“İdeal, Asri, Züppe Kadın”: Erken Cumhuriyet Dönemi Dergilerinde Kadın Algısı

Türk kadınının modernleşme serüvenini, Osmanlı Devleti’nde ilk Batılılaşmagirişimlerinin başladığı Tanzimat dönemine kadar götürmek mümkündür. Daha sonrakidönemlerde de “kadın” ve “kadın meselesi” sıkça gündeme gelmeye başlamıştır. Özelliklebasında kendine yer bulan bu mesele, Cumhuriyetin ilk yıllarında da tartışılmaya devamedilmiştir. Böylece İttihat ve Terakki döneminden itibaren Türk kadınına misyon yüklemeçabası, Cumhuriyet döneminde de devam etmiştir. Türk kadınının kendisine yüklenen bumisyonu teoride değil de pratikte yerine getirmede, kadının başucu danışmanı basınolmuştur. Erken Cumhuriyet Döneminde yayınlanan kırk yedi dergi çalışma kapsamınaalınmış ve dergilerde yoğun olarak işlenen kadın konusu, makalenin ana malzemesi olarakkullanılmıştır. Dergilerde ele alınan kadın imajı irdelenerek kadın konusundaki ortak vefarklı görüşler değerlendirilmeye çalışılmıştır. İncelenen dergilerde -genellikle- ideal kadınve asri kadın vurgusunun ön plana çıktığı belirlenmiştir. Ayrıca dergilerin hemen hepsininideal Türk kadınını, öncelikle eğitimli bir anne ve eş olarak tanımladığı tespit edilmiştir.

“Ideal, Modern and Snob Women”: Women's Perception in Early Republican Period Magazines

It is possible to lead the modernization of Turkish women to the Tanzimat period, when the first Westernization attempts in the Ottoman Empire began. In later periods, “the issue of women” and “women” came to the agenda. This issue, which found its place especially in the press, continued to be discussed in the first years of the Republic. Thus, the efforts of “How should be the Turkish women” since the period of the İttihat ve Terakki, continued in the Republican period, too. Forty-seven journals published in the early Republican period were included in the study and the topic of women, which was heavily processed in journals, was used as the main material of the article. The image of women in the journals is examined and the common and different opinions about women are tried to be evaluated. In the journals reviewed, generally, it was determined that the ideal woman and modern women emphasized. In addition, it was found that almost all of the journals described the ideal Turkish woman as an educated mother and wife.

