Niğde Müzesi’ndeki Osmanlı Mühürleri

Medeniyet tarihinin en önemli eserlerinden olan mühürler, tarih öncesi dönemlerden itibarenkullanıla gelmiştir. Türk Tarihi’nde damga veya tamga olarak adlandırılan ve ilk örneklerine OrtaAsya’da rastladığımız mühür, Türkler’ in İslamiyet’i kabulü ile birlikte farklı bir boyut kazanmıştır.Mühürler, İslamiyet’le birlikte hat sanatının farklı alanlardaki kullanımını gösteren en güzel örneklerolmuştur. Kendi dönemi için imza niteliği taşıyan bu eserler bazen bir yüzük üzerinde, bazen birkolye, bazen de kösteğe takılan veya özel kese içinde taşınan yönetim, kamu veya şahsa özelniteliklerde karşımıza çıkmakla birlikte koruma veya uğur getirmesi için tılsım olarak dakullanılmıştır. Araştırma konumuz Niğde Müzesi’nde yer alan Osmanlı Dönemi mühürlerininokunuşu, gruplaması, tasnifi ve tanımlanması kapsamında bilimsel değerlendirmelerinin ortayakonulmasıdır. Bugüne kadar Osmanlı Dönemi mühürleri ile ilgili çalışmalar yapılmasına rağmen,standart bir kalıp vermeyen mühürlerin taşra örneklerinin incelenmesi ve bilim dünyasına tanıtılmasıaraştırmanın temel amacını oluşturmaktadır. Bu kapsamda, Niğde Müzesi’nde yer alan OsmanlıDönemine ait mühür örnekleri incelenmiş, detaylı fotoğrafları çekilmiş, tasnif edilip gruplandırılmışve genel bir değerlendirmeye tabi tutularak özellikleri ortaya konulmuştur.

Ottoman Seals in Nigde Museum

Seals, as one of the most important works of the history of civilization, has been used since the prehistoric periods. Seal, which was named as damga or tamga (stamp) in Turkish history and first examples of which were seen in Central Asia, has gained a new dimension with Turks’ adopting Islam. Seals has been the best examples of calligraphy in different fields with Islam. These works, which has signature value for their own period, besides appearing in administrative, public or personal characteristic sometimes on a ring, sometimes on a necklace, and sometimes hung to a watch chain or carried in a special pouch, were used as charm for protection or luck, as well. Our research topic is the presentation of scientific evaluations in terms of reading, grouping, classification and identification of Ottoman period seals in Nigde Museum. Until today, although there are studies on Ottoman period seals, the main purpose of this study is the examination of rural examples of seals which does not give a standard mold and presentation of them to the world of science. In this regard, Ottoman period seal examples in Nigde Museum are examined, their detailed photos are taken, classified, grouped and their characteristics are presented with a general overview.

PDF

___

AND, Metin, Minyatürlerle Osmanlı-İslâm Mitologyası, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul,2008.
BİLGİLİ, Nuray, Türklerin Kozmik Sembolleri Tamgalar, Hermes Yayınları, İstanbul, 2014.
ÇAM, Nusret, “Türk ve İslâm Sanatlarında Altı Kollu Yıldız (Mühr-i Süleyman)(1)”, Prof.Dr. Yılmaz Önge Armağanı, Selçuk Üniversitesi Basım Evi, Konya, 1993, s.207-230.
DİNÇER, Nimet, “Anadolu Damga Mühürleri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, C.II, S.1,Ankara, 1943, s.73-81.
DURSUN, Necla, Mardin Müzesi’ndeki İslami Dönem Sikkeleri (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya, 2011.
EVLİYÂ ÇELEBİ, Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi: İstanbul, Haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, Yapı Kedi Yayınları, İstanbul, 2003.
GÜLENSOY, Tuncer, Orhun’dan Anadolu’ya Türk Damgaları-Damgalar, İmler, Enler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 1989.
HAMMER, Joseph von–Purgstall, Osmanlı Mühürleri, Çev: Ümit Öztürk, Pera Turizm Yayınları, İstanbul 1999.
KALLEK, Cengiz, “Bedûh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul 1992, s.336-337.
KUŞOĞLU, M. Zeki, Tarihin Görgü Şahitleri Osmanlı Mühürleri, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul 2008.
KUŞOĞLU, M. Zeki, “Mühürcülük-Osmanlı Dönemi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 6, İstanbul 1994, s.17-18.
KUT, Günay- Nimet Bayraktar, Yazma Eserlerde Vakıf Mühürleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1984.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., “Osmanlılarda Mühür”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 31, İstanbul 2006, s.530.
MASARACI, Yasemin, “İnanç Dünyamızın Gizemli Objeleri”, El Sanatları Dergisi, S. 4, İstanbul 2007, s. 152-156.
ORUÇ, Züriye, “Selçuklularda Bir Hâkimiyet Alâmeti Olan Mühür-Yüzük ve Kullanımı Üzerine Bir Değerlendirme”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 10, S. 54, Samsun 2017, s.340-349.
ÖLÇER, Cüneyt, “Osmanlı Mühürcülüğü”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul 1997, s.1317-1318.
TALİ, Şerife, “Giresun Müzesi’nde Bulunan Osmanlı Dönemine Ait Bir Grup Tılsım Mühür”, Turkish Studies, S. 9/1, Ankara 2014, s.537-554.
TALİ, Şerife, “Kayseri Etnografya Müzesinde Bulunan Osmanlı Dönemi Mühürleri Üzerine bir Değerlendirme” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 6, S. 27, Ordu 2013, s.520-545.
TAŞ, Necati Fahri – Nebi, Bozkurt, “Mühür” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 31, İstanbul 2006, s.528-530.
TUNÇ, Semra-Emine Yeniterzi, “Osmanlı Mühür Sanatı ve Klasik Türk Şiirinde Mühür”, Turkish Studies, S. 8/1, Ankara 2013, s. 2633-2650.
TÜRE, Altan, “Herakles Düğümü/Saadet Düğümü: Birliğin Yarattığı Güç”, Arkeoloji, Antropoloji ve Folklor Açısından Takılar ve Süs Eşyalarında Sembollerin Dili, www.gizlimabet.com (E.T.12.06.2011).
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988.
http://www.tdk.gov.tr/mühür (E.T. 06.11.2018).