Hatay’ın Bağımsızlığı Sürecinde Türkiye ve Türklere Yönelik Olumsuz Propaganda Faaliyetleri (1938-1939)

Çalışmanın amacı Hatay’ın bağımsızlığını kazanması sürecinde, Nisan 1938’den itibarenHatay’daki seçim faaliyetlerinin başlamasıyla birlikte Türkiye ve Türkler aleyhinde yapılan olumsuzpropaganda faaliyetlerini irdelemek olarak tanımlanır.1936 yılında Hatay sorunun ortaya çıkmasıyla birlikte Türkiye’nin yürütmüş olduğu barışçı diplomasimeyvesini vermiş, Sandler raporu doğrultusunda Milletler Cemiyeti Nisan 1937’de Sancak’ın ayrıvarlığını kabul etmiştir. Sancak için hazırlanan statü ve anayasa gereğince yasama meclisininoluşturulması için seçimlerin yapılması kararlaştırılmıştır. Bu amaçla Nisan 1938’de Sancak’taseçimlerin başlaması öngörülmüştür.Bu süreçte seçimlerin Türkler aleyhine sonuçlanması için Milletler Cemiyeti Seçim Komisyonuüyeleri ve Fransa propaganda faaliyetlerine başlamıştır. Seçim Komisyonu seçim yönetmeliğiniFransız görevlilerine danışarak hazırladığı gibi ayrıca halka bir beyanname neşrederek Türk olmayanunsurların baskıya maruz kaldığını belirtmiştir. Öte yandan Fransa seçimlerin kendi lehinesonuçlanması için Türkiye aleyhtarı propaganda faaliyetlerini hızlandırmıştır. Fransa, Suriye’debulunan Hınçak ve Taşnak Ermenilerini keza Arap nüfusunu Hatay’a taşıyarak bunları seçmen olarakkaydetmiş, böylece bölgedeki Arap ve Ermeni nüfusunu artırmıştır. Seçimlerde Türklerden yana olanAlevi halkı baskı altına almış, Türk listelerine kaydolmak isteyen seçmenlere gözdağı vermek içinlistelere yazılanların katledileceğine ilişkin propaganda yayılmıştır. Bu şekilde Türklerin seçmensayısı az gösterilmeye çalışılmıştır. Fransa’nın kışkırtmalarıyla Arap dünyasında Türkiye aleyhtarıpropaganda faaliyetleri hız kazanmıştır. Fransa’nın propagandif tavrı bölgede bulunan etnik unsurlararasında gerginliği tırmandırmıştır.Bölgede aktif propaganda yapan diğer bir ülke ise İtalya’dır. İskenderun’daki İtalyan konsolosu İtalyalehine propaganda faaliyetlerini artırarak Alevilere “Alevi Faşistliği” propagandası yapmıştır.Türkiye, Hatay’daki yabancıların muntazam bir şebeke kurarak bir program dâhilinde yaptıklarıpropagandaları önlemek ve aktif bir karşı propaganda faaliyetine koyulmak gerektiğini anlamıştır.Araştırmada 1938 Hatay seçimleri sırasında Fransa’nın ve bilahare İtalya’nın Türkler aleyhine yaptığıpropaganda faaliyetleri arşiv kaynaklarına dayanarak irdelenmiştir. Araştırmanın temel kaynağınıGenelkurmay ATASE Arşivi ve Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivindeki belgeler oluşturmuştur.İlaveten süreli yayınlar ve telif eserlerden de yararlanılmıştır.

Negative Propaganda Activities against Turkey and Turkish People during the Independence Process of Hatay (1938-1939)

The purpose of this study is to investigate negative propaganda activities against Turkey and Turkish people with the start of election activities in Hatay during the period that Hatay gained independence as from April 1938. In 1936, the peaceful policy carried out by Turkey for solving the Hatay problem brought results, and the League of Nations recognized the independence of the Sanjak in accordance with the Sandler report in April, 1937. It was decided to hold elections in order to form a legislative assembly in conformity with the status and constitution prepared for the Sanjak. For this purpose, it was proposed to start elections in the Sanjak in April, 1938. Members of the Election Commission of the League of Nations and France started propaganda activities for arriving at a conclusion against Turkish people during this period. The Election Commission prepared the election regulation in consultation with the French officials and also stated that non-Turkish groups were under pressure by promulgating a declaration to the community. Moreover, France accelerated the propaganda activities against Turkey for the purpose that the elections would result in its own favour. France moved Hınçak and Taşnak Armenians and also Arab population from Syria to Hatay and registered them as electors and thus increased the Arabic and Armenian population in the region. In the elections, it suppressed the Alevi people who were on Turkey’s side, and propaganda was spread about that the listed people would be slaughtered in order to threaten the people who desired to enrol into the Turkish lists. By this way, the number of Turkish electors was tried to be shown lesser. With the provocations of France, propaganda activities against Turkey accelerated in the Arabic world. The propagandistic attitude of France increased the tension among the ethnic groups in the region. Another country carrying out active propaganda in the region was Italy. The Italian consul in İskenderun increased the propaganda activities on behalf of Italy and carried out “Alevi Fascism” towards the Alevi people. Turkey understood that it was necessary to prevent propaganda activities of the foreigners in Hatay performed by forming a coordinated network within the scope of a program and to settle down an active counter-propaganda. In this research, the propaganda activities of France during the 1938 Hatay elections and of Italy afterwards against Turkish people were analysed depending on archival resources. The main sources of the research were the documents in the ATASE Archive of General Staff and the Republic Archives of the Presidency. Moreover, periodicals and the copyrighted works were also used.