PDF

___

“Asri Bir Kadının Yirmi Dört Saati- Ananevi Bir Kadının Yirmi Dört Saati”, Aylık Mecmua, S.5, 1 Ağustos 1926.
“Asri Kadınla Dünkü Kadının Farkı”, Haftalık Mecmua, S.15, 26 Teşrinievvel 1925. “Ayın Hatıraları”, Yeni Muhit, S.17, Mart 1930.
“Bugünün Ev Kadını Nasıl Olmalıdır?”, Resimli Uyanış, 17 Ağustos 1933.
“Bugünün Ev Kadını Nasıl Olmalıdır?”, Resimli Uyanış, 2 Ağustos 1934. “Dudak Boyası”, Yedigün, S.56, 4 Nisan 1934.
“Dünyanın Biricik Kadın Savaş Uçmanı: Atatürk Kızı Sabiha Gökçen”, Ateş, S.42, 9 Eylül 1937.
“En İyi İzdivaç Hangisidir ve Şeraiti Nedir?”, Arkadaş, S.8, 15 Ağustos 1928.
“Erkekler Karılarını Niçin Aldatırlar?”, Arkadaş, S.17, 17 Teşrinievvel 1928.
“İlk Şapka Giyen Ankaralı Hanım“, Haftalık Mecmua, S.13, 12 Teşrinievvel 1925.
“İnkılâplarımız Arasında: Türk Kadını Meselesi”, Resimli Ay, S.12, 1 Şubat 1937.
“İstanbul’da Türeyen Yeni Bir Tip Türk Kızı”, Resimli Hafta, S.16, 18 Kânunuevvel 1924.
“İzdivaçta Muhabbetin İdamesi Ne ile Mümkündür?”, Arkadaş, S.17, 17 Teşrinievvel 1928.
“Kadın ve Ev Hayatı: Boya Meselesi ve Haklı Bir Nasihat”, Haftalık Mecmua, S.10, 21 Eylül 1925.
“Kadın ve Ev Hayatı”, Haftalık Mecmua, S.38 5Nisan 1926.
“Nişan Bozma Modası”, Yeni Muhit, S.16 Şubat 1930.
“Otomobil Makinist Mektebini Ziyaret”, Yarım Ay, S.40, 1 Birinci Teşrin 1936.
“Öz Türkçe ile İkisinin Ortası”, Yedigün, S.92, 12 Birinci Kânun 1934.
“Yeni Soy: Eribe”, Yarım Ay, S.43, 15 İkinci Teşrin 1936.
Abbas, Nüzhet, “Evlilik Kadın İçin Bir Meslek Olabilir mi?”, Resimli Ay, S.19, Eylül 1937.
Abbas, Nüzhet, Nüzhet, “Evlilikte Kadınlar mı, Erkekler mi Daha Çabuk Bıkarlar?”, Yarım Ay, S.48, 1 Şubat 1937.
Ağaoğlu, Nezih, “Bizde Kadın”, Hayat, S.2, 9 Kânunuevvel 1926.
Arat, Yeşim, “Türkiye’de Modernleşme Projesi ve Kadınlar,” Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1998, s. 82-91.
Arkadaşınız, “Arkadaşça Konuşalım: Niçin Evleniyoruz?”, Arkadaş, S.12, 12 Eylül 1928.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C.II, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları, 1997, Ankara.
Bakacak, Ayça Gelgeç, “Cumhuriyet Dönemi Kadın İmgesi Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.44, Güz 2009, s.627-638.
Berktay, Fatmagül, Tarihin Cinsiyeti, Metis Yayınları, 2010, İstanbul.
C., “İzdivaçlar Niçin Azalıyor?”, Asar-ı Nisvan, S.19, 1 Kanunusani 1926.
Emine Kamil, “Ev İdaresi 1: Ev İdaresinin Ehemmiyeti-Ailede Kadının Vazifesi: İyi Ev Kadınının Evsafı”, Kadın Yolu, S.6, 20 Ağustos 1925.
Enver Behnan, “Aile Kadını, Süs Kadını”, Kadın Yolu, S.19, 15 Eylül 1926.
Feridun, Hikmet, “Avcılar Kurumunun Birinci Başkanı: Bayan Nezihe”, Yedigün, S.112, 1 Mayıs 1935.
Feridun, Hikmet, Hikmet, “Fakirlerin Anası: Dr. Fatma Şakir”, Yedigün, S.101, 13 Şubat 1935.
Feridun, Hikmet, Hikmet, “Saylav Türkan”, Yedigün, S.103, 27 Şubat 1935.
Feridun, Hikmet, Hikmet, “Türkiye Golf Şampiyonu Bayan Azize”, Yedigün, S.105, 13 Mart 1935.
Genel Kurmay Başkanlığı, Atatürkçülük, I. Kitap, Milli Eğitim Basımevi, 1988, İstanbul.
Göle, Nilüfer, Modern Mahrem, Metis Yayınları, 2010, İstanbul.
Hadi, İhsan, “Nişanlılık Nedir ve Uzun Sürmeli midir?”, Yeni Muhit, S.8 Haziran 1929.
Hasan, Seniha, “Asri Kızlar”, Holivut İstanbul Magazin, S.5, 15 Nisan 1936.
Hatice Refik, “Kadın – Zevce”, Kadın Yolu, S.4, 6 Ağustos 1925.
Hatice Refik,“Kadın – Zevce”, Kadın Yolu, S.5, 13 Ağustos 1925.
