AVRUPA’YI YENİDEN KEŞFETMEK YA DA 1909’DAOSMANLI’DAN AVUSTURYA-MACARİSTAN’A YAPILANTOPLU BİR SEYAHAT

II. Abdülhamid’in tahttan indirilmesinden sonra Avrupa’yıtanıma ve ilişkileri geliştirme çabaları hızlandı. Avrupa’yaöğrenci gönderme uzun yıllardır yapılıyordu. Bu dönemdeyeni politikalar geliştirildi. Gönderilen öğrenci sayısı ile üstdüzey yönetici ve memur ziyaretlerinin artırılması, farklımesleklerden ve farklı toplum kesimlerinden insanlarınAvrupa’yı ziyaret etmelerinin sağlanması bunlardanbazılarıydı.Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’na 1909 güzündeyapılan seyahate 235 kişi katıldı. İçlerinde mebus, belediyebaşkanı, doktor, tüccar, sanayici, subay gibi değişikmesleklerden insanlar vardı. Geziyi İttihat ve TerakkiCemiyeti’nin bir nevi yayın organı olan Tanin gazetesiteşvik etmişti. Gazete her Osmanlı vatandaşının mutlakaAvrupa’yı görmesi gerektiğini dile getiriyordu. ÇoğunluğuSelanik’ten gelmiş olan bu insanlar Budapeşte, Pressburg(Bratislava), Viyana, Prag ve Trieste gibi önemli şehirleriziyaret ettiler. Gezi boyunca gittikleri yerlerde törenlerlekarşılandılar ve uğurlandılar. Yapılan görüşmelerde dostlukve kardeşlik vurgusu yapıldı. Şehirlerdeki sanayikuruluşları, okullar, askeri birlikler ile tarihi ve turistikyerler ziyaret edildi. Gezi süresince çeşitli sosyal, kültürelortamlara girilerek sanat, eğlence ve toplumsal yapı,şehircilik gibi daha birçok sahaya dair bilgi ve tecrübebirikimi edinildi. Ticari bağlantılar ve dostluklar kuruldu.Çalışma, öncelikle İttihat ve Terakki, Neue Freie Presse,Tanin, Yeni Asır, Yeni Gazete, Yeni Tasviriefkâr gazeteleriile arşiv kaynakları temelinde ortaya konulmuştur.

Rediscover Europe or A Collective Travel From Ottoman Empire to Austria-Hungarian Empire in 1909

Following the dethroning of Abdulhamid Second,efforts to get to know and develop relations withEurope were accelerated. Students were being sent toEurope for a long time. New policies were developedin this period. The number of visits by seniormanagers, civil servants and people from differentsocial strata and profession were increased. Thenumber of students to be educated in Europe was alsoraised.235 people participated to the visit that was carried outto Austro-Hungarian Empire. There were people fromdifferent professions within the group including MPs,mayors, doctors, merchants and officers. The journeywas incited by Tanin newspaper that was somehow anorgan of İttihat and Terakki Party. The newspaper wasvoicing “the fact that every Ottoman citizen shoulddefinitely see Europe”. The delegation whosemajority attending the trip from Thessalonica, visitedsome important cities including Budapest, Pressburg(Bratislava), Vienna, Prague and Trieste. They werewelcomed and seen off with ceremonies in places thatwere visited. Friendship and solidarity were stressedin the meetings that took place in the process. Thedelegation visited many places such as factories,industrial places, schools and garrisons. They alsoengaged with social and cultural events and madeobservations about art, entertainment, social structureand town planning. Business contacts and friendshipswere established. The article was presented primarilyon the basis of the newspapers İttihat ve Terakki, NeueFreie Presse, Tanin, Yeni Asır, Yeni Gazete, YeniTasviriefkâr and archive sources.

