Algı Yönetimi İle Darbe Yapmak: 1807-1808 Yıllarında İstanbul’da Siyasî Kargaşa

1807-1808 yıllarında İstanbul’da tam anlamıyla bir kaos ortamı vardı. Orta ve KuzeyBalkanlardaki isyan ve savaşa rağmen İstanbul’da bazı bürokratlar, din adamları ve askerlerhükümet darbesi yaptılar. Amaçları başarılı bir performans gösteren ve Nizâm-ı Cedîd denilenyenilikleri ortadan kaldırmaktı. Çünkü bu yenilikler sırasında bazılarının çıkarları zarar gördü.Hükümetin kötü görünmesini sağlamak için, günlerce nefret ve intikam duygusuyla karalamak, yalansöylemek ve dedikodu yapmak için çalıştılar. Sonunda Kabakçı Mustafa liderliğinde darbegerçekleşti. Bunu yeni darbeler takip etti. Böylece İstanbul aylarca devam eden kaos ortamınasürüklendi. Bu sürede iki sultan, onlarca üst düzey yönetici ve binlerce insan öldürüldü. Buçalışmada, bu yıllarda İstanbul’daki siyasi durum birincil ve ikincil kaynaklarla incelenmektedir.

To Make Coup with Perception Management: Political Chaos in Istanbul in the 1807-1808

There was a complete chaos in Istanbul in the 1807-1808. Despite the rebellion and war in the central and northern Balkans, some bureaucrats, the ulema and the Janissary made a coup in Istanbul. Their aims was to eliminate the reforms called Nizam-i Cedid which showed a successful performance. Because during these reforms, the interests of some were damaged. In order to make the government look bad, they worked for days to slander, lie and gossip with a sense of hatred and vengeance. Finally, a coup took place under the leadership of Kabakçı Mustafa. This was followed by new coups. Thus, Istanbul was dragged into chaos atmosphere for months. During this period, two sultans, dozens of senior administrators and thousands of people were killed. In this study, the political situation in Istanbul in these years was examined with primary and secondary sources.

PDF

___

Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB)
Bâbıâli Evrak Odası, 3802/285124, 3905/292825.
Cevdet - Adliye, 2202,
Cevdet – Askeri, 2202, 14432, 16171.
Cevdet - Dâhiliye, 1602.
Cevdet - Maliye, 1838, 11126.
Cevdet - Saray Maslahatı, 470.
Dâhiliye - İdari Kısım Belgeleri, 33/19.
Dâhiliye – Mütenevvia Kısmı Belgeleri, 51/19.
Hatt-ı Humâyûn (HH), 16, 17, 19, 142, 1171,1341,1498, 2771, 3014, 5495, 6418, 7522, 7531, 7598, 7636, 17165, 19418, 23134, 25263, 35242, 51179, 52898, 53060, 53190, 53208, 53265, 53523, 53786, 53788, 53855, 53902, 53907, 53936, 53974, 54066.
İrade – Mabeyn-i Hümâyûn, 3/51, 6/32.
Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, VIII, IX, Matbaa-i Amire, İstanbul 1292.
Ahmet Refik, Kabakçı Mustafa, Matbaa-i Hayriye, İstanbul 1331.
Akyıldız, Ali, “Sened-i İttifakın İlk Tam Metni”, İslam Araştırmaları Dergisi, S.2, 1998, s.209-222.
Ali Seydî, Alemdar Mustafa Paşa, Kanaat Matbaa ve Kütüphanesi, İstanbul 1329.
Arapyan, Kalost, Rusçuk Âyanı Mustafa Paşa’nın Hayatı ve Kahramanlıkları, Çev.: Esat Uras, Türk Tarih Kurumu yayınları, Ankara 1943.
Aslantaş, Selim, Osmanlıda Sırp İsyanları, Kitap Yayınevi, İstanbul 2007.
Beydilli, Kemal, “Kabakçı Mustafa İsyanı Akabinde Hazırlanan Hüccet-i Şer’iye”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi¸ S.4, Aralık 2000, s.25-40.
Beyhan, Mehmet Ali, Saray Günlüğü, Doğu Kütüphanesi yayınları, İstanbul 2007.
Câbî Ömer Efendi, Câbî Tarihi, Haz.: Mehmet Ali Beyhan, 2 cilt, Türk Tarih Kurumu yayınları, Ankara, 2003.
Derin, Fahri Ç., “Tüfengçi-başı Ârif Efendi Tarihçesi”, Belleten, C.XXXVIII, S.151, Temmuz 1974, s.379-443.
Derin, Fahri Ç., “Yayla İmâmı Risâlesi”, Tarih Enstitüsü Dergisi, S.3, 1973, s.213-272.
Georg Oğulukyan’ın Ruznamesi 1806-1810 İsyanları: III. Selim, IV Mustafa, II. Mahmud ve Alemdar Mustafa Paşa, Tercüme ve notlar: Hrand D. Andreasyan, İ. Ü. Edebiyat Fakültesi yayınları, İstanbul 1972.
Heyet, Mufassal Osmanlı Tarihi, C.V, Güven Yayınevi, İstanbul 1971.
İnce, Yunus, “Bir Görgü Tanığının Gözünden Kabakçı Mustafa İsyanı”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, S.9, Güz 2008, s.281-308.
Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C.V, Türk Tarih Kurumu yayınları, Ankara 1988.
Karal, Enver Ziya, Selim III’ün Hat-tı Hümayunları – Nizam_ı Cedit, Türk Tarih Kurumu yayınları, Ankara 1988.
Mustafa Nuri Paşa, Netayic-ül Vukuat, (Sadeleştiren, Notlar ve Açıklamalar Ekleyen Neşet Çağatay), C. III-IV, Türk Tarih Kurumu yayınları, Ankara 1987.
Mütercim Ahmed Âsım Efendi, Âsım Efendi Tarihi, 2 cilt, Haz.: Ziya Yılmazer, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul 2015.
Özkul, Osman, III. Selim Döneminde Osmanlı Ulemâsı ve Yenileşme Konusundaki Tutumları (1789-1807), (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 1996.
Sunar, Mehmet Mert, “1806-1812 Osmanlı-Rus Harbi’ni Çalışmaya Bir Girizgâh: Sefer İçin Asker Toplanması”, History Studies, C.X, S.3, April 2018, s.239-256.
Şânizâde Mehmed Ataullâh Efendi, Tarih-i Şânizâde, I, İstanbul (tarihsiz). Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Asâkir-i Mansûreye Fes Giydirilmesi Hakkında Sadr-ı Âzamın Tahriri ve II. Mahmud’un Hatt-ı Hümayunu”, Belleten, C.XVIII, S.70, Nisan 1954, s.230.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Meşhur Rumeli Ayanlarından Tirsinikli İsmail, Yılık Oğlu Süleyman Ağalar ve Alemdar Mustafa Paşa, Türk Tarih Kurumu yayınları, İstanbul 1942.
Yeşil, Fatih, “İstanbul Önlerinde Bir İngiliz Filosu: Uluslararası Bir Krizin Siyasi ve Askeri Anatomisi”, Nizâm-ı Kâdîm’den Nizâm-ı Cedîde, III. Selim ve Dönemi, Ed.: Seyfi Kenan, İSAM yayınları, İstanbul 2010, s.391-494.
Yıldız, Aysel, “Şeyhülislâm Şerifzâde Mehmed Atâullah Efendi, III. Selim ve Vek’a-yı Selimiyye”, Nizâm-ı Kâdîm’den Nizâm-ı Cedîde, III. Selim ve Dönemi, Ed.: Seyfi Kenan, İSAM yayınları, İstanbul 2010, s.529-564.
Yıldız, Aysel, Crisis and Rebellion in the Ottoman empire, The Downfall of a Sultan in the Age of Revolution, I. B. Tauris, London & New York 2017.