TBMM Zabıtlarına Göre Cumhuriyet Döneminde Eğitim Hizmetleri (1923-1950)

Türkiye Cumhuriyeti döneminde gerçekleştirilen inkılâp hareketleri içerisinde en başarılı olanlardanbiri, eğitim alanında yapılanlar olmuştur. Eğitimin birleştirilmesi, harf inkılâbı ve her kademede yerieğitim kurumları oluşturulmuştur. Temel eğitim ve üniversitelerin yanında, meslekî eğitim, dinî eğitim vegüzel sanatlar eğitimi için kurumsal düzenlemeler yapılmıştır. Okul çağındaki nüfusun dışında kalanyetişkin eğitimi için de “Millet Mektepleri”, “Halk Mektepleri”, “Gece Kursları” açılarak halka okuma veyazma öğretilmiştir. 1928-1935 yılları arasında bu kurumlardan 2.500.000 vatandaş eğitim almıştır. Örgüneğitim sahasında Köy Enstitüleri, şehirler için Halkevi ve Halk Odaları ile eğitim hizmetlerizenginleştirilmiştir. Bütün bu faaliyetlerin sonunda 1924 yılında yüzde 2-3 olarak ifade edilen okuryazaroranı 1927 yılında yüzde 11, 1935 yılında yüzde 20,4, 1947 yılında yüzde 36,9 ve 1950 yılında yüzde 40olmuştur. 1950 yılında 17.000 ilkokul, 1.625.000 öğrenci; 215 ortaokul, 60.000 öğrenci sayısınaulaşılmıştır. Millî Eğitim Bakanlığına bağlı olarak sanat okulları, akşam erkek sanat okulları, kızenstitüleri, akşam kız sanat okulları, kız ve erkek öğretmen okulları, ticaret ortaokulu ve liseleri, yapıustası, terzilik ve kürkçülük gibi meslek okulları ile imam hatip okulları açılmıştır. Bu makalemiz, TürkiyeBüyük Millet Meclisi Tutanaklarındaki konu ile ilgili konuşma metinleri esas alınarak hazırlanmıştır. Basılıeserlerden de faydalanılmıştır.

Educational Services in the Republican Period According to the Turkish Grand National Assembly Records (1923-1950)

The most important successful refoms realized in the Turkish Republic period is the reform realized on the education services. The education system was united to each other, the alphabet was changed and new educational institutions were esatblished. Besides the fundamental education institutions and universities, new regulations were made for occupational, theological and art educations. New establishments such as ''National Shools'', ''Public Schools'' and ''Eveninng Courses'' were organized for the adults who could not opportunity to attend schools and these people were taught how to read and write. About 2.500.000 citizens were educated in these establishments between the years 1928 and 1935. The educational institutions were enriched through ''Village Institutions'' for villagers and ''Public House and Public Rooms'' for the people who lived in cities. At the end of these efforts, the literacy rate expressed as 2-3% in 1924 increased to 11% in 1927, 20,4% in 1935, 36,9% in 1947 and 40% in 1950. The number of students attending 17.000 primary schools was 1.625.000 and 60.000 students started to attend 215 secondary schools. Also in the following period, art schools, evening art schools for male, girls' institutions, evening art schools for female, male and female teacher training schools, occupational schools to train tailors, construction experts and fur sewing and theological schools were established under the Ministry of National Education.This study was carried on through the records of the speeches given in the Turkish Grand Assembly related to the mentioned subject. The printed materials were also used for the article.