PDF

___

İDH (İkinci Dünya Harbi Koleksiyonu), (Kutu/Gömlek) 7/38, Tarih: 15.01.1937.
İDH, 8/65-1, Tarih: 10.06.1938.
İDH, 7/135-1, 10, Tarih: 10 Kasım 1938.
İDH, 7/138-1, Tarih: 25 Mayıs 1938.
İDH, 7/138-2 (tarih yok).
İDH, 7/140-1, 2, 3, 4, Tarih: 13 Haziran 1938.
İDH, 7/140-3, 4, Tarih: 13 Haziran 1938.
İDH, 7/140-5, Tarih: 13 Haziran 1938
İDH, 8/001-1, Tarih: 24 Ağustos 1938.
İDH, 8/001-2, 3, Tarih: 18 Ağustos 1938.
İDH, 8/001-3, Tarih: 18 Ağustos 1938.
İDH, 8/001-4, 001-5, 6, Tarih: 18 Ağustos 1938.
İDH, 8/018-1, Tarih: 20 Eylül 1938.
İDH, 8/066-1, Tarih: 23 Haziran 1938.
İDH, 8/26-1, 26-2, Tarih: 25 Ağustos 1938.
İDH, 8/26-1, Tarih: 25 Ağustos 1938.
İDH, 8/26-2,3, Tarih: 2-3 Eylül 1938.
İDH, 8/49-1, 2, Tarih: 7 Haziran 1939.
İDH, 8/49-2, Tarih: 7 Haziran 1939.
İDH, 8/54-1, 2, 3, Tarih: 8 Mayıs 1939.
İDH, 8/54-4, Tarih: 26 Nisan 1939.
İDH, 8/55-1, Tarih: 19 Nisan 1939.
İDH, 8/56-1, Tarih: 8 Nisan 1939.
İDH, 8/61-1, 2, Tarih: 13 Şubat 1939.
İDH, 8/61-3, Tarih: 13 Şubat 1939.
İDH, 8/62-1, 2, Tarih: 27 Ocak 1939.
İDH, 8/62-1, Tarih: 27 Ocak 1939.
İDH, 8/65-1, Tarih: 10.06.1938.
İDH, 8/68-1, Tarih: 23 Haziran 1938.
İDH, 8/81-1, 2, Tarih: 11 Haziran 1938.
(Fon/Kutu. Gömlek. Sıra) 30.10.0.0/224.510.12, Tarih: 4.7.1938.
BCA, 30.18.01.02/71.01.02, s. 4-5, Tarih: 8.12.1936.
BCA, 30.18.01.02/71.01.02, s. 1-3, Tarih: 31.12.1936.
BCA, 30.18.1.2/71.4.15, s. 5, Tarih: 12.01.1937.
BCA, 30.18.1.2/71.4.15, s. 1-4, Tarih: 19.01.1937.
BCA, 30.18.1.2/71.4.15, Tarih: 20.01.1937.
BCA, 30.18.01.02/82.9.6, Tarih: 16 Şubat 1938.
BCA, 30.18.01.02/82.14.10, Tarih: 22.02.1938.
BCA, 30.18.12.2/83.51.11, Tarih: 10.06.1938.
BCA, 30.10.0.0/224.510.12, s. 6-7, Tarih: 04.07.1938.
BCA, 30.10.0.0/224.510.12, s.11, Tarih: 04.07.1938.
BCA, 30.10.0.0/224.510.12, Tarih: 04.07.1938.
BCA, 30.10.0.0./224.511.7, Tarih: 13 Temmuz 1938.
BCA, 30.10.0.0/49.321.11, Tarih: 18.08.1938/03.09.1938.
BCA, 30.10.0.0/225.515.17, s. 1-3, Tarih: 31 Mayıs 1939.