PDF

___

Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA).
Babıali Evrak Odası (BEO).
Dâhiliye Nezareti Hukuk Müşavirliği Belgeleri (DH. HMŞ).
Dâhiliye Tahrirat Kalemi Belgeleri (DH. EUM. THR).
İrade Hariciye (İ.HR).
İrade Hususi (İ.HUS).
İrade Mabeyn-i Hümayun (İ.MBH).
Yıldız Perakende Evrakı Elçilik Şehbenderlik ve Ateşemiliterlik (Y.PRK. EŞA).
Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y.A.HUS).
İttihat ve Terakki
Neue Freie Presse
Tanin
Yeni Asır
Yeni Gazete
Yeni Tasvir-i Efkâr
“Franz Ferdinand”, Encyclopedia of World History, Edited: Marsha E. Ackermann-Michael J.Schroeder-Janice J.Terry-Jiu-Hwa Lo Upshur-Mark F.Whitter, Volume IV, Facts On File, New York 2008, s.136.
AKYILMAZ, Gül, “III. Selim'in Dış Politika Anlayışı ve Diplomasi Reformu Çerçevesinde Batılılaşma Siyaseti”, Türkler, C. XII, Ankara 2002, s.1089-1109.
KALMAN, Benda, “Hıristiyan Birliği ve XV. Asırda Osmanlı İmparatorluğu-Macaristan Münasebetleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 28 (1975), s. 97- 100.
BİRİNCİ, Ali, “Rıza Nur,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.35, İstanbul 2008, s.65- 66.
CLARK, Edward C., “Osmanlı Sanayi Devrimi”, çev. Yavuz Cezar, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı: 82, İstanbul 1974, s.16-24.
ÇELİKER, Fahri, Avusturya'nın ve Türk-Avusturya İlişkilerinin Tarihçesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1983.
ÇETİNKAYA, Y. Doğan, 1908 Osmanlı Boykotu Bir Toplumsal Hareketin Analizi, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
DUMONT, Paul, “Önce Fransızca”, haz. Gilles Veinstein, Selanik 1850-1918, İletişim Yayıncılık İstanbul 1999, s.218-235.
ELMACI, Mehmet Emin, “1908 Avusturya Boykotunda Liman İşçileri,” Kebikeç, C.V, Ankara 1997, s.155-162.
ERBAKAN, Cevat: 1736-1739 Osmanlı Rus ve Avusturya Savaşları, Askeri Matbaa, İstanbul 1938.
GEORGEON, François, “Müslüman ve Dönme Selanik,” haz. Gilles Veinstein, Selanik 1850- 1918, İletişim Yayıncılık, İstanbul 1999, s.113-137.
GÖKBİLGİN, M. Tayyip, Avrupa’da İktidar Mücadelesi Osmanlı-Macar İlişkileri, Kronik Yayıncılık, İstanbul 2019.
https://www.britannica.com/biography/Lajos-Kossuth Erişim Tarihi: 28.05.2018.
HUYUGÜZEL, Ömer Faruk, “Hüseyin Cahit Yalçın,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.43, İstanbul 2013, s. 300-301.
KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C.9, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2011.
KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C. V, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2011.
KAZGAN, Haydar, “Düyun-ı Umumiye”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.III, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s.691-716.
KURTARAN, Uğur, Osmanlı Avusturya Diplomatik İlişkileri 1526-1791, Ukde Yayınları, Kahramanmaraş 2009.
KURT, Mustafa-KUZUCU, Kemalettin- ÇAKIR, Baki- DEMİR, Kemal, “19. Yüzyılda Osmanlı Sanayileşmesi Sürecinde Kurulan Devlet Fabrikaları: Bir Envanter Çalışması”, OTAM, Sayı: 40, 2016, s.245-277.
Novili Ömer Efendi, Tarih-i Bosna - Osmanlı-Habsburg Savaşları 1736-1739, Derleyen: Fatma Sel Turhan, Küre Yayınları, İstanbul 2016.
PAMUK, Şevket, “19. Yy’da Osmanlı Dış Ticareti”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. III, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s.653-665.
PAMUK, Şevket, Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme, Çev. Gökhan Aksoy, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2012.
QUATAERT, Donald: “19. Yüzyıla Genel Bakış Islahatlar Devri 1812-1914,” Çeviren: Süphan Andıç, Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, cilt: II, Editör: Halil İnalcık-Donald Quataert, Eren Yayıncılık, İstanbul 2004, s.885-1041.
SAVAŞ, Ali İbrahim, “Osmanlı Devleti İle Habsburg İmparatorluğu Arasındaki Diplomatik İlişkiler”, Türkler, C. IX, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 1020-1057.
SAYDAM, Abdullah, “Osmanlıların Siyasi İlticalara Bakışı ya da 1849 Macar-Leh Mültecileri Meselesi”, Belleten, LXI/231, Ankara 1997, s.339-385.
SHAW, Stanford J. - Shaw, Ezel Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, çev. Mehmet Harmancı, C. II, e Yayınları, İstanbul 2006.
TOPRAK, Zafer, “Osmanlı Devleti ve Sanayileşme Sorunu,” Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.5, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s.1340-1344.
UÇAROL, Rifat, Siyasi Tarih, Filiz Kitabevi, İstanbul 1985.
UÇMAN, Abdullah: “Rıza Tevfik Bölükbaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 35 İstanbul 2008, s. 68-70.