Mecitözü’nde Mütevazı Bir Külliye: Alören Köyü Külliyesi

Mecitözü, günümüzdeki idarî bölünmeye göre Çorum’a bağlı bir ilçedir. Kuzeyinde Merzifon,batısında Çorum, güneyinde Ortaköy ve doğusunda Amasya yer almaktadır. Alören Köyü,Mecitözü’nün kuzeybatısında yaklaşık 8 km. mesafededir. Konumuzu teşkil eden külliye köymerkezinde kuzeydoğudan güneybatıya meyilli bir arazi üzerine yerleştirilmiştir. Esas itibariylecaminin hakim olduğu bu mütevazı külliye, kuzeydoğuda bir çeşme, kuzeyde bir yunak,kuzeybatıda bir havuzdan müteşekkil iken yunak yakın tarihlerde yıkılmıştır. Ayrıca çeşmeninkuzeydoğusunda yer alan arsana ve dibek taşı da külliyeyi tamamlayıcı kültürel birer miras olarakdikkat çekmektedir. İnşa tarihi bilinmemekle birlikte minare kapısı yukarısındaki ibareden vemimari özelliklerinden hareketle 19. yüzyıl sonlarında inşa edildiği anlaşılan cami, kuzey-güneyyönünde dikdörtgen planlı, düz ahşap tavanlı, kırma çatılı ve tek minareli bir eserdir. Yakıntarihlere kadar kullanıldığını belirlediğimiz yunak ne yazık ki günümüze ulaşamamıştır. Çeşme vehavuz tamamen 20. yüzyıl özellikleri sergilemekle birlikte cami, yunak, çeşme, havuz, arsana vedibek taşı birlikteliği köyün sosyokültürel yapısını ortaya koyan önemli unsurlardır. Cami, plan vemimari özellikleri itibariyle döneminin özelliklerini sergilemesinin yanı sıra Batılılaşma dönemi ileberaber Anadolu Türk tasvir sanatına giren yoğun bir süsleme programına sahip olması bakımındanayrı bir öneme sahiptir. Çalışmamızda her bir eserin ayrıntılı olarak irdelenmesi ve bütün özellikleribakımından değerlendirilip kapsamlı bir karşılaştırma ile Anadolu Türk mimarisi içerisindeki yerive öneminin belirlenmesi amaçlanmıştır.

Unobtrusive Complex of Building in Mecitözü: Alaören Village Complex of Building

According to the administrative division, Mecitozu is a district of Çorum. It is located at to the north of Merzifon, west of Çorum, south of Ortaköy and east of Amasya. Alören Village is about 8 km to the northwest of Mecitözü. Our complex is located in the center of village which is a sloping lands from the northeast to the southwest. This unobtrusive complex, which is mainly dominated by the mosque, consists of a fountain in the north-east, a yunak in the north, and a pool in the northwest. Yunak has been demolished recently. In addition, arsana, where wheat is turned into wheat, and dibek taşı located in the northeast of the fountain complex is attracting attention as a complementary cultural heritage. Although the date of construction is not known, it is understood that the mosque was built in the late 19th century on the basis of its phrase above the minaret gate and architectural features. The mosque is a rectangular plan with a flat wooden roof and a roof with a single minaret. Unfortunately, the yunak, which we determined to have been used until recently, has not survived. Although the fountain and pool are completely showing features of the 20th century, the combination of mosque, yunak, fountain, pool, arsana and dibek taşı is one of the important elements that reveal the sociocultural structure of the village. Mosque, plan and architectural features show the characteristics of the period. It also has a special importance in terms of having a dense ornament program that enters Anatolian Turkish art of painting along with the Westernization period. In our study, it was aimed to examine each work in detail and to evaluate its importance in all aspects and to determine its place and importance in Anatolian Turkish architecture.

