İşkodra Vilayetinde İdâdîler (1889-1912)

Eğitim kurumları modern devletlerin ortaya çıkmasıyla birlikte sistemli bir şekildedüzenlenmiştir. Bu anlamda 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin hemen her alanda yaşadığıdönüşümden eğitim kurumları da payını almıştır. Eğitimde yapılması gereken yenilikler vebunlara dair teşebbüsler 1869 Maarif Nizamnamesinde gösterilmiştir. Ancaknizamnamedeki kararların uygulanmasında bazı zorluklar vardı. Bunlardan ilki öğretmeneksikliğiydi. Diğeri ise mali güçlüklerdi. Gerek merkezi idare ve gerekse yerel idarecilereğitimde yenilik teşebbüslerinde mali zorluklarla uğraşmak zorunda kalmışlardı. Ancakİşkodra gibi vergi gelirlerinin sınırlı olduğu yerlerde bu daha zorlayıcı olmuştu. Bunedenle çoğunlukla merkezi idarenin yardımlarına başvurulmuştur. Maddi kısıtlılıklarnedeniyle vilayette açılması düşünülen okullar açılamamışlardır. Vilayette hem maarifalanında ilerlemek hem de yabancı propagandalarına karşı koyabilmek için idâdîler çözümolarak görülmekteydi. Ancak bütçe yetersizliği nedeniyle idâdîlerin açılması vilayetmerkezinde idâdî açılması oldukça geç bir dönemde mümkün olmuştur. İşkodra’da idâdîaçılmadan Draç’ta açılması maddi sıkıntıların neden olduğu bir durumdu. Nitekim benzerşekilde çeşitli girişimler görülmüşse de Tiran’da da bu nedenle idâdî açılamamıştı.İdâdîlerin Osmanlı Devleti’nden yaygınlaştırılmaya başlandığı 1884 sonrasında İşkodravilayeti için de bu tartışılmıştır. Ancak mali sorunlar sürekli halledilmesi gereken birmesele olarak İşkodra idarecilerinin karşısında durmuştur. Bu çalışmada İşkodra’daidâdîlerin açılması süreci ve zorlukların aşılması çabalarına değinilmiştir.

High Schools in The Province of Shkodra (1889-1912)

Educational institutions are systematically organized with the advent of modern states. In this sense, education institutions also got their share from the transformation that the Ottoman State experienced in every field in the 19th century. The innovations and attempts to be made in education are shown in the 1869 Regulations of Education. However, there were some difficulties in the implementation of the regulations. The first was the lack of teachers. The other was financial difficulties. Both the central government and local administrators had to deal with financial difficulties in innovation initiatives in education. However, this was more challenging in places where tax revenues were limited, such as Shkodra. For this reason, the help of the central administration was mostly used. Schools that are planned to be opened in the province due to financial constraints could not be opened. In the province, high schools were seen as a solution both to advance in thefield of education and to resist foreign propaganda. However, due to the insufficient budget, it was possible to open high schools at a very late period. It was a situation caused by financial difficulties to open in Durres without opening the high school in Shkodra. As a matter of fact, although various attempts were observed in a similar way, it was not possible to open a high school in Tirana. This was also discussed for the Shkodra province after 1884, when thehigh schools were expanded from the Ottoman Empire. However, financial problems have stood before the Shkodra administrators as an issue that must be resolved. In this study, the process of opening high schools in Shkodra and efforts to overcome difficulties are mentioned.

