Hayati AKTAŞ

İngiliz ve Amerikan Belgelerinde Samsun’un Bombalanması Olayı ve Pontus Meselesi

Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele döneminde Samsun ve çevresi 1920 Ağustos’undaSovyet Rusya ile yapılan protokolden sonra Anadolu’ya yardım gelmesi noktasında kritikbir öneme sahip olmuştur. Batum'dan Sinop'a kadar olan Karadeniz sahil şeridiYunanlıların hayalini kurdukları Pontus Cumhuriyeti fikrinin odak noktası olması sebebiyleYunan gemileri mütarekeden sonra Karadeniz'de Türk sahil şeridine abluka uygulamalarınakatılmış ancak Türk gemilerini yakalamada başarılı olamamıştır. Yunan güçleri daha sonrabir yandan bölgedeki Rumlara silah ve cephane sağlarken diğer yandan bölge halkınıyıldırmak amacıyla Türk limanlarını bombalamaya başlamıştır. Milli Mücadeleye silah vecephane sevkiyatında önemli bir rol oynayan Samsun ise 7 Haziran 1922 tarihinde Yunandonanmasının bombardımanına maruz kalmış ve Yunan askeri unsurları bu hamle ile BatıAnadolu’da istediği başarıyı sağlayamayan Yunan ordusunun mevcut pozisyonunukorumasına yardımcı olmayı ve Türk taarruzunun başlamasının beklendiği bu dönemde,Samsun’dan yapılacak silah ve cephane naklini önlemeyi amaçladığı anlaşılmıştır. AyrıcaSamsun’a bir Yunan çıkarması yapıldığı süsü vererek Samsun ve çevresindeki Pontusçularıkışkırtmak, Türkleri moral yönünden çökertmek gibi beklentilerde söz konusu olmuştur.Ancak bu gelişmeler karşısında İngiliz Hükümetinin tutum ve davranışlarının olayları yabilmezlikten gelmek, yada duyarsız davranmak olduğu dikkate değer başka bir husustur.

The Bombardement of Samsun in English and American Documents and Pontus Issue

During the First World War and the National Struggle, Samsun and its environs had a critical importance in transfering the aid to Anatolia after the protocol with Soviet Russia in August 1920. The Black Sea coast from Batumi to Sinop was the focal point of the idea of the Pontus Republic, in which the Greeks had dreamed of, and thus the Greek ships joined the blockade of the Turkish coastline in the Black Sea after the armistice, but they were not successful in capturing Turkish ships. While the Greek forces then provided weapons and ammunition to the Greeks in the region, they began to bomb the Turkish ports in order to intimidate the people of the region. Samsun, which played an important role in the arms and ammunition delivery for the National Struggle, was bombarded by the Greek navy on June 7, 1922, and the Greek military elements were expected to help the Greek army to maintain its current position in Western Anatolia and to prevent the transport of weapons and ammunition from Samsun when the Turkish offensive was predicted. In addition, by making look like that there was a Greek military landing in Samsun, it was aimed at provoking the surrounding region to provoke the supporters of the idea of Pontus and demoralising the Turks. However, it is noteworthy that the British Government's attitudes and behaviors were either ignorant or insensitive in the face of the events.

PDF

___

ATAŞE Arşivi ÎSH, K. 629, G. 110, B. 110-1.
Black Book: The Tragedy of Pontus (1914-1922), Atina, 1922.
DOĞANAY, Rahmi, Milli Mücadelede Samsun'un Önemi ve Samsun Bombardımanı, Samsun, 1993.
DURU, Orhan, Amerikan Gizli Belgelerinde Türkiye’nin Kurtuluş Yılları, İstanbul 1978.
GÜLER, Ali, Sorun Olan Yunanlılar ve Rumlar, Ankara, 2003.
NUTKU, Emrullah, “ Samsun Bombardımanı ve kahramanlık Yarışı”, Yakın Tarihimiz, Cilt IV, Sayı:41, s. 59.
OKUR, Mehmet, Milli Mücadele’de Karadeniz Bölgesine Yönelik îngiliz Faaliyetleri, Ankara, 2006
ŞİMŞİR, Bilal, İngiliz Belgelerinde Atatürk III, Ankara, 1979.
m 363, Roll3; 767-68/98.
M 353, Roll 7.
M 363, Roll 3, 767-68/143 no:401.
M 363, Roll 3, 767-68/142 no:11673.
m 353, Roll 9, no: 299, Amiral Bristol’ün Dışişleri Bakanlığına yazdığı rapor.
C 48, Part 2, Class 805, Volüme 21, Amerikan Konsolosluğu, Samsun, 021.
767-68/269.
UK ARCHIVES (The National Archives)
FO 608/89.
FO 371/4158, H.s no: 6.
FO 371/7878, War Office, E 5674/19/44
FO 371/7878 War Office, E 5674/19/44
FO 371/7883, E. 5839/27/44, Eastern Turkey.
FO 371/7884 E. 6830/27/44.
FO 371/788Z E. 6830/27/44/Section 2.
FO 371/7883, no: 271.
FO 371/7883 E, 6311/27/44
FO 371/7884 E, 5840/27/44
FO 371/7883 E, 6101/27/44 no: 219
FO 371/7883 E 6047, Parlamento Soruşturması.
FO 371/7883 E 6210/27/44, Parlamento Soruşturması.
FO 371/7883 E 6231, Parlamento Soruşturması.
FO 371/7883 E 6269, Parlamento Soruşturması.
FO 371/7884 E. 6830/27/44/ section 2.
FO 371/7878, E 5674/19/44,War Office.
WUARIN, Albert, The Mortydrom of The Pontus and International Public Opinion, Cenevre, İsviçre, 1922.