Alev DURAN, Fatma Çalık ORHUN

Macarlar, Macaristan ve Turancılık

Farsça kökenli Turan kelimesi günümüzde tüm Türk boylarının yaşadığı yer manasındakullanılmaktadır. Bu ideolojik anlamı 19. ve 20. yüzyılda Macar dilbilimciler ve tarihçiler tarafındangeliştirilmiştir. Macaristan’da 20. yüzyılın ilk yarısında güçlü bir Turancı ideolojik hava hâkimolmuştur. Bu yüzden Turancılık, Macarlarla özdeşleştirilmiştir. Macar Turancılığı, Avrupa’nınortasında yalnızlık ve iktisadi sıkıntılarla doğmuş ve güçlenmiştir. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraTuran düşüncesi dondurulmuşsa da bugün, bu tarihsel ideoloji Macaristan’da tekrar canlanmayabaşlamıştır. Ülkedeki AB ve Batı karşıtlığı Turan ideolojisi üzerinden dillendirilmektedir. Budüşünceler, Macaristan’ın ana muhalefet partisi JOBBİK ve Macar Turan Vakfı tarafından sık sıkdile getirilmektedir. Sovyetler Birliği’nin çökmesiyle birlikte Macaristan’daki AB ile entegrasyonsüreci, ülkenin mali kriz içerisinde olması ve dış borçlanman, Macaristan’da tekrar “Turan”düşüncesini uyanmasını sağlamıştır. Türkiye’deki Turancılık anlayışı ise biraz daha romantikolmakla birlikte “kardeş Macar” fikri ağır basamaktadır. Macaristan’da Turancı ideolojiye sahip birparti olarak görülen Jobbik’in söylemlerindeki “Doğu’ya dönüş” ilk bakışta “Batı’dan bir Doğu’yadönüş” gibi gözükmekle birlikte, bu söylemin temelinde yatan asıl sebebin Avrupa’da yaşananekonomik darboğazdan ve Macar ekonomisinin içinde bulunduğu krizden kaynaklandığını söylemekde mümkündür.

Hungarians, Hungary and Turanism Dr. Alev DURAN – Dr. Fatma Çalık ORHUN

The word of Turan, Persian origin, is used today in terms of the place where all Turkish tribes live. This ideological meaning was developed in the 19th and 20th centuries by Hungarian linguists and historians. In Hungary, in the first half of the 20th century, a strong Turanian ideological air prevailed. Therefore, Turanism is identified with the Hungarians. Hungarian Turanism was born and strengthened in the middle of Europe with loneliness and economic problems. Although the idea of Turan was frozen after the Second World War, today, this historical ideology has begun to revive in Hungary. The anti-EU and anti-Western opposition is expressed through the Turan ideology. These considerations are frequently voiced by Hungary's main opposition party JOBBIK and the Hungarian Turan Foundation. With the collapse of the Soviet Union, the process of integration with the EU in Hungary, the country's financial crisis, and foreign borrowing made it possible to revive the idea of “Turan” in Hungary again. While in Turkey, the idea of Turan is a little more romantic, the idea of "Hungarian sibling" overpowers.