Düstur, 3. Tertip, C. 2, (10 Mart 1337-28 Şubat 1338), Milliyet Matbaası, İstanbul 1929.
Hatay Devleti Millet Meclisi Zabıtları, (Hazırlayan Mehmet Tekin), Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara 2009.
AKÇORA, Ergünöz, “Hatay’ın Anavatan’a İlhakının Türk Dış Politikasındaki Yeri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XI, S. 32, (Temmuz 1995), s. 379-405.
ASKER, Ahmet, “Misak-ı Milli’den Anavatan’a: Sancak Meselesi ve Çözümü”, Yeni Türkiye Misak-ı Millî Özel Sayısı, S. 93, 2017, s. 1105-1116.
ATABEY, Figen, “Hatay’ın “Anavatan’a Katılma Süreci”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, C. 4, S. 7, (Temmuz 2015), s. 192-209.
AYÇİÇEK, Mehmet, “Antakya Şehri’nin Sosyal ve Ekonomik Durumu (1865-1866)”, Hatay Araştırmaları III, (Editörler; Ahmet Gündüz, Haydar Çoruh), Kültür Bakanlığı Yay., Hatay 2017, s. 89-106.
AYDIN, Mithat - AKSEKİ, Cengiz, “Türk Ulusal Basınına Göre 1938’de Hatay ve Atatürk’ün Ölümünün Hatay’daki Yansımaları”, Belgi, S. 15 (Kış 2018/I), s. 656-679.
“Beyrut Mektupları: Bir Şam Gazetesinin İleri Sürdüğü Yaveler”, Cumhuriyet, Sayı: 5100, 25 Temmuz 1938, s. 7.
“Beyrut Mektupları: Suriyeyi Altüst Eden Korkunun Mahiyeti Nedir”, Cumhuriyet, Sayı: 5043, 29 Mayıs 1938, s. 7.
BUDAK, Mustafa, Misak-ı Milli’den Lozan’a, Küre Yay., Beşinci Baskı, İstanbul 2014.
BOYRAZ, Burak-CANTÜRK, Ali, “Amerika Birleşik Devletleri Örnekleminde İkinci Dünya Savaşı Dönemi Askeri Propaganda Posterleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 7, S. 33, s. 496-503.
C.T., “Arap Aleminde Mukabil Propaganda Yapmalıyız”, Cumhuriyet, Sayı: 5069, 24 Haziran 1938, s. 1, 8.
DAĞISTAN, Adil - SOFUOĞLU, Adnan, İşgalden Katılıma Hatay “Atatürk’ün Dış Politika Zaferi”, Phoenix Yayınevi, Ankara 2008.
DAVER, Abidin, “Hatay Seçiminde Tek Çıkar Yol Doğru Yoldur”, Cumhuriyet, Sayı: 5026, 12 Mayıs 1938, s. 1, 3.
DAYI, Esin, “Hatay Devleti ve Hatay’ın Anavatana Katılması”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 19, Erzurum, 2002, s. 331-340.
“Delege Garo Azledildi”, Cumhuriyet, Sayı: 5049, 4 Haziran 1938, s. 1, 7.
ERDEN, Ömer, Fransa-Suriye Kıskacında Hatay, Gece Kitaplığı Yayınları, Ankara 2015.
“Fransa’dan Nihayet Mantıklı Bir Ses Yükseldi”, Cumhuriyet, Sayı:4989, 5 Nisan 1938, s. 3.
“Fransızların Şekaveti; Hatay Türklerini Ekalliyete Bırakmağa Uğraşıyorlar”, Cumhuriyet, Sayı: 5037, 23 Mayıs 1938, s. 1, 5.
“Hakkımızdan Eminiz, Oryan’ın Bir Yazısı Fransa’nın Gizli Maksadını Açığa Vuruyor”, Cumhuriyet, Sayı: 5031, 17 Mayıs 1938, s. 1, 7.
“Hatay Davası ve İtalya”, Cumhuriyet, Sayı: 5090, 15 Temmuz 1938, s. 1, 6.
“Hatay İntihab Kontrol Heyeti Antakya’da”, Cumhuriyet, Ondördüncü Yıl, Sayı: 5009, 25 Nisan 1938, s. 3.
“Hatay’da Neler Oluyor?”, Cumhuriyet, Sayı: 5034, 20 Mayıs 1938, s. 1, 3.
“Hatayda Türk Aleyhtarlığı”, Cumhuriyet, Sayı: 5023, 9 Mayıs 1938, s. 1, 3.
“Hatayın Feryadı”, Cumhuriyet, Sayı: 5026, 12 Mayıs 1938, s. 1, 7.