PDF

___

Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (1.Dönem),Cilt:13, Ankara,1958.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (2.Dönem),Cilt:6, Ankara,1968.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (2.Dönem),Cilt:25, Ankara.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (2.Dönem),Cilt:31, Ankara.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (3.Dönem),Cilt:3, Ankara.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (3.Dönem),Cilt:19, Ankara, 1933.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (4.Dönem),Cilt:9, Ankara, 1932.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (4.Dönem),Cilt:15, Ankara, 1933.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (4.Dönem),Cilt:22, Ankara, 1934.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (5.Dönem),Cilt:3, Ankara, 1935.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (5.Dönem),Cilt:11, Ankara, 1936.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (5.Dönem),Cilt:18, Ankara, 1937.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (5.Dönem),Cilt:25, Ankara, 1938.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (6.Dönem),Cilt:2, Ankara, 1939.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (6.Dönem),Cilt:11, Ankara, 1940.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (6.Dönem),Cilt:18, Ankara, 1941.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (6.Dönem),Cilt:25, Ankara, 1942.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (7.Dönem),Cilt:2, Ankara, 1943.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (7.Dönem),Cilt:3, Ankara, 1943.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (7.Dönem),Cilt:10, Ankara, 1944.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (7.Dönem),Cilt:17, Ankara, 1945.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (7.Dönem),Cilt:20, Ankara, 1946.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (8.Dönem),Cilt:3, Ankara, 1947.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (8.Dönem),Cilt:8, Ankara, 1948.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (8.Dönem),Cilt:16, Ankara, 1949.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (8.Dönem),Cilt:24, Ankara, 1949.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (11.Dönem),Cilt:7, Ankara, 1959.
Resmî Cerîde, 13 Aralık 1925, Sayı:243.
Resmî Cerîde, 3 Nisan 1926, Sayı:338.
T.C.Resmî Gazete, 3 Kasım 1928, Sayı:1030.
T.C. Resmî Gazete, 6 Haziran 1933, Sayı:2420.
T.C. Resmî Gazete, 24 Haziran 1937, Sayı:3629.
T.C. Resmî Gazete, 31 Mayıs 1948, Sayı:6919.
T.C. Resmî Gazete, 2 Şubat 1948, Sayı:6821.
T.C. Resmî Gazete, 18 Mart 1950, Sayı:7460.
T.C. Resmî Gazete, 29 Mart 1950, Sayı:7469.
ATAMAN, Sadi Yaver ,Atatürk ve Türk Musıkîsi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1991.
AYDAR, Hidayet, “Kur’an”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 26, Ankara,2002.
AKYÜZ, Yahya,Türk Eğitim Tarihi, Kültür Koleji Yayınları, İstanbul, 1993. Akşam, 6 Şubat 1932.
ALBAYRAK, Mustafa, “Millet Mekteplerinin Yapısı ve Çalışmaları (1928-1935)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Temmuz 1994, Cilt:X, Sayı:29, s.471-483.
ATAÜNAL, Aydoğan,Türkiye’de İlkokul Öğretmeni Yetiştirme Sorunu (1923-1994), Millî Eğitim Bakanlığı Yayını, Ankara, 1994.
BAŞAR, Erdoğan, Millî Eğitim Bakanlarının Eğitim Faaliyetleri (1920-1960), Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 2004.
Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi 1923-1978, Akbank Kültür Yayını, İstanbul,1980.
ERDEM, Çiğdem, “Cumhuriyet Yönetiminin 1930’lu Yıllarda Köyde ve Köylülükte Dönüşümü Gerçekleştirme İsteğinin Bir Aracı Olarak Köy Eğitmen Kursları”, Gazi Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:10, Sayı, s, 2008, s.187-200.
ERGİN, Osman,Türk Maarif Tarihi, Cilt:5, İstanbul, 1977.
ESKİ, Mustafa, “Mustafa Necati”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Temmuz 1996, Cilt: XII, Sayı: 35, s. 463-481.
EVSİLE, Mehmet, Millî Mücadele Sırasında Anadolu’da Günlük Hayat, E Yazı Yayınları, Samsun, 2015.
HAYDAROĞLUPOLAT , İlknur,Osmanlı İmparatorluğu’nda Yabancı Okullar, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara, 1990.
KALAYCI, Nurdan ; Cumhuriyet Döneminde İlköğretim Hükümet Programları ve Uygulamalar, Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları: 762, İstanbul, 1968.
KORKMAZ, Zeynep, “Alfabe Devriminin Türk Toplumu Üzerindeki Sosyal ve Kültürel Etkileri”, Turkish Studies, Volume 4/3 Spring 2009, s.1469-1480.
KUL, F.Nurşen, “Erken Cumhuriyet Dönemi İlkokul Binaları”, Mimarlık Dergisi, Sayı:360, Temmuz Ağustos 2011, s. 66-71.
NAMAL, Yücel-Tunay KARAKÖK, “Atatürk ve Üniversite Reformu (1933)”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, Nisan 2011, s. 27-35.
ÖCAL, Mustafa; “Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Din Eğitimi ve Öğretimi”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt:7, Sayı:7, s. 241-268.
ÖZDEMİR Yavuz-Elif AKTAŞ; “Halkevleri (1932’den 1951’e)”, A.Ü.Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 45, Erzurum, 2011, s.235-262.
SÖNMEZ, Şinasi; “Köy Eğitmenleri ve Kadro Sorunları”, Karaelmas Journal of EducationalSciences, Cilt:1, Sayı:1, 2013, s. 50-61.
ŞİŞMAN, Adnan, XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti’nde Yabancı Devletlerin Kültürel ve Sosyal Müesseseleri, Atatürk Araştırma Merkezi yayını, Ankara, 2006.
TEZEL, Yahya S,Cumhuriyet Döneminin İktisadî Tarihi (1923-1950), Türkiye İş Bankası Kültür Yayını, İstanbul, 2015.
TÜRKMEN, İsmet; Kastamonu Halkevi Kastamonu Halkevi Ve Türkiye’ in Modernleşme Sürecine Katkıları 1932 1951, Berikan Yayınevi, Ankara 2013.
ÜNAL, Yenal, “İdare-i Umumiye-i Vilâyet ve İdare-i Hususiye-i Vilâyet Kanunları”, Tarih Okulu, Yaz 2009, Sayı: IV, s.77-101.