PDF

___

MNL K 69 701. bağ 1924-1926 2. başlık 31 Ocak 1926 tarih 39/A.kig sayılı rapor. (Magyar Tudományos Akadémia/ Macar Bilimler Akademisi)
MOL, P 1384, 1. cs.- 2. tétel, s. 1/1912. (Magyar Országos Levéltár/Macar Milli Arşivi).
AKÇALI, Emel-Umut KORKUT, “Geographical Metanarratives in East-Central Europe: Neo-Turanism in Hungary”, Eurasim Geography and Economic, Vol:53, No:5, 2012, s. 596-614.
BİRO, A. Z, A. ZALAN, A. VÖLGYIAND, H. PAMJAV, “A Y-Chromosomal Comparison of the Madjars (Kazakhstan) and the Magyars (Hungary)”, American Journal of Physical Anthropogy, Volume:139, Issue:3, July 2009, s. 305-310.
ÇAPRAZ, Hüseyin Şevket Çağatay, “ János Szapolyai’den Gábor Bethlen’e Kadar Erdel Diplomasisi ve Bab-ı Ali’deki Varlığı”, Türkbilig, No:35, Yıl:2018, ss.41-62.
ÇAPRAZ, Hüseyin Şevket Çağatay, “Altayik Kökenden Fin-Ugorluğa Macaristan’da Farklı Dilbilimsel Yaklaşımlar”, Tehlikedeki Diller Dergisi, C. 3, S. 4-5, s. 256- 293.
ÇOLAK, Melek, “Macar Turancıları ve Atatürk (Macar Kaynaklarına Göre)”, Türk Yurdu, Sayı:290, Ekim 2011, s.94-101.
ÇOLAK, Melek, “Türk-Macar İlişkileri Çerçevesinde Macar Türkolojisi ve ‘Ugor-Türk Savaşı’”, IV. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri, Ed. M. Naci Önal, C. 1, 22-24 Aralık 2011 Muğla, s.527-541.
DEMİRKAN, Tarık, Macar Turancıları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2000.
DOĞAN, İsmail, “Macar Ulusal Kimliğinin Oluşumunda Türk Etkisi”, Ankara Üniversitesi Dil Ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, c.47, S.2 (2007), s.1-12.
ECKHART, Ferenc, Macaristan Tarihi, Macarcadan Çeviren: İbrahim Kafesoğlu, 2. Basım, TTK, Ankara 2010.
EREN, “Armin Vambery”, Türklük Bilimi Sözlüğü – I. Yabancı Türkologlar, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları, S. 705, Ankara 1998.
FARKAS, İldikó, “A Turánizmus” (Turancılık), Magyar Tudomány, 7. Szám, 1993, s.860- 868.
GÜNGÖRMÜŞ, Naciye, Macaristan’da Değişim ve Demokrasiye Geçiş (1989-1990), KÖKSAV Yayınları, Ankara 2010.
HORVÁTH, Béla, Anadolu 1913, Çev: Tarık Demirkan, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 3. Baskı, İstanbul 2010.
KORKUT, Umut, “Resentment and Reorganization Anti-Western Discourse and The Making of Eurasianism in Hungary”, Acta Slavica Iaponica, Tomus 38. s.71-90.
KOWALCZYK, Michal, “Hungarian Turanism. From the Birth of the Ideology to Modernity- an Outline of the Problem”, Historia i Polityka, No.20 (27), 2017, s.49-63.
LENDVAI, Paul, Hungary Between Democracy and Authoriarianism, Translated by: Keith Chester, Columbia University Press, New York, 2012.
LİGETİ, Lajos, Bilinmeyen İç Asya, (Çev. Sadrettin Karatay), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1986.
Manual on the Turanians and Pan-Turanianism, Compiled by the Geographical Section of the Naval Intelligence Division, Naval Staff, Admiralty, London: Published by His Majesty’s Stationery Office by Frederick Hall at the University Press, Oxford, 1918.
NÉMETH, Gyula, A Honfoglaló Magyarság Kialakulása, (Yurt Tutan Macarlık) Budapest 1930.
OLÁH Péter, “A török és a magyar turanizmus kapcsolata a 20. század első felében (20. Yüzyılın İlk Yarısında Türk Ve Macar Turancılığı İlişkisi)”, Keletkutatás (Doğu Araştırmaları), Bahar 2012, s. 67-86.
ÖNEN, Nizam, İki Turan Macaristan ve Türkiye’de Turancılık, İletişim Yayınları, İstanbul 2005.
ÖZ, Ayşe, “Orta Çağ Macar Kroniklerinde Hun-Macar Akrabalığı”, DTCF Dergisi, 57/2, 2017, s.1474-1490.
ÖZCAN, Altay Tayfun “Macar Papaz Julian’in 1237 Tarihli Moğol Raporu”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Ankara 2010, S. 48, C. 29, s. 89-99.
ÖZDOĞAN, Günay Göksu, “Turan”dan “Bozkurt”a Tek Parti Döneminde Türkçülük (1931-1946), İngilizceden Çeviren, İsmail Kaplan, İletişim Yayınları, 4. Baskı, İstanbul 2015.
ÖZKIRIMLI, Umut, Milliyetçilik Kuramları, Doğu Batı, 7. Basım, Ankara 2017.
PÁL Teleki, Bevezető, (önsöz), Turán, 1913, S. 1.
PUSZTAY, János, Az Ugor-Török Háború Után, Magvető Kiadó, Budapest 1977.
UNGYVARY, Krisztina, “Turanism: The “New” Ideology of the Far Right”, The Budapest Times, 5 February 2012, http://budapesttimesarchiv. bzt.hu/2012/02/05/turanism-the-new-ideology-of-the-far-right/, (E. T. 04.01.2019).
USLU, Ateş, “Macaristan’da Milliyetçilik ve Turancılık: Jobbik Örneği”, 21. Yüzyıl, Sayı:62, Şubat 2014, s. 67-72.
VÁMBÉRY, Ármin, A Magyarok Eredete, (Macarların Kökeni), Budapest 1882.
VÁMBÉRY, Ármin, A Magyarság Bölcsőjénél, A Magyar-Török Rokonság Kezdete És Fejlődése, (Macarların Beşiğinde, Macar-Türk Akrabalığının Doğuşu ve Gelişimi), Atheneum, Budapest, 1914.
VARDY, Steven Bela, “The Impact of Trianon upon Hungary and the Hungarian Mind: The Nature of Inter War Hungarian Irredentism”, Hungarian Studies Review, X.1, 1983, s.21-42.
VÁSÁRY, İstván,“Bilim Adamı Ármin Vámbéry”, Çev. Alev Duran, Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2, S. 1, s. 12-24.
ZEMBLENİ, Arpád, Turáni Dalok,(Turancılık Şiirleri (Şarkıları), Budapest 1910. ZIMONYI, István, “Macaristan’daki Türkoloji Çalışmaları”, Yeni Türkiye Dergisi, Sayı:43, Yıl:8, Ocak-Şubat 2002, s.46-49.
“Kőrösi Csoma Sándor”, Magyar Tudományos Akadémia, http://csoma.mtak.hu/hu/index.htm, (E. T. 05.01.2019).
http://kurultaj.hu/. (E. T. 05.01.2019).
http://kurultaj.hu/kurultaj/ (E. T. 05.01.2019).
http://lexikon.katolikus.hu/G/Gergely%20barát.html, (E. T. 05.01.2019).
http://magyarokszovetsege.network.hu/. (E. T. 05.01.2019).
http://real-j.mtak.hu/10680/1/MTA_Turan_1933.pdf (E. T. 05.01.2019).
https://adtplus.arcanum.hu/en/search/results/?list=eyJxdWVyeSI6ICJ0dXJcdTAwZTFuIn 0 (E. T. 15.01.2019).
http://www.magyarszemle.hu/cikk/julianus_barat , (E. T. 04.01.2019).
https://korosicsomatarsasag.hu/ (E. T. 05.01.2019).
https://www.jobbik.com/. (E. T. 05.01.2019).