MİLLİ MÜCADELE’DEN KALAN SOSYAL BİR SORUN:“YEDEK SUBAYLAR”

“Yedek subaylık”, Birinci Dünya Savaşı öncesinde Osmanlıordu düzeninin bir parçasıydı. Avrupa’da başlayan savaş vesonrasında ilan edilen genel seferberlik ile birlikte Osmanlıordusunun subay açığını karşılamak amacıyla çok sayıdatahsilli genç, yedek subay olarak orduya alındı. BirinciDünya Harbi boyunca farklı cephelerde savaşan yedeksubaylar, harbin sona ermesiyle birlikte ordudan terhisedildi. Orduya katılmadan önceki toplumsal statülerinikaybeden yedek subaylar, seslerini duyurabilmek amacıylafarklı isimler altında dernekler kurdu. Mustafa KemalPaşa’nın liderliğinde Anadolu’da başlayan direnişhareketiyle birlikte çok sayıda yedek subay MilliMücadele’ye katıldı. Milli Mücadele sonrasında barışsürecine geçilmesiyle birlikte yedek subaylar ordudan terhisedildi. Terhis olan yedek subayların durumu, yaşamkoşullarının iyileştirilmesi Mustafa Kemal Paşa’nın vehükümetin öncelikli meselesi oldu. Yedek subaylarıngeleceği, Halk Fırkası’nın dokuz umdesinden biriydi.Yedek subaylar, Milli Mücadele’den sonra ülke genelindedernekler kurarak seslerini duyurmaya çalıştı. Buçalışmada, Milli Mücadele’den sonra ordudan terhis edilenyedek subayların sorunları, bu sorunlara Mustafa KemalPaşa’nın ve hükümetin yaklaşımı, yedek subaylarındernekleşme faaliyetleri ve talepleri temel kaynaklaradayanılarak ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir.

A Social Problem Remnant of the National Struggle: “Reserve Officers”

“Reserve officer status” was a part of the Ottomanarmy order before the First World War. With the onsetof the war in Europe and the general mobilizationdeclared thereafter, many educated young peoplewere drafted into the army as reserve officers in orderto fill the officer gap in the Ottoman army. Fightingon diverse fronts throughout the First World War,reserve officers were discharged from the army whenthe war was over. Having lost the social status theyhad before joining the army, the reserve officerscreated associations under different names in order toget their voices heard. When the resistance movementled by Mustafa Kemal Pasha started out in Anatolia,many reserve officers joined the National Struggle.Reserve officers were discharged from the army withtransition to the period of peace after the NationalStruggle. It became a matter of priority to improve thestatus and conditions of living of the dischargedreserve officers for Mustafa Kemal Pasha and for thegovernment. Future of the reserve officers was one ofthe nine principles of the People’s Party. Reserveofficers tried to get their voices heard by foundingassociations throughout the country after the NationalStruggle. This study examines in details the problemsof the reserve officers discharged from the army afterthe National Struggle, attitude of Mustafa KemalPasha and the government towards such problems,association-forming activities of the reserve officersand their demands based on main sources.

PDF

___

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (B.C.A)
T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhurbaşkanlığı Arşivi, (Cum. Arşivi)
Ayın Tarihi.
Resmi Ceride
TBMM Zabıt Ceridesi
AKCAN, Erol, Milli Mücadele’de Demirci Mehmet Efe (1919-1920) Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2014.
AYDINEL, Sıtkı, Güneybatı Anadolu’da Kuva-yı Milliye Harekatı, Kültür Bakanlığı Yayınları, 3. Baskı, Ankara 2002.
Babamın Emanetleri. Ragıp Nurettin Eğe’nin Birinci Cihan Harbi Günlükleri ve Harbin Sonrası Hatıratı, Hazırlayan: Güneş N. Eğe-Akter, Dergah Yayınları, İstanbul 2006.
Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 1923 Eskişehir-İzmit Konuşmaları,Yayına Hazırlayan: Arı İnan, TTK, Ankara 1982.
ÇOKER, Fahri, Türk Parlamento Tarihi, Milli Mücadele ve T.B.M.M. I. Dönem 1919-1923, C. III, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara 1994.
TUNÇAY, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetimi’nin Kurulması 1923-1931, Tarih Vakfı Yayınları, 4. Basım, İstanbul 2005.
BEŞİKÇİ, Mehmet, “İhtiyat Zabiti”nden “Yedek Subay”a: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Zorunlu Askerlik Kategorisi Olarak Yedek Subaylık ve Yedek Subaylar 1891-1930, Tarih ve Toplum, S. 13 (Güz), 2011, s. 45-89.
ÖNCÜ, Ali Servet, İstanbul’da Mütareke Dönemi Yedek Subay Teşkilatlanmaları, Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 40, 2009, s. 341-354
UYAR, Mesut, İhtiyat Zabit Namzedi Olmak, Çanakkale 1915, S. 16, 2013, s. 22-27.
ÜÇER, Sırrı Emrah, Mütareke’nin İlk Günlerinde Yedek Subaylar Neden Örgütlendiler, Tarih ve Toplum, S. 14, 2012, (Yaz) s. 53-71
Cumhuriyet
Hakimiyet-i Milliye
İleri
Müstakil
Tanin
Tevhid-i Efkâr
Toksöz
Türkili
Vakit
Vatan
TAŞKESENLİOĞLU, Yasin, Milli Mücadele Döneminde Gençlik Teşkilatları, Atatürk Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum 2007.