İktidarın Bilme Nesnesi Olarak Tarih: Adnan Menderes Örneği

Devlet, iktidar ve tarih mefhumu egemenlik ve güç ilişkileri bağlamında insanıngeçmiş sosyal deneyimlerinden günümüze dek farklı formlar kazanarak süregelmiştir.Efsaneler, puslu kalmış zamanların soyutlanmış ifadeleri olmanın ötesinde, uzun antikdönem boyunca tanrıların, kralların ve diğer egemen unsurların farklı toplumsal katmanlarüzerinde otorite kurmasını kolaylamıştır. Toplumsal sürecin hanedan devletleriaşamasında yüceltilmiş geçmiş hanedan devletinin en büyük meşruluk vedevinimsizleştirme kaynağı olmuştur. Hanedan devletlerinin eriyip XIX. ve XX. yüzyıldayerini ulus devletlere bırakmasıyla, ortaya çıkan yurttaş kavramı ve yurttaşlığı topraktemeline bağlayan Fransız ulus modeli ve yurttaşlığı kan esasına indirgeyen Alman ulusmodelinde tarih; ulusu inşa eden Fransız Devleti ve doğal intikale beraber tarihsellik detaşıyan Alman ulus modelinde tekrar göreve çağrılacaktır. Fransız Devrimi, tebaadanyurttaşlığın üretimine ve parlamentonun ortaya çıkmasına dek bir dizi süreci eşzamanlıkılar. Parlamentonun ortaya çıkmasıyla, tarih biteviye gruplarca bürokratik alana dönükmücadeleyi yönlendirmek için kullanılır. Türkiye’de, Demokrat Parti iktidarında AdnanMenderes tarafından tarih bu amaçlarla sıklıkla kullanılacaktır. Adnan Menderes’inkonuşmaları ve beyanatları dikkate alındığında güncel siyaseti ilgilendiren konularda tarihiustaca kullandığı görülmektedir. Özellikle muhalefetle olan ilişkilerinde, CHP kadrolarınıngüçlü durumda bulunduğu bürokrasi ve bürokratik kurumlara karşı giriştiği mücadelede vedış politikada Yunanistan’la yaşanan Kıbrıs Sorunu’nda kimi zaman yakın kimi zamansauzak geçmişten yararlandığı ve bu sayede toplumsal destek sağlamaya çalıştığı aşikârdır.Bu çalışmada iktidarların güncel siyasette güç elde edebilmek için tarihi ne şekildekullandıkları Adnan Menderes örneğinde ortaya koyulmaya çalışılacaktır.

History as a Tool for the Government to Know About the Past: Adnan Menderes Case

The concepts of state, government and history have always existed in different forms in line with the past social experiences of people within the context of sovereignty and power relations. Beyond acting as abstract expressions of ancient misty times, legendsallowed gods, kings and other dominant factors exert their authority on different social layers throughout the long antique period. In the phase of dynastic states of the social process, the glorified past became the biggest source of legitimacy and immobility for the dynastic state. With the emergence of nation states in the 19th and 20th centuries due to the disappearance of dynastic states, history in the French national model, which grounds citizenship on land, and in the German national model, which reduces citizenship to jus sanguinis, will be called for duty in France, which constructed nation, and in the German nation model, which naturally conveys historicalness. The French Revolution required a process ranging from the production of citizenship to the occurrence of the parliament. With the existence of the parliament, history has been constantly used to manage and direct the struggle in the bureaucratic area. In Turkey, history was used for such purposes by Adnan Menderes in the reign of his Democratic Party. If the speeches and the statements of Adnan Menderes are taken into consideration, the way he used history on the subjects of current pollitical issues can be seen. Especially on his relations with the opposition, his strife against bureaucracy and bureaucratic institutions which CHP is strong in the basis of their staff, and at the fronts of foreign politics such Cyprus Problem, it is obvious that he benefits from recent, and distant past from time to time to get the support of society. In this study ruling goverments’ ways of using the history in current political issues to gain power will be investigated on the example of Adnan Menderes.

