1950 Milletvekili Seçimleri Sonrası Cumhuriyet Halk Partisi’nden İlk İstifa ve Demokrat Parti’ye Geçen Üç Vekil: Abbas Çetin, Latif Aküzüm, Veyis Koçulu

Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra iki defa çok partili hayata geçiş denemesi yapılsa dapartilerin kısa bir süre sonra kapatılması sebebiyle 1950 yılına kadar Cumhuriyet Halk Partisi tekbaşına ülkeyi yönetmeye devam etti. İkinci Dünya Savaşı sonrasında oluşan konjonktüre paralelolarak Türkiye’de iç ve dış politikada önemli değişimler yaşandı. 7 Ocak 1946 tarihinde siyasetsahnesinde yerini alan Demokrat Parti, 1950 seçimleriyle beraber iktidara geldi ve 27 Mayısdarbesine kadar da ülkeyi tek başına yönetti. On yıllık süre zarfında yapılan üç genel seçimi dekazanan DP, ülke genelindeki başarısını Kars’ta gösteremedi ve Kars’tan milletvekili çıkarmayıbaşaramadı. Fakat 1950 seçimlerinde Kars’tan milletvekili seçilen üç kişi, Abbas Çetin, Veyis Koçuluve Latif Aküzüm, 18 Mart 1952’de CHP’den istifa ederek DP saflarına geçtiler. Bu üç vekilin istifasıyerel ve ulusal basında uzun bir süre gündemde kaldı ve basın üzerinden polemikler yaşandı. İstifaeden üç vekil, 1954 ve 1957 milletvekili seçimlerinde Kars’tan DP listesinde seçimlere girdiler fakatiki seçimde de meclise girmeyi başaramadılar. Bu çalışmada 1950 seçimleri ve milletvekillerininistifaları, basındaki söz düellosu ve sonraki seçimler hakkında bilgi verilmeye çalışıldı.

The First Resignations from The Republican People's Party After The 1950 Turkish General Election and The Three Mps Joining The Democratic Party: Abbas Çetin, Latif Aküzüm, Veyis Koçulu

Although the twice multiparty transition attempts have been undertaken after the founding of Republic of Turkey, The Republican People's Party (CHP) had continued to rule the country on its own until 1950 because these parties were closed shortly thereafter. In parallel with the conjuncture formed after the Second World War, significant changes took place in Turkey's domestic and foreign policy. The Democratic Party (DP), which took its place on the political scene on January 7, 1946, came to power with the 1950 Turkish general election and had governed the country alone until the Military Coup of May 27, 1960. DP, which also won three general elections over a ten-year period, failed to show his countrywide success in Kars and couldn’t have any deputy from Kars. But three deputies from Kars who were elected in the 1950 general election, Abbas Çetin, Veyis Koçulu and Latif Aküzüm, resigned from the CHP joined to the DP on March 1952. The resignation of these three deputies had remained on the agenda for a long time in the local and national press and there had been polemics via the press. The three resigned deputies became candidates of the DP in the 1954 and 1957 general elections, but they failed to get into the parliament in both elections. In this study, it was tried to give information about the 1950 election, resignations of these deputies, the wordy warfare in the press and the next elections.

