhafazakarlarının dine ilişkin değerlendirmelerinde güçlü bir biçimde kendisine yerbulmuştur. Bunlardan biri, dinin bilim ile uyumlu olduğu ve ilerlemeye engel teşkil etmeyeceği;diğeri ise laikliğin doğru anlaşılamamasından ötürü Türkiye’de din hürriyetinin ihlal edildiğidir.Bu çalışmada modernleşmeci muhafazakarların din meselesine ilişkin yaklaşımları, bu çevrenin,dini, belirtilen üç konu etrafında ele alış biçimlerinden hareketle değerlendirilecektir. Buyapılırken, modernleşmeci muhafazakarların dine yaklaşımlarının, erken Cumhuriyet dönemiyöneticilerinin ve ideologlarınınkinden hangi noktalarda farklılaştığı veya hangi noktalardabenzerliklerin karşımıza çıktığı soruları da hatırda tutulacak ve bu sorular etrafındaki bazıtespitler de çalışma içerisinde yer bulacaktır.

Religious Approaches of the Conservative Modernists in Turkey

Religion is a phenomenon which has an important position in the conservative ethos. The importance of the religion for the conservative thought not only stems from its moral content, but also from its function for the social order. Based on a similar perspective, the conservative modernist thinkers in Turkey also has always dwelled sensitively on the importance of the religion for the social life. The main emphasis in the evaluation of the conservative modernists about the religion is its essentiality for the society. Another two issues regarding the politics of religion in Turkey have also found place in the evalution of the Turkish conservatives on religion. One of those is the argument which suggests that religion is compatible with science and therefore won’t constitute an impediment for progress; and the other is the claim that the freedom of religion in Turkey has been violated because of the misunderstanding of secularism. In this study, the conservative modernists’ understanding of religion will be evaluated with reference to their approach towards aforesaid issues. There will also be some observations in the study about the similarities and the differences between the conservative modernists’ perception of religion and that of the governors and the ideologists of the early Republican era.

PDF

___

ADIVAR, A. Adnan, Tarih Boyunca İlim ve Din, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1959.
BALTACIOĞLU, İsmayıl Hakkı, Kültürce Kalkınmanın Sosyal Şartları, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1967.
BAŞGİL, Ali Fuad, Din ve Laiklik, Yağmur Yayınları, İstanbul 2007.
BAŞGİL, Ali Fuad, İlmin Işığında Günün Meseleleri, Yağmur Yayınları, İstanbul 2006.
BORA, Tanıl, Türk Sağının Üç Hali, Birikim Yayınları, İstanbul 1998.
BEYATLI, Yahya Kemal, Aziz İstanbul, Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları, İstanbul 1992.
DEMİREL, Taner, “Cumhuriyet Döneminde Alternatif Batılılaşma Arayışları: 1946 Sonrası Muhafazakar Modernleşmeci Eğilimler Üzerine Bazı Değinmeler”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Modernleşme ve Batıcılık, Ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, C.3, İletişim Yayınları, İstanbul 2002, s.218-239.
ERDOĞAN, Mustafa, “Muhafazakarlık: Ana Temalar”, Liberal Düşünce, S.34, Bahar 2004, s.5-9.
GÖZAYDIN, İştar, Diyanet-Türkiye Cumhuriyeti’nde Dinin Tanzimi, İletişim Yayınları, İstanbul 2009.
GÜLLÜ, İsmail, “Durkheim’cı Bir Sosyolog: İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun Din ve Toplum Görüşleri”, Ekev Akademi Dergisi, S.62, Bahar 2004, s.205-228.
HEYWOOD, Andrew, Siyasi İdeolojiler, Çev: Levent Köker, BB101 Yayınları, Ankara 2018. İ. Hakkı Baltacıoğlu: Yaşamı ve Hizmetleri, Haz: A. Ferhan Oğuzkan, Yağmur Yayınları, Ankara 1996.
İREM, Nazım, “Cumhuriyetçi Muhafazakarlık, Seferber Edici Modernlik ve ‘Diğer Batı’ Düşüncesi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C.57, S.2, 2002, s.41-60.
KARA, İsmail, “İslam Düşüncesinde Paradigma Değişimi Hem Batılılaşalım Hem De Müslüman Kalalım” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, Ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, C.1, İletişim Yayınları, İstanbul 2009, s.234-264.
KARPAT, Kemal H., Türk Demokrasi Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
MERT, Nuray, “Muhafazakarlık ve Laiklik”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Muhafazakarlık, Ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, C.5, İletişim Yayınları, İstanbul 2006, s.314-345.
MOLLAER, Fırat, Muhafazakarlığın İki Yüzü, Dergah Yayınları, İstanbul 2009.
OBUZ, Ömer, İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun Düşünce Dünyası (Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Eskişehir 2015.
ÖĞÜN, Süleyman Seyfi, “Türk Muhafazakarlığının Kültür Kökleri ve Peyami Safa’nın Muhafazakar Yanılgısı”, Toplum ve Bilim, S.74, 1997, s.102-154.
ÖZİPEK, Bekir Berat, Muhafazakarlık Akıl, Toplum, Siyaset, Kadim Yayınları, Ankara 2005. SAFA, Peyami, Din, İnkılap, İrtica, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1978.
SAFA, Peyami, Millet ve İnsan, Akbaba Yayını, İstanbul 1943.
SAFA, Peyami, Peyami Safa’dan Seçmeler, Yağmur Yayınları, İstanbul 1976.
SOMEL, Selçuk Akşin “’Gericilik’, ‘İlericilik’ ve Aydınlar”, Doğu Batı, S.3, Mayıs-Haziran- Temmuz 1998, s.43-50.
TEKELİ, İlhan - İLKİN, Selim, Cumhuriyetin Harcı, Kökten Modernitenin Doğuşu, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2003.
TİMUR, Taner, Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, İletişim Yayınları, İstanbul 1991.
TUNÇ, Mustafa Şekip, Bir Din Felsefesine Doğru, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1959.
TUNÇ, Mustafa Şekip, “Din Meselesinin Uyanması”, Cumhuriyet, 23 Mayıs 1948.
TUNÇ, Mustafa Şekip, “Zamanımız Nasıl Bir Din Kültürüne Muhtaçtır?”, Cumhuriyet, 30 Mayıs 1948.
TUNÇAY, Mete, “İkna (İnandırma) Yerine Tecebbür (Zorlama)”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Kemalizm, Ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, C.2, İletişim Yayınları, İstanbul 2009, s.92-96.
TUNÇAY, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2015.
TURHAN, Mümtaz, Atatürk İlkeleri ve Kalkınma, Şehir Matbaası, İstanbul 1965.
TURHAN, Mümtaz, Garplılaşmanın Neresindeyiz?, Altınordu Yayınları, Ankara 2015
TURHAN, Mümtaz, “İçtimai veya Milli Terbiye - Ahlak, Din ve Estetik Terbiye ”, Bilgi, S.67, Kasım 1952, s.5-6.
ÜLKEN, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul 1999.
YILDIZ, Ahmet, “Ne Mutlu Türküm Diyebilene” Türk Ulusal Kimliğinin Etno-Seküler Sınırları (1919-1938), İletişim Yayınları, İstanbul 2007.
YILDIZ, Yakup, Mustafa Şekip Tunç ve Felsefi Görüşleri (Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 2010.