Orgeneral Şahap Gürler ve Demokrat Parti Döneminde Siyasi Faaliyetleri

II. Meşrutiyet’ten 27 Mayıs’a kadar devam eden süreçte asker ve sivil olarak kariyeriyleŞahap Gürler, Türkiye’de ordu-siyaset ilişkilerinin karmaşıklığına tipik bir örnektir.Demokrat Parti döneminde askeri kariyerinin en önemli görevlerini yerine getiren Gürler,aynı dönemde ani bir kararla emekliye sevk edilmiştir. Ordudan ayrılmasının ardından CHPsaflarında aktif siyasete girmiş ve 27 Mayıs’a giden süreçte CHP ile ordu arasındaki önemlibağlantılardan biri olmuştur.Bu çalışmada Demokrat Parti iktidarına yönelik bir darbe girişimi şüphesiyle ani bir şekildeemekliye sevk edilen Gürler’in asker ve sivil hayatındaki faaliyetleri incelenerekTürkiye’de ordu-siyaset ilişkilerinin daha iyi anlaşılmasına katkı sunulması amaçlanmıştır.

Gen. Şahap Gürler and Political Activities in the Democrat Party Era

In the process from the Second Constitutional Era to the coup of 27 May, Şahap Gürler, with his career as a soldier and civilian, is a typical example of the complexity of relationship between military and politics in the Turkey. Gürler who fulfilled the most important duties of his military career during the Democratic Party was retired by a sudden decision in the same period. After leaving the army, he went into active politics in the ranks of the CHP and became one of the important links between the CHP and the army in the process leading to the coup of 27 May. This study examines the activities of Gürler in his military and civilian life, who was retired on suspicion of a military coup attempt against Democrat-Party-Government by a sudden decision, and aims to contribute to understanding the relationship between military and politics in Turkey.