Hatice Refik, “Şehir Musahabesi: Züppelerde Hitap”, Yıldız, S.11, 1 Temmuz 1925.
Hüsamettin Nuri, “İdeal Kadın”, Gündüz, S.4, 15 Temmuz 1936.
İsmail Sami, “Hanımlarımıza Bir Hitap”, Yıldız, S.10, 1 Haziran 1925.
Kandemir, “Türk Kadını”, Yeni Hayat, S.13, 16 Mayıs 1936.
Kandiyoti, Deniz, Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar, Metis Yayınları, 1996, İstanbul.
Karayel, M. Sami, “Bugün Sevilen Kadın Tipi”, Holivut İstanbul Magazin, S.5 15 Nisan 1936.
Karınca, “Kadın ve Ev Hayatı: Annelik Madalyası”, Haftalık Mecmua, S.34, 17 Ağustos 1926.
Karınca,“Kadın ve Ev Hayatı: Asrilik, Medenilik, Dans ve Annelik”, Haftalık Mecmua, S.5, 17 Ağustos 1925.
Kazım Nami, “İçtimai Görüşler: Kadınların Hakkı”, Resimli Uyanış, S.53, 5 Kânunuevvel 1929.
Küçük Hanım, “Kadın Sohbeti”, Hafta, S.5, Mayıs 1934.
Kurt, Songül Keçeci, “II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Kadın Dergilerinde Aile ve Evlilik Algısı”, Belleten, Cilt LXXIX, Sayı 286, Ankara, Aralık 2015, s.1073-1074.
Latif, “Doğduğumda Kadın Cumhuriyette Kadın”, Cumhuriyet Kadını, S.1, 22 Mart 1934.
Mehmet İzzet, “İçtimaiyat ve Ahlaka Dair Fransızca Eserler”, Hayat, S.6, 6 Kânunusani 1927.
Musa, “Saylav Fakihe”, Yedigün, S.104, 6 Mart 1935.
Nazif, Nizamettin, “İstanbul’un Bugünkü Kadınları ve Avrupa’dakiler”, Holivut İstanbul
Magazin, S.3 15 Mart 1936.
Nezihe Muhiddin, “Analık Vazifeleri: Çocuklarımızı Nasıl Büyütmeliyiz?”, Kadın Yolu, S.1, 16 Temmuz 1341.
Nezihe Muhiddin, “Cumhuriyet’in Türk Kadınlığı Üzerinde Feyzi”, Kadın Yolu, S.2, 23 Temmuz 1925.
Nezihe Muhiddin, “Türk Kadınlığı ve İktisadiyatımız”, Kadın Yolu, S.20, 1 Teşrinievvel 1926. Nudiye Hüseyin, “20 Yaş”, Yedigün, S.14, 14 Haziran 1933.
Nurullah Ata, “Kadın-Erkek Müsavatı”, Yedigün, S.36, 15 İkinci Teşrin 1933.
Özel, Işık, “1930’ların İstanbul Basınında Kadın”, Toplumsal Tarih, C.6, S.31, Temmuz-1996, s.30-38.
Pelister, Habil Adem, “Evlilik Hayatında Yapılan Yanlışlar ve İfratlar”, Resimli Ay, S.7, 1 Eylül 1936.
Pelister, Habil Adem, Habil Adem, “Türkiye’de Yeni Kadın Tipi”, Resimli Ay, S.4, 1 Haziran 1936.
Sancar, Serpil, Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti/ Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar, İletişim Yayınları, 2012, İstanbul.
Suat Derviş, “Şarktan Garba Reçeteler! Kadın Erkeği Terbiye Edebilir Mi?”, Resimli Uyanış, S.148, 1 Teşrinievvel 1931.
Şevki, Ragıp, “Dünkü ve Bugünkü Türk Kadını”, Resimli Ay, S.16, Haziran 1937.
Yalçın, Hüseyin Cahit, “Ev Kadını”, Yedigün, S.124, 24 Temmuz 1935.
Yaraman, Ayşegül, Türkiye’de Kadınların Siyasal Temsili, Bağlam yayınları, Kasım-1999, İstanbul.
Yaşar Nabi, “Bugünkü ve Yarınki Kadınlığımız“, Kadın Yolu, S.29, 15 Haziran 1927.
Yellice, Gürhan, “Erken Cumhuriyet Döneminde Türk Kadınını Modernleştirme Girişimleri, Türk ve Dünya Basını (1926-1934)”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Sayı 24, Bahar 2018, s.321-368
Yesari, Mahmut , “Dağılan Gölgeler”, Yedigün, S.94, 26 Birinci Kanun 1934.
Yıldız, Filiz, “1930’ların Tasarruf Politikalarında İdealize Edilen Kadın İmgesinin Basında Temsili: Genç Cumhuriyetin Modern Ve Tutumlu Kadınları”, The Journal of Academic Social Science Studies, Number 54, 2017, s.389-406.
Yılmaz, Ahmet “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e: Kadın Kimliğinin Biçimlendirilmesi”, ÇTTAD, S.20-21, Bahar/Güz, 2010, s.191-212.