HATİPOĞLU, Süleyman, Milli Mücadele ve Anavatana Katılım Sürecinde Hatay, Pegem Akademi, Ankara 2012.
“Hükümet Hatay’ı İfsad Eden Komisyon İle Her Türlü Münasebatımızın Kesildiğini Bildirdi”, Cumhuriyet, Sayı: 5067, 22 Haziran 1938, s. 1, 7.
KARAKOÇ, Ercan, “Atatürk’ün Hatay Davası”, Bilig, S. 50, Yaz, 2009, s. 97-118.
KÖNİ, Hasan, “Hatay Sorununa Yeni Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, C. 1, S. 4, (1989), s. 535-539.
MELEK, Abdurrahman, Hatay Nasıl Kurtuldu, TTK Yay., Ankara 1991.
“Mühim Kararlar”, Cumhuriyet, Sayı: 5066, 21 Haziran 1938.
Nadir Nadi, “Türk Tezi Zafere Kavuşacak”, Cumhuriyet, Sayı: 5066, 21 Haziran 1938, s. 1, 3.
ÖZKAYA DUMAN, Olcay, “Kalemden Kelama Sancak’ta Bir Dil Atölyesi ve Anadil Savunması “Yeni Mecmua” (1928-1930)”, Hatay Tarihi ve Kültürü Üzerine Araştırmalar I, Dr. Mehmet Tekin Armağanı, (Editörler: Sacit Uğuz, Bülent Arı), Mustafa Kemal Üniversitesi Yay., Hatay 2016, s. 204-221.
PAYASLI, Volkan, “Halkevlerinin Hatay’daki Faaliyetleri ve Hatay’ın Türkiye’ye Katılım Süreci Üzerindeki Rolü Üzerine Bir Değerlendirme (1937-1939)”, International Journal of History Studies, C. 3, S. 1, Yıl: 2011, s. 217-235.
PEHLİVANLI, Hamit – SARINAY, Yusuf - YILDIRIM, Hüsamettin, Türk Dış Politikasında Hatay, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yay., Ankara 1991.
PEHLİVANLI, Hamit, “Çanakkale Muharebeleri Sırasında Müttefiklerin Propagandası ve Karşı Propaganda”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. VII, S. 21, (Temmuz 1991), s. 535- 552.
SARINAY, Yusuf, “Atatürk’ün Hatay Politikası II (1938-1939)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XII, S. 35, (Temmuz 1996), s. 407–454.
SAYGI, Tarık, “Lozan Anlaşmasında Musul Sorunu ve Hatay Meselesi”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 5, S. 10, (Mart 2016), s. 157-174.
SOYSAL, İsmail, Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Anlaşmaları (1920-1945), C. I, 2. Baskı, TTK Yay., Ankara 1989.
SÖKMEN, Tayfur, Hatay’ın Kurtuluşu İçin Harcanan Çabalar, TTK. Yay., 2. Baskı, Ankara 1992.
“Sulh Meşalesi Mi?, Politika Aleti Mi?”, Cumhuriyet, Sayı: 5067, 22 Haziran 1938, s. 1, 7.
“Suriye Matbuatının Hedefi”, Cumhuriyet, Sayı: 5062, 17 Haziran 1938, s. 1, 7.
ŞENER, Bülent, “Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasında Çok Yönlü Bir İnce Diplomasi Uygulaması: Siyasal, Hukuksal ve Askerî Boyutlarıyla Hatay’ın Türkiye’ye Katılması Süreci (1921-1939)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 34, S. 97, (Bahar 2018), s. 319-178.
TEKER, M., “Mısır Mektupları: Türk Aleyhtarı Arap Propagandası Genişledi”, Cumhuriyet, Sayı: 5083, 8 Temmuz 1938, s. 5.
TÜYLÜ TURAN, Esin, “Ulus ve Cumhuriyet Gazetelerine Göre Hatay Sorunu ve Hatay’ın Anavatana Bağlanması”, Vakanüvis- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Yıl 2, No. 1, (Mart 2017), s. 284-312.
Yunus Nadi, “Cenub Hududumuzun Ötesinde Vaziyetin Hakikati”, Cumhuriyet, Sayı: 5032, 18 Mayıs 1938, s. 1, 7.
Yunus Nadi, “Hatayda Seçim Başladı”, Cumhuriyet, Sayı: 5023, 9 Mayıs 1938, s. 1, 3.
Yunus Nadi, “Hatayda Son Safha İle Karşı Karşıya”, Cumhuriyet, Sayı: 5033, 19 Mayıs 1933, s. 1, 7.
Yunus Nadi, “Yeni Zihniyet Önünde Müstakil Hatay”, Cumhuriyet, Sayı: 5060, 15 Haziran 1938, s. 1, 3.