PDF

___

BCA, Fon Kodu. 030-18-01-02, Yer Adı: 158-43-19, 22 Şubat 1961.
BCA, Fon Kodu. 030-18-01-02, Yer Adı: 176-10-9, 21 Şubat 1964.
BCA, Fon Kodu. 490-01-00-00, Yer Adı: 360-1242-3, 18 Mart 1950.
BCA, Fon Kodu. 030-01-01-00, Yer Adı: 56-345-5, 30 Aralık 1950.
N.A., (The National Archives) FO, (Foreing Office) 195/2686/10719G, 31 Temmuz 1952.
N.A., FO, 195/2686/10719G/10719/81/52G, 29 Temmuz 1952.
N.A., FO, 195/2686/W10719/8/52G, 28 Temmuz 1952.
Akis
Akşam
Ayın Tarihi
Cumhuriyet
Milliyet
Yeni İstanbul
Yeni Sabah
Zafer
AHMAD, Feroz, AHMAD, Bedia Turgay, Türkiye'de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi: (1945-1971), Bilgi Yayınevi, Ankara 1976, s. 207.
ALBAYRAK, Mustafa, Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti 1946-1960, Phoenix Yayınları, Ankara 2004.
ARCAYÜREK, Cüneyt, Yeni İktidar Yeni Dönem 1951-1954, Bilgi Yayınevi Ankara 1984, s.89.
ATLI, Cengiz, “1950 Yılı Kars Milletvekilliği ve Belediye Seçimleri”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 51, Bahar:2013, s. 522-526.,
AYDEMIR, Şevket Süreyya, İhtilalin Mantığı ve 27 Mayıs İhtilali, Remzi Kitapevi, İstanbul 1973.
AYDEMIR, Şevket Süreyya, İkinci Adam, III. Cilt, Remzi Kitapevi, İstanbul 1968.
AYDEMIR, Talat, Hatıratım, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
BABAN, Cihad, Politika Galerisi Bir Devrin Hükümranları, Timaş Yayınları, İstanbul 2009.
BASGIL, Ali Fuat, 27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri Görüp Yaşadıklarım, Yağmur Yayınevi, İstanbul 2006.
ÇELIKOGLU, Adnan, Bir Darbeci Subayın Anıları 27 Mayıs Öncesi ve Sonrası, (Yayına Hazırlayan: Ergin Konuksever), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2010.
ÇOLAK, Filiz, “Demokrat Parti Döneminde TBMM’deki Kadın Milletvekilleri ve Meclisteki Faaliyetler (1950-1960)”, Tarih Okulu Dergisi (TOD) Journal of History School (JOHS), Aralık 2017, Yıl 10, Sayı XXXII, ss. 115-158s.
DEMIREL, Taner, Türkiye’nin Uzun On Yılı Demokrat Parti İktidarı ve 27 Mayıs Darbesi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2011.
EROGUL, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Yayınevi, Ankara 2003.
ESEN, Hamit, “Parlamento Hukukunda Milletvekilliğinin Sona Ermesi”, Yasama Dergisi, Cilt: 6, Sayı:19, Eylül 2011.
Foreign Relations of the United States (FRUS), 1952–19541, (Washington, 1969), Vol. VIII, https://hstory.state.gov/hstorcaldocuments/frus1952-54v08/d467
GÜN, Taner, “Atatürk’ün Donanma Gemileri ile Yaptığı Geziler”, Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir 2007. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
GÜVEN, Cüneyt, “Sebep ve Sonuçlarıyla Kore Savaşı ve Türkiye”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli, 2007, s. 181-183. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
HALE, William, Türkiye'de Ordu ve Siyaset: 1789'dan Günümüze (Çev: Ahmet Fethi), Hil Yayınları, İstanbul 1996.
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MM__/d01/c024/b022/mm__010240220184. pdf
İNÖNÜ, İsmet, Defterler 1919-1973, I. Cilt, Yapı Kredi Yayınları, (Haz. Ahmet Demirel), İstanbul 2008.
KARPAT, Kemal H., “The Military arid Politics in Turkey: A Socio-Cultural Analysis of a Revolution,” American Historical Review, Vol. 75, No. 6 (Oct., 1970).
KAYALI, Kurtuluş, Ordu ve Siyaset 27 Mayıs-12 Mart, İletişim Yayınları, İstanbul 1994.
KOÇAS, Sadi, Atatürk'ten 12 Mart’a, Anılar, Cilt 1, May Yayınevi, İstanbul 1977.
MÜTERCIMLER, Erol, ÖKE, Mim Kemal, Düşler ve Entrikalar Demokrat Parti Dönemi Türk Dış Politikası, Alfa Yayıncılık, İstanbul 2004.
ÖZÇELIK, Fatih, Cumhuriyet Döneminde Düzce (1946-1960), İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul 2017, s. 196.
ÖZDAG, Ümit, Menderes Döneminde Ordu-Siyaset İlişkiler ve 27 Mayıs İhtilali, Boyut Yayıncılık, İstanbul 1997.
ÖZDAG, Ümit, Ordu-Siyaset İlişkisi: Atatürk-İnönü Dönemleri, Gündoğan Yayınları, Ankara 1991.
ÖZTÜRK, O. Metin, Ordu ve Politika, Gündoğan Yayınları, Ankara 2000.
SAROL, Mükerrem, Bilinmeyen Menderes, Kervan Yayınları, İstanbul 1983.
SOYSAL, İsmail, Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye Olaylar Kronolojisi: 1945-1975, İsis Yayımcılık, İstanbul 1997.
TAYLAK, Muammer, 27 Mayıs ve Türkeş, Ayyıldız Matbaası, Ankara 1977.
TBMM Albümü 1920-2010 4. Cilt 1960-1983, Ankara 2010.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: XI, Cilt: 9, İçtima: 2, 8 Haziran 1959.
TOKER, Metin Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları: 1944-1973: DP Yokuş Aşağı 1954-1957,
Bilgi Yayınevi, Ankara 1991.
TOKER, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları: 1944-1973: Demokrasiden Darbeye: 1957-1960, Bilgi Yayınevi, Ankara 1991, s. 302-303.
TÜNAY, Bekir, Menderes Devri Anıları Gördüklerim, Duyduklarım, Bildiklerim, Nilüfer Matbaacılık, İstanbul (Tarih yok)
UYAR, Hakkı, Demokrat Parti İktidarında CHP 1950-1960, Doğan Kitap, İstanbul, 2017.
YALMAN, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Görüp Geçirdiklerim 1922-1971 C. II, Pera Yayıncılık, İstanbul 1997, s. 1531.
YETKIN, Çetin, Türkiye’de Askeri Darbeler ve Amerika, 27 Mayıs, 12 Mart ve 12 Eylül’de ABD’nin Yeri, Ümit Yayıncılık, Ankara 1995.