PDF

___

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 030.10.77.511.11.
BCA, 030.10.78.517.15.
BCA, 030.10.9.53.15.
BCA, 490.01.306.1242.1.66.
BCA, 490.01.306.1242.1.69.
Devlet İstatistik Genel Müdürlüğü, 1950-65 Milletvekili ve 1961-64 Cumhuriyet Senatosu Üye Seçim Sonuçları, No: 513, Ankara, 1966.
DİGM, 1951 İstatistik Yıllığı, Yayın No: 332, Ankara, 1951.
DİGM, Milletvekilleri Genel Seçimleri 1923-2007, TÜİK Matbaası, Ankara, 2008.
DİGM, Milletvekilleri Genel Seçimleri 1923-2007, Ankara, 2008.
“Cemiyetler Kanunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair Kanun,” Resmi Gazete, 10 Haziran 1946.
Türkiye İstatistik Kurumu, Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011, Yayın No: 3685, Ankara, 2012.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Albümü, 1920- 2010, 2. Cilt, 1950-1980, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, Gökçe Ofset Matbaacılık, Yayın No: 1, 2010.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Arşivi, Abbas Çetin, Özlük Dosyası, Sicil No: 1735, Dönem 9.
TBMM Arşivi, Latif Aküzüm Tercüme-i Hal Kağıdı, Sicil No: 1733, Dönem 9.
TBMM Arşivi, Veyis Koçulu Tercüme-i Hal Kağıdı, Sicil No: 1736, Dönem 9.
TBMM, Tutanak Dergisi, 16.02.1950.
TBMM, Tutanak Dergisi, 29.05.1950
“Üç Kars Milletvekili CHP’den İstifa İle DP’ye Geçtiler,” Akşam Gazetesi, 19 Mart 1952. “Üç Kars Milletvekili CHP’den İstifa Etti” Milliyet Gazetesi, 19 Mart 1952. “CHP’den İstifa Eden Üç Kars Milletvekili Dün İthamlara Cevap Verdiler,” Milliyet Gazetesi, 21 Mart 1952 “Halk Partisinde Yeni Çöküntüler,” Zafer Gazetesi, 19 Mart 1952.
“Halk Partisi Çöküyor,” Zafer Gazetesi, 19 Mart 1952.
“CHP’deki Bozgunun Sebepleri,” Zafer Gazetesi, 21 Mart 1952.
“CHP Tarafından Gösterilen Adaylar,” Kars Gazetesi, 26 Nisan 1950.
“L. Aküzüm, A. Çetin ve V. Koçulu CHP’den DP’ye Geçtiler,” Kars Gazetesi, 19 Mart 1952.
“Üç Vekilimizin İstifaları, Türk Matbuatı Ne Diyor,” Kars Gazetesi, 24 Mart 1952.
“Üç Vekilimizin İstifaları Hakkında Hemşerilerimizin Anketimize Verdikleri Cevaplar,” Kars Gazetesi, 25-26-27-28-29 Mart 1952.
“Milletvekillerimiz Arasında Düello,” Kars Gazetesi, 27 Mart 1952.
“Milletvekillerimiz Arasında Düello,” Kars Gazetesi, 28 Mart 1952.
“Milletvekillerimiz Arasında Yazı Düellosu Devam Ediyor,” Kars Gazetesi, 29 Mart 1952.
“Milletvekillerimiz Arasında Yazı Düellosu Devam Ediyor,” Kars Gazetesi, 30 Mart 1952.
“Yetkili Parti Müfettişleri İl İdare Kuruluna Kifayetsizlikten Dolayı İşten El Çektirdi,” Kars Gazetesi, 19 Ağustos 1952.
“Seçimler Tamamen Vukuatsız Geçmiştir,” Kars Gazetesi, 3 Mayıs 1954.
“Kars’ta DP Adaylarını Takdim Ediyoruz,” Hüryurt Gazetesi, 9 Ekim 1957.
“Vilayetimiz Seçiminde DP ve CHP Adaylarının Aldıkları Oylar,” Birlik Gazetesi, 2 Kasım 1957.
AKIN, Rıdvan, “Türkiye’de Çok Partili Siyasi Hayat Geçiş ve Demokrat Parti Yılları (1945-1960),” Türkler, 16. Cilt, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s. 911-922.
AYDEMİR, Şevket Süreyya, Menderes’in Dramı, 14. Basım, İstanbul, Şubat 2013.
BAKAN, Selahaddin - ÖZDEMİR Hakan, “Türkiye’de 1946-1960 Dönemi İktidar- Muhalefet İlişkileri: Cumhuriyet Halk Partisi Demokrat Parti’ye Karşı,” CÜ, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 14, Sayı: 1, 2013, s. 373-397.
BULUT, Sedef, “27 Mayıs 1960’dan Günümüze Paylaşılamayan Demokrat Parti Mirası,” SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 2009, Sayı 19, s. 73- 90.
BURÇAK, Rıfkı Salim, On Yılın Anıları (1950-1960), Ankara, Nurol Matbaacılık, 1998.
ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950, Ankara, İmge Kitapevi Yayınları, 1995.
ÇOLAK, Filiz, “Türkiye'de Çok Partili Hayata Geçiş ve Demokrat Parti (1945-1950),” Türkler, 16. Cilt, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s. 774-782.
DUMAN, Olcay Ö. - BİRSEL Haktan, “Demokrat Parti’nin Dış Politikası ve Bu Politikanın Dinamiklerine Etki Eden Dış Gelişmeler,” Atatürk Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkilap Tarihi Enstitüsü, Atatürk Dergisi, 2012, s. 299-318.
FERSOY, Orhan Cemal, Bir Devre Adını Veren Başbakan Adnan Menderes, İstanbul,
GÜNGÖR, Süleyman “14 Mayıs 1950 Seçimleri ve CHP’de Bunalım,” SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 21, Mayıs 2010, s. 193-208.
HAYTOĞLU, Ercan, “1945'te Çok Partili Siyasi Hayata Geçişte Bir İlk: Milli Kalkınma Partisi,” Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s. 783-797.
KÜRKÇÜOĞLU, Ömer, “Dış Politika nedir? Türkiye’nin Dünü ve Bugünü,” AÜSBF Dergisi, Cilt 35, Sayı:1, 1980, s. 309-335.
ÖZDEMİR, Hikmet “Demokrasiye Geçiş ve Menderes Dönemi,” Türkler, Cilt 16, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s. 878-900.
ÖZGÜL, Bülent, Seçim ve Seçim Sistemleri, Türkiye’deki Seçim Sistemi Uygulamaları ve Bir Model Önerisi, (Süleyman Demirel Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Isparta, 2002.
TOPÇU, İlyas – ARSLAN, O. Nebahat, “Kars’ta 1950-1954-1957 Milletvekili Seçimleri ve Demokrat Parti”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 58, 2017, s. 389-407.
TURP, Muharrem, “Türkiye’nin Demokratikleşme Sürecinde Bir Mihenk Taşı: Basında 1950 Seçimleri,” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 18/37, 2018, s. 677-714.
YÜCEL, M. Serhan, “Menderes Dönemi (1950-1960),” Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s. 835-854.
ZÜRCHER, J. Erik, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çev: Yasemin S. Gönen, İletişim Yayınları, İstanbul, 1995.
ATAYKUL, Fatma Alev, Türkiye’de Demokrat Parti Döneminde Genel Seçimler (1950- 1954-1957), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2007.
HANGÜL, Olcay, 1950-1960 TBMM’deki Kars Milletvekilleri ve Faaliyetleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kars, 2013.
İNAN, Süleyman, Muhalefette Adnan Menderes (1945-1950), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Isparta, 2002.
http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_erisim.Uyeler, (E.T. 30.08.2018).