PDF

___

Babıali Evrak Odası Evrakı (BEO.): 1216-91163, 2006-150417, 2078-155777.
Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi (DH.MKT.): 2283-112.
Dahiliye Nezâreti Muhaberât-ı Umumiye İdaresi Evrakı (DH.MUİ.): 4/2-48.
Maarif Mektubi Kalemi (MF.MKT.): 115-114, 186-71, 186-85, 359-13, 454-20, 454-28, 464- 11, 464-32, 467-43, 472-13, 479-60, 618-12, 728-20, 729-1, 732-37, 734-9, 757-27, 943- 53, 948-58, 951-33, 954-55, 984-24, 1018-83, 1042-3, 1048-39, 1065-34, 1101-70, 1118-17, 1152-1, 1179-57.
Meclis-i Vâlâ Riyâseti Belgeleri (MVL.): 988-7.
BİLİM, Cahit Yalçın, Türkiye’de Çağdaş Eğitim Tarihi (1734-1876), Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 1998.
DEMİREL, Fatih, “II. Meşrutiyetten Sonra Osmanlı’da Orta Öğretim: Sultânîler”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXVII, S. 2, Aralık 2012, s. 339-358.
DEMİREL, Muammer, Türk Eğitiminin Modernleşmesinde Rüşdiye Mektepleri”, Türkler, C. 15, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 44-60.
DUMAN, Tayyip, “Mesleki ve Teknik Eğitimin Gelişimi”, Türkler, C. 15, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 61-71.
ERGİN, Osman, Türk Maarif Tarihi, C. 1-2, Eser Matbaası, İstanbul 1977.
——, Türk Maarif Tarihi, C. 3-4, Eser Matbaası, İstanbul 1977.
ERKEN, İlkay, “İşkodra Vilayetinde İlköğretim Okullarını Sayı ve İsimlerinin Tespiti”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 44, Niğde 2018, s. 45-77.
——, “Tanzimat Devri’nde İlköğretim Okullarının İsimlendirilmesi Meselesi ve İşkodra Vilayeti Örneği (1839-1912)”, Sosyal ve Beşeri Bilimlere Dair Araştırma Örnekleri, Ed. Prof. Dr. Ali Acaravcı, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara 2018, s. 159-169.
FORTNA, Benjamin C., Mekteb-i Hümayun Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Döneminde İslam Devlet ve Eğitim, Çev. Pelin Siral, İletişim Yayınları, İstanbul 2005.
KODAMAN, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1999.
Maarif Nezareti Celilesi İdaresinde Bulunan Mekatib-i İbtidaiyye, Rüşdiyye, İdadiyye, Aliyye ile Mekatib-i Hususiyye ve Ecnebiyyenin ve Dersaadet’te Tahriri İcra Kılınan ve Taşrada Mevcud Bulunan Kütüphanelerin İstatistiki, (1310-1311 Sene-i Dersiye-i Maliyesine Mahsustur), Matbaa-yı Amire, Dersaadet ty.
Maarif-i Umumiyye Nezareti İstatistik Müdiriyeti Dersaadet ve Vilâyatta Kain Mekâtib-i Resmîyye ve Hususîyeye ve Desraadet’te Bulunan Medarîs-i İslamîye ile Kütüphanelere Dair İstatistik Mecmuasıdıdır, (1323-1324 ve Kısmen 1325-1326 Sene-i Dersiyelerine Aid Ma’lumat Teşkil Etmektedir), Matbaa-yı Ami-re, Dar’ul Hilafet’ül Aliyye 1327.
MANAV, Nursel, “Mazuliyet Sandığı’nın Kuruluşu ve Kuruluşuna Yol Açan Sebepler”, Türkiyat Mecmuası, C.27/1, 2017, s. 215-224.
Mekâtib-i Alîye ve İdâdîye Mezunlarından Yetiştirilecek Jandarma Zabıtanı Hakkında Nizamname Suretidir, Matbaa-yı Askeriye, İstanbul 1328.
ÖZTÜRK, Cemil, “İdâdî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2012, s. 464-466.
SAYDAM, Abdullah, “Tanzimat Devri Reformları” Türkler, C. 12, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 782-804.
SOMEL, Selçuk Akşin, Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908) İslamlaşma, Otokrasi ve Disiplin, Çev: Osman Yener, İletişim Yayınları, İstanbul 2019.
ŞANAL, Mustafa, “II. Abdülhamid Döneminde İlköğretim, Ortaöğretim ve Yükseköğretim Kurumları”, Devr-i Hamid Sultan II. Abdülhamid, C. 3, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri 2011, s. 375-403.
TEKELİ, İlhan, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Eğitim Sistemindeki Değişmeler”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 2, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s. 456-475.
TÜMER, Günay, “Cizvitler”, DİA, C. 8, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1993, s. 40- 42.
YOLALICI, M. Emin, “XIX. Yüzyıl ve Sonrası Osmanlı Devleti’nde Eğitim ve Öğretim Kurumları”, Osmanlı, C. 5, Ed. Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 281-295.