PDF

___

“Menderes, Kabinenin Programını Dün Okudu”, Milliyet, 30 Mayıs 1950.
Adnan Menderes’in Konuşmaları Demeçleri Makaleleri, C. III, (Der. Haluk Kılçık), Ankara: Demokratlar Kulübü Yayınları, 1991.
Adnan Menderes’in Konuşmaları Demeçleri Makaleleri, C. VIII., (Der. Haluk Kılçık), Ankara: Demokratlar Kulübü Yayınları, 1992.
AKAL, Cemal Bâli, İktidarın Üç Yüzü, Dost Yayınevi, Ankara 2013.
AKÇURA, Yusuf, “Tarihi Yazmak ve Tarihi Okutmak Usulleri Üzerine”, Milli Tarihin İnşası Makaleler, (Haz. Ahmet Şimşek-Ali Satan), Tarihçi Kitabevi, İstanbul 2011.
ARMITAGE, David, “Why Politicians Need Historians”, https://www.theguardian.com/education/2014/oct/07/why-politicians-need-historians, [12 Mayıs 2020].
ASSMANN, Jan, Kültürel Bellek Eski Yüksek Kimliklerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, Çeviren: Ayşe Tekin, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2001.
Aydemir, Şevket Süreyya, Menderes’in Dramı, Remzi Kitabevi, İstanbul 2013,
BAKER, Keith Michael, Inventingthe French Revolution, Cambridge University Press, 1990.
BIÇAK, Ayhan, “Tarih Düşüncesi”, Cogito, Sayı:73 Bahar 2013, ss.36-61.
BLOCH, Marc, Tarih Savunusu veya Tarihçilik Mesleği, (Çeviren: Ali Berktay), İletişim Yayınları, İstanbul 2015.
BOURDIEU, Pierre, Devlet Üzerine, (Çeviren: Aslı Sümer), İletişim Yayınları, İstanbul 2015.
BREİSACH, Ernst, Tarihyazımı, (Çeviren: Hülya Kocaoluk), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2009.
CARR, E. H., Tarih Nedir, (Çeviren: Misket Gizem Gürtürk), Birikim Yayınları, İstanbul 1980.
CARR, E. H.&J. Fontana, Tarih Yazımında Nesnellik ve Yanlılık, (Çeviren: Özer Ozankaya), İmge Kitabevi, Ankara 1992.
COLLINGWOOD, R. G., Tarihin İlkeleri ve Tarih Felsefesi Üzerine, (Çeviren: Ahmet H. Aydoğan), YKY, İstanbul 2005.
CONNERTON, Paul, Toplumlar Nasıl Anımsar,(Çeviren: Alâddin Şenel), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 1999.
Cumhuriyet Gazetesi, (18 Mart 1951)
Cumhuriyet Gazetesi, (9 Nisan 1956)
Cumhuriyet Gazetesi, (7 Nisan 1957)
Cumhuriyet Gazetesi, (10 Ağustos 1957)
Cumhuriyet Gazetesi, (29 Ağustos 1957)
Cumhuriyet Gazetesi, (20 Ekim 1957)
DELLALOĞLU, Besim F., Benjamin: Dil, Tarih ve Coğrafya, Versus Kitap, İstanbul 2008.
ERSANLI, Büşra, İktidar ve Tarih Türkiye’de “Resmi Tarih” Tezinin Oluşumu 1929- 1937, İletişim Yayınları, İstanbul 2003.
FOUCAULT, Michel, Felsefe Sahnesi, (Çeviren: Işık Ergüden), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2000.
FOUCAULT, Michel, Toplumu Savunmak Gerekir, (Çeviren: Şehsuvar Aktaş), YKY İstanbul 2008.
FRİSZKE, Andrzej, “HistoricalBias in Poland: Lustration as a Political Instrument”, Politics of the Past: The Use and Abuse of History, Renner Institut, 2009.
HALBWACH, Maurice, Kolektif Hafıza, (Çeviren: Banu Barış), Heretik Yayınları, Ankara 2017.
HARTOG, François, Tarih-Bellek- Zamansallık, (Çeviren: Adnan Kahiloğulları), Dost Kitabevi, Ankara 2000.
KAFESOĞLU, İbrahim, “Tarih İlmi ve Bizde Tarihçilik”, Milli Tarihin İnşası Makaleler, (Haz. Ahmet Şimşek-Ali Satan), Tarihçi Kitabevi, İstanbul 2011.
KOLOĞLU, Orhan, “Tarih Öğretiminde Bugüncülük/Presentizm Yanılsamalar ve Sonuçlar”, Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1995.
KÖPRÜLÜ, Fuat, “Bizde Tarih ve Müverrihler Hakkında”, Milli Tarihin İnşası Makaleler, (Haz. Ahmet Şimşek-Ali Satan), Tarihçi Kitabevi,, İstanbul 2011.
MEURS, Wim van, “History and Politics: Recommendations from a New Comparative Agenda”, Politics of the Past: The Use and Abuse of History, Renner Institut, 2009.
MUNSLOW, Alun, Tarihin Yapısökümü, (Çeviren: Abdullah Yılmaz), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2000.
NIETZSCHE, Tarihin Yaşam İçin Yararı ve Yararsızlığı Üzerine, (Çeviren: Nejat Bozkurt), Say Yayınları, İstanbul 2003.
ÖZBARAN, Salih, Tarih, Tarihçi ve Toplum, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2005.
RİCOEUR, Paul, Zaman ve Anlatı 2, (Çeviren: Mehmet Rifat), YKY, İstanbul 2016. Sabah Gazetesi, 10 Şubat 1958.
TBMM Tutanak Dergisi, B. XVII, O. I (14 Aralık 1953).
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 10, Cilt: 1, İçtima: F., 17. İnikat, (5 Temmuz 1954)
TBMM Tutanak Dergisi, B. IX, O. IV, c. (Mart 1954).
TEKELİ, İlhan, “Siyasetçilerin Tarihle İlişki Kurma Ahlakı Üzerine”, Cogito, Sayı:73 Bahar 2013.
WIERSMA, Jan Marinus, “Politics of the Past: The Use and Abuse of History”, Politics of the Past: The Use and Abuse of History, Renner Institut, 2009.
YİNANÇ, Mükrimin Halil, “Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Kadar Bizde Tarihçilik”, Milli Tarihin İnşası Makaleler, (Haz. Ahmet Şimşek-Ali Satan), Tarihçi Kitabevi, İstanbul 2011.
Zafer Gazetesi, (22 Nisan 1954)
Zafer Gazetesi, (2 Temmuz 1956)
Zafer Gazetesi, (25 Eylül 1957)
Zafer Gazetesi, (20 Ekim 1957)