SULTANIN ÖLÜMÜ VE DEVLETİN BEKASI ARASINDA DELHİTÜRK SULTANLIĞI HÜKÜMDARLARININ ÖLÜM SEBEPLERİÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME (1206-1320)

Tarihin ve tarihçinin konu edindiği hususlardan birisiolan ölümün toplumlara pek çok yansıması olmuştur.Bu yansımalardan birisi de hükümdarların vefatısırasında ve sonrasında neler yaşandığıdır ki,çalışmanın temeli de buraya istinat etmektedir.Sultanın ölümüyle devletin veya hanedanıngeleceğinin nasıl şekillendiğini ortaya çıkarmakhedefine dönük olarak Delhi Türk Sultanlarınınölümünü inceleyen bu çalışma onların nasıl ve neşekilde hayatlarını kaybettiğini ele almaktadır. Delhisultanlarının, askerî talim sırasında, mücadeleesnasında, hastalık sonucunda, tutsak altındayken vesuikast sonucunda öldükleri anlaşılmaktadır ki,çalışma da bu alt başlıklar etrafında şekillenmiştir.Kutbîler hanedanından başlayarak (1206) Halaçlarınsonuna kadar (1320) Delhi tahtında kalan sultanlarınkısaca siyasi ve idari faaliyetlerine yer verildiktensonra ölümleri ele alınmıştır. Aybek, İl-tutmuş,Balaban, Celâleddîn Fîrûz ve Alâeddin Muhammedgibi kudretli hükümdarların ardından Delhi’de ve onabağlı olarak idare edilen yerlerde karışıklıklarınyaşandığı görülmektedir. Bu bağlamda adı geçensultanların vefatı sadece ailelerini değil, devletingeleceğini de etkilemiştir. İl-tutmuş sonrası tahtaçıkan çocuklarının amansız mücadelesi, önce tutsakedilmelerine ardından da öldürülmelerini beraberindegetirmiştir. İl-tutmuşun sağladığı istikrar,çocuklarıyla birlikte bir kargaşa halini almıştır.Nispeten Nâsıreddîn Mahmud (1246-1266)döneminde istikrar ve toparlanma sağlanmıştır.Çalışma neticesinde, tahta çıkan sultanların pekçoğunun çocuk veya genç yaşta tahta çıktıklarınısöylemek mümkün olduğu gibi ölümleri de çok gençyaşta olmuştur.

An Evaluation on the Causes of Death of Delhi Turkish Sultanate Rules Between the Death of Sultan and the Survial of the State (1206-1320)

Death, which is one of the subjects of history andhistorian, has had many reflections on societies.One of these reflections is what happened duringand after the death of the rulers, which is thebasis of the study. This study, which examinesthe death of Delhi Turkish Sultans with the aimof revealing how the future of the state ordynasty was shaped with the death of the Sultan,deals with how and in what way they lost theirlives. It is understood that the Delhi sultans diedduring military training, during the struggle, as aresult of illness, while in captivity and as a resultof assassination, and the study is shaped aroundthese sub-headings. Starting from the Qutbiandynasty (1206) until the end of the Khalij (1320),the deaths of the sultans who remained in theDelhi throne, after briefly mentioning thepolitical and administrative activities, arediscussed. After the mighty rulers such asAybek, İl-tutmuş, Balaban, Celâleddîn Fîrûz andAlâeddin Muhammed, it is seen that there werechaos in Delhi and the places governed by it. Inthis context, the death of the mentioned sultansaffected not only their families but also thefuture of the state. The relentless struggle of hischildren, who ascended the throne after theprovince, brought them to be captured first andthen to be killed. The stability provided by theprovince has turned into chaos with its children.Relatively stability and recovery was achieved inthe period of Nâsıreddîn Mahmud (1246-1266).As a result of the study, it is possible to say thatmost of the sultans who ascended the throne at achild or young age, and their deaths occurred ata very young age.

PDF

___

AHMED, Aziz, Siyasi Tarihi ve Müesseseleriyle Delhi Türk Sultanlığı, Tercüman 1000 Temel Eser, İstanbul 1975.
BAYUR, Yusuf Hikmet, Hindistan Tarihi, TTK, Ankara 1987.
BAZMEE, Ansarî, “İltutmış”, DİA, Cilt: 22, İstanbul 1993, s. 158-159.
BEDÂÛNÎ, Abdülkadir Müntehâbü’t-Tevârîh, Tashih: Mevlevî Ahmed Ali Sahib, Encümen-i Âsâr ve Mefâhîr-i Ferhengî, Tahran 1380.
BERENÎ, Ziyâeddîn, Târîh-i Fîrûzşahî, Tashih: Mevlevî Seyyid Ahmed Han Sahib, Captain W. Nassau Lees, Kalküta 1862.
CÖHÇE Salim, “Hindistan’da Kurulan Türk Devletleri”, Türkler Ansiklopedisi, Cilt: 8, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 689-730.
CÜVEYNÎ, Ata Melik Alâeddin b. Bahâeddin Muhammed b. Şemseddin Muhammed, Târîh-i Cihângüşâ-yı Cüveynî, Tashih: Mirza Muhammed, Luzac & Co, London 1380.
CÜZCÂNÎ, Minhâc-ı Sirâc, Tâbâkât-ı Nâsırî, Tashih: Abdülhey Habibi, İntişârât-ı Esâtîr, Tahran 1389.
ÇAVUŞOĞLU, Ali, “Edebi-Tasavvufi Metinlerde Spor ve Tasavvuf Kültürü İlişkisine Çevgen Sporu Zaviyesinden Bakmak”, Akademiar Dergisi, Sayı: 6, 2019, s. 191-223.
DİHLEVÎ, Emir Hüsrev, Hazâ’inü’l-Fütûh, Tashih: Muhammed Vahid Mirza, National Book Foundation of Pakistan, Pakistan 1976.
DURAK, Neslihan, Hindistan’a Kuzeyden Yapılan Seferler, ASAM Yayınları, Ankara 2000.
ERSAN, Mehmet, “Türkiye Selçuklularında Devlet Erkânının Eğlence Hayatı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: 21, 2006, s. 73-106.
ES-SİHRİNDÎ, Yahya b. Ahmed b. Abdullah, Târîh-i Mübârekşahî, Tashih: Muhammed Hidayet Hüseyin, İntişârât-ı Esâtîr, Tahran 1391.
ESTERÂBÂDÎ, Muhammed Kâsım Hinduşah, Târîh-i Firişte, Tashih: Muhammed Rıza Nâsırî, Encümen-i Asâr ve Mefâhîr-i Ferhengî, Tahran 1387.
FAHR-İ MÜDEBBİR, Muhammed b. Mansur b. Said Mübârekşâh, Târîh-i Fahreddîn Mübârekşâh, Tashih: Edward Denison Ross, Royal Asiatic Society, London 1927.
HEREVÎ, Mevlânâ Nizâmeddîn Ahmed b. Muhammed Mukîm, Tabâkât-ı Ekberî, By De Calcutta, Calcutta 1929.
HALICI, Feyzi, “Çevgen”, DİA, Cilt: 8, İstanbul 1993, s. 294-295.
HEMEDÂNÎ, Reşideddîn Fazlûllâh, Câmiü’t-tevârîh (Târîh-i Hind ve Sind ve Keşmir), Tashih: Muhammed Ruşen, Merkez-i Pejuheşi Mirâs-ı Mektup, Tahran 1384.
HONDMÎR, Gıyâseddîn Humam ed-Dîn el-Hüseynî, Hâbibü’s-Siyer fî Ahbâr-ı Efrâd-ı Beşer, Neşreden: Muhammed Debîr Siyâkî, İntişârât-ı Hayyâm, Tahran 1380.
İBN BATTÛTÂ, Ebû Abdullah Muhammed, İbn Battûtâ Seyahatnamesi, Çeviren: A. Sait Aykut, YKY, İstanbul 2005.
İSEMÎ Hâce Abdülmelik, Fütûhu’s-selâtîn, Neşreden: A. S. Usha, B. A., Junior Lecturer in Persian, University of Madras, Madras 1948.
KANAR, Mehmet, Farsça-Türkçe Sözlük, Say Yayınları, İstanbul 2008.
KAZVİNÎ, Yahya b. Abdüllatif, Lübbû’t-tevârîh, Tashih: Mir Haşim Muhaddis, Encümen-i Asârı Mefâhîr-i Ferhengî, Tahran 1386.
KONUKÇU, Enver, “Kutbüddin Aybeg”, DİA, Cilt: 4, İstanbul 1991, s. 231-232.
KONUKÇU, Enver, “Hindistan’daki Türk Devletleri”, DGBİT, Çağ Yayınları, İstanbul 1992, s. 373-526.
KORTEL, Saim Haluk, Delhi Türk Sultanlığında Teşkilat, TTK, Ankara 2006.
KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuad, “Aybeg”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 2, MEB Yayınları, İstanbul 1961, s. 58-60.
KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuad, “Balaban”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 2, MEB Yayınları, İstanbul 1961, s. 263-268.
KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuad, “Fîrûz Şâh Halacî”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 4, MEB Yayınları, İstanbul, 1964, s. 660-666.
KÖPRÜLÜ, Orhan, “Balaban Han”, DİA, Cilt: 5, İstanbul 1992, s. 3.
KULKE, Hermann-Rothermund, Dietmar, Hindistan Tarihi, Çeviren: Müfit Günay, İmge Kitabevi, Ankara 2001.
KÜTÜK, Ahmet “Ortaçağda Müessif Bir Kaza: Attan Düşerek Ölme/Yaralanma Vakası ve Detayları”, Cujoss, Cilt: XLIII, Sayı: 1, 2019, ss. 182-206.
LAL, Kishori Saran, History of Khaljis (AD. 1290-1320), Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Ltd. New-Delhi 1980.
NESEVÎ, Şehâbeddîn Muhammed Horendezî Zeyderî, Siret-i Celâleddîn Mengübertî, Tashih: Müctebî Minevî, Şirket-i İntişârât-ı İlmî ve Ferhengî, Tahran 1388.
NİZÂMÎ, Tâceddîn Hasan, Tâcü’l-Meâsîr, Tashih: Seyyid Emir Hasan Abidi, New-Delhi 1387.