Stratford Canning Albümü: 1809 İstanbulu’nda Mekân Tahayyülleri

Bu makale İngiltere’nin 19. yüzyılda doğudaki gözü olan Stratford Canning’e ait olantasvir koleksiyonu hakkındadır. 1809 yılında İngiliz elçiliğine birinci kâtip olarak gelenCanning, Osmanlı başkentinin “azameti, giyimlerin renkliliği, konuşulan dillerinçeşitliliği”nden etkilenmiş, şahit olduğu gündelik hayat pratiklerini, kıyafetleri ve mekânlarıyerli bir Rum sanatçıya resmettirmiş ve bir albüm meydana getirmiştir. Bugün Victoria veAlbert Müzesi’nde bulunan bu albümde toplam 125 adet Osmanlı İstanbulu ile ilgili tasviryer almaktadır. Bu 125 adet tasvirin 83’ü kıyafet albümü mahiyetinde olup toplumun farklıkatmanlarından kişileri betimlemektedir. Geriye kalan 42’si ise İstanbul’da gündelik yaşamkareleri, çeşitli semtlerin panoramik görüntüleri ve şehir mekânları tasvirleridir. Tasviredilen şehir mekânları arasında meydan çeşmesi, derviş tekkesi, bedesten, kahvehane, camiiavlusu, kebapçı dükkânı ve hamam gibi şehir sakinlerine sosyalleşme imkânı sunanmekânlar yer almaktadır. Bu makale 19. yüzyılın başında Osmanlı İstanbulu’na dair renklimekân tahayyülleri sunan bu albümü incelemekte ve bu mekân temsillerinin Osmanlıminyatür geleneği ile Avrupaî resim ve perspektif geleneklerini birleştirdiğini veİstanbul’da şehir mekânlarına dair çok renkli ve katmanlı bir temsil sunduklarını ilerisürmektedir.

Stratford Canning Album: Space Imageries in Istanbul of 1809

This article examines a custom album belonging to Stratford Canning, the voice of England in the East in the 19th century. Canning, who was affected by “the grandeur of the city, the variety of dresses, the tones of so many different languages” of the Ottoman capital, where he came to the British embassy as the first secretary in 1809, painted the manners of the inhabitants, their way of living, the places he saw to a local Greek artist and created an album. This album in the Victoria and Albert Museum has 125 depictions of Ottoman Istanbul. 83 of these 125 depictions are costume albums and depict people from different layers of society. The remaining 42 are daily life scenes in Istanbul, panoramic views of various districts and depictions of urban spaces. These spaces depicted are public fountain, dervish lodge, bedestan, coffeehouse, mosque courtyard, restaurant and hammam, which offer the opportunity to socialize the city residents. This article aims to endeavor these colorful space imageries about Ottoman Istanbul at the beginning of 19th century. It argues that these space representations combine the practice of Ottoman miniature with European painting and perspective traditions and offer a multicolored and multilayered representation of urban spaces.

PDF

___

ADAHL, Karin, Alay-ı Hümayun: İsveç Elçisi Ralamb’ın İstanbul Ziyareti ve Resimleri 1657- 1658, Çev: Ali Özdamar, Kitap Yayınevi, İstanbul 2007.
AVCIOĞLU, Nebahat, Turquerie ve Temsil Politikası, 1728-1876, Çev: Renan Akman, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2014.
BAŞARAN, Betül, Selim III, Social Control and Policing in İstanbul at the End of the Eighteenth Century: Between Crisis and Order, Brill, Leiden and Boston 2014
BURKE, Peter, Eyewitnessing: The Uses of Images as Historical Evidence, Cornell University Press, 2006.
COCKERELL, Charles Robert, Travels in Southern Europe and The Levant, 1810-1817. The Journal of C.R. Cockerell, R.A., Longmans, Green and Co. , London, New York, Bombay 1903, s. 14 ve s. 18.
COLLAÇO, Gwendolyn, “Dressing a City’s Demeanour: Ottoman Costume Albums and the Portrayal of Urban Identity in the Early Seventeenth Century”, Textile History, C.48, S.2, 2017, s. 248-267.
ÇELİK, Zeynep, Şarkın Sergilenişi: 19. Yüzyıl Dünya Fuarlarında İslam Mimarisi, Çev: Nurettin Elhüseyni, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2005.
ÇETİN, Ökkeş, “Ondokuzuncu Yüzyıla Ait Bir Kıyafet Albümü”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S.87, 2018, s. 195-217.
DE CERTEAU, Michel, The Practice of Everyday Life, Çev: Steven F. Rendall, University of California Press, Berkeley 1984.
EVELİNE, Sint Nicolas, Duncan Bull, Günsel Renda ve Gül İrepoğlu, Lale Devri’nin Bir Görgü Tanığı Jean-Baptiste Vanmour, Koçbank Yayınları, İstanbul 2003.
EYİCE, Semavi, “Bedesten”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.5, İstanbul 1992, s. 302-311.
DEĞİRMENCİ, Tülün, “Osmanlı Tasvir Sanatında Görselin “Okunması”: İmgenin Ardındaki Hikâyeler (Şehir Oğlanları ve İstanbul’un Meşhur Kadınları)”, Osmanlı Araştırmaları, S.45, 2015, s. 25-55.
FETVACI, Emine, The Album of the World Emperor: Cross-Cultural Collecting and the Art of Album-Making in Seventeenth-Century Istanbul, Princeton University Press, 2019.
FOUCAULT, Michel, “Of Other Spaces: Utopias and Heterotopias”, Architecture / Mouvement / Continuité, 1984, s. 46-49.
HAMADEH, Shirine, Şehr-i Sefa: 18. Yüzyılda İstanbul, Çev. İlknur Güzel, İletişim Yayınları, İstanbul 2010.
HARVEY, David, “Space as a Keyword”, David Harvey: A Critical Reader, N. Castree ve D. Gregory (Ed), Blackwell, Oxford 2006, s. 270-94.
HOBHOUSE, John Cam, A Journey through Albania, and other Provinces of Turkey in Europe and Asia to Constantinople, during the Years 1809 and 1810, C. Ι-II, James Cawthorn, Londra 1813.
IŞIN, Priscilla Mary, “Döner Kebabın Geçmişi”, Osmanlı’da Mimari, Sanat ve Yemek Kültürü, haz. Mükerrek Bedizel Zülfikar-Aydın ve Ravza Aydın, Mahya Yayınları, İstanbul 2018, s. 357-374.
İGÜS, Esma, “XVIII. Yüzyıl İstanbul’unda Fiziki Çevre, Meydan Çeşmeleri ve Çeşme Meydanlarının Etrafında Oluşan İstanbul Meydanları”, Osmanlı İstanbulu II. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu, Bildiriler, ed. Feridun M. Emecen, Ali Akyıldız, Emrah Safa Gürkan, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2014, s. 675-692.
İNALCIK, Halil, “The Hub of the City: The Bedestan of Istanbul”, International Journal of Turkish Studies, S.1, 1980, s. 1-17.
KAFADAR, Cemal, “Tarih Yazıcılığında Kamu Alanı Kavramı Tartışmaları ve Osmanlı Örneği”, Osmanlı Medeniyeti: Siyaset, İktisat, Sanat, Coşkun Çakır (Ed), Klasik Yayınları, İstanbul 2005, s.65-86.
KAFESCİOĞLU, Çiğdem, “Sokağın, Meydanın, Şehirlilerin Resmi: On Altıncı Yüzyıl Sonu İstanbul’unda Mekân Pratikleri ve Görselliğin Dönüşümü”, YILLIK: Annual of Istanbul Studies, S.1, 2019, s. 7-43.
KÜÇÜKHASKÖYLÜ, Nurdan, “Neoklasik Bir Mimar Nasıl Olunur? Arkeolojik Araştırmalar, Seyahatler ve Tutkular: Charles Robert Cockerell (1788-1863)”, Turkish Studies, C.12, S.19, 2017, s. 143-164.
KÜÇÜKHASKÖYLÜ, Nurdan, Osmanlı Kıyafet Albümleri (1770-1810), (Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2010.
KÜMİN, Beat ve Cornelie Usborne, “At Home and in the Workplace: A Historical Introduction to the Spatial Turn”, History & Theory, C.52, S.3, 2013, s. 305-318.
LANE-POOLE, Stanley, The Life of the Right Honourable Stratford Canning: Viscount Stratford de Redcliffe, Longmans, Green, 1888.
LEFEBVRE, Henri, The Production of Space, Blackwell, Oxford Cambridge 1991.
MACARAİG, Nina, Cemberlitas Hamami in Istanbul: The Biographical Memoir of a Turkish Bath, Edinburgh University Press, 2018.
NEWTON, Charles, “Stratford Canning’s Pictures of Turkey”, The V&A Album, S.3, 1984, s. 77-83.
NOLAN, Erin Hyde, “You Are What You Wear: Ottoman Costume Portraits in the ‘Elbise-i Osmaniyye’”, Ars Orientalis, S.47, 2017, s. 178–209.
PASİN, Burkay, “A Critical