PDF

___

ACUN, H., Tüm Yönleri İle Çapanoğulları ve Eserleri, 2. Baskı, TBMM Milli Saraylar Yayını, İstanbul 2016.
ACUN, H., Türk Kültüründe Taşlar, 3. Baskı, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Ankara 2018.
ARIK, R., Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1988.
BALKIR, B. Ö., Çankırı (Merkez İlçe ve Köyleri) Türk Dönemi Mimari Eserleri (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2018.
BAŞ, A., “Ordu’da Osmanlı Camileri”, S.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, S.3, Konya 1994, s.261-284.
BOZER, R., “Kula-Emre Köyü’nde Resimli Bir Cami”, Türkiyemiz, S.53, İstanbul 1987, s.15- 22.
ÇAKMAK, Ş., “Belenardıç (Torapan ) Köyü Camii (Güney/Denizli)”, Sanat Tarihi Dergisi, VII, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir 1994, s.19-26.
ÇAKMAK, Ş., “Boğaziçi Kasabası Eski Cami Baklan/Denizli”, 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi (23-27 Eylül 1991), Ankara 1995, s.529-540.
ÇAL, H., “Şeyh Nasreddin (Nusret) Türbesi”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu (2-6 Temmuz 1986), Ankara 1987, s.427-463.
ÇAL, H., Tokat Evleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1988.
ÇAL, H., “Tokat Zile Yeşilce Köyü Şeyh Eylük Türbesi”, Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı, Ayrı Basım, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi, Konya 1993, 293-306.
ÇAL, H., Niğde Şehrindeki Ahşap Tavanlı Camiler ve Mescitler, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000.
ÇELİK, E.-İ.K. Ersoy, “Kocaeli Yapılarında Bulunan Resimli Bezemelerden Örnekler”, Uluslararası Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri (Ed: H. Selvi-M.B. Çelik ), Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Kocaeli 2015, s.1651-1665.
ÇERKEZ, M., “Ayaş Yunak ve Çeşmeleri”, Ayaş ve Çevresi Kültür-Sanat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (2-3 Mayıs 1997), Ayaş Belediyesi Yayınları, Ayaş, s.199-233.
ÇERKEZ, M., Merzifon’da Türk Devri Mimari Eserleri (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2005.
ÇERKEZ, M., “Merzifon Türbeleri”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, S.11, Erzurum 2010, s.65-82.
ÇERKEZ, M., “Soma İlçesi”, Manisa İlçeleri Türk Kültür Varlıkları Envanteri (Ed: H. Acun), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2013.
ÇETİN, Ö. H., “Kırkağaç İlçesi”, Manisa İlçeleri Türk Kültür Varlıkları Envanteri (Ed: H. Acun), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2013.
DEMİRARSLAN, D., “19. Yüzyıl Osmanlı Dini Mimarisinde Duvar Resmi Sanatı: Balkanlardan Kalkandelen Alaca Cami Örneği”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S.80, Kış, Ankara 2016, s.151-182.
DOĞANBAŞ, M., Kültürel ve Sanatsal Boyutuyla Amasya, Amasya 2003.
DOĞANBAŞ, M., “Rumi Hoca Türbesi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S.33, Ankara 2005, s.395-400.
DÜNDAR, A., Çorum Cami ve Mescitleri, Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, Ankara 2004.
ERKEN, S., Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler, I, 2. Baskı, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1983.
GÖRÜR, M., “Sarıgöl İlçesi”, Manisa İlçeleri Türk Kültür Varlıkları Envanteri (Ed: H. Acun), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2013.
GÖRÜR, M., “Turgutlu İlçesi”, Manisa İlçeleri Türk Kültür Varlıkları Envanteri (Ed: H. Acun), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2013.
İLTAR, G., “Tekke Köyü Hacı Abdullah Halife Camisi Duvar Resimleri”, Vakıflar Dergisi, S.42, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2014, s.69-80.
KARPUZ, H., Karaman Türk Kültür Varlıkları Envanteri, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2009.
KESKİN, C., “Salihli İlçesi”, Manisa İlçeleri Türk Kültür Varlıkları Envanteri (Ed: H. Acun), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2013.
MÜDERRİSOĞLU, F., “Demirci İlçesi”, Manisa İlçeleri Türk Kültür Varlıkları Envanteri (Ed: H. Acun), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2013.
MÜLAYİM, S., “Beylerbeyi Camii ve Külliyesi”, TDVİA, C.6, İstanbul 1992, s.75-77.
ÖNEY, G., Ankara’da Türk Devri Yapıları, Ankara Üniversitesi Dil Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara 1971.
ÖZDEMİR, E., Ordu ve İlçelerindeki Türk Dönemi Mimari Eserleri (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van 2011.
ÖZKARCI, M., “Niğde’de Dört Mimari Eser”, XX. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 02-05 Kasım 2016, C.II, Sakarya Üniversitesi Yayınları, Sakarya 2017, s.581-591.
RENDA, G., Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı 1700-1850, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1977.
ŞAHİN, M. K., “Amasya-Hamamözü-Çay Köyü ve Gümüşhacıköy-Köseler Köyünde Bilinmeyen İki Cami”, XII. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Sempozyumu, 5-17 Ekim 2008 Çanakkale (Ed: Prof.Dr. A. O. Uysal, Yrd.Doç.Dr. A. Yavaş, Dr. M. Dündar ve Arş.Gör. O. Koçyiğit), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları, İzmir 2010, s.73-92.
ŞENER, D., XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Anadolu Duvar Resimleri (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2011.
TALİ, Ş., “Kırşehir/Mucur’daki Hüseyin Ağa Camii ile Emine Hanım Camii’nin Kalemişleri”, luslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.6, S.25, Prof. Dr. Hamza Gündoğdu Armağanı,Ordu 2013, s.504-528.
TANMAN, B., “Merzifon Kara Mustafa Paşa Camii Şadırvanının Kubbesinde Zileli Emin’in Yarattığı ‘Osmanlı Dünyası’ ve Bu Dünyaya Yansıyan Kişiliği”, Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar Güner İnal’a Armağan, Ankara 1993, s.491- 522.
TUNÇEL, G., Batı Anadolu Bölgesinde Cami Tasvirli Mezartaşları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1989.
UÇAR, M., “Berat Bekârlar Camii Duvar Resimleri”, The Journal of Academic Social Science Studies, 6/7, July, 2013, p.1161-1184.
UÇAR, M., “Arnavutluk’taki Osmanlı Dönemi Mimarisinde İstanbul Tasvirli Duvar Resimleri”, Turkish Studies, 8/7, Yaz, Ankara 2013, s.671-686.
YENİ, Ö., “Şeyh Şa’bân-ı Velî Külliyesi Haziresi’nde Bulunan Sarkaçlı Saat Figürlü Bir Mezar Taşı”, I. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu-1 (4-6 Mayıs 2012 Kastamonu), Ankara 2015, s.327-338.
YILDIRIM, S., “Amasya Gümüşhacıköy Türbelerindeki Kalem İşi Süslemeler”, Art Sanat, 10, İstanbul 2018, s.293-311.
Zaman ve Belgelerde Mecitözü, Mecitözü Kaymakamlığı, Mecitözü 2013.
https://www.youtube.com/watch?v=91_YX4boqn0 (E.T.12.01.2019)
http://www.nufusune.com/9514-corum-mecitozu-aloren-koy-nufusu (E.T.12.01.2019)
http://www.mecitozu.gov.tr/ilcemizin-tarihcesi# (E.T.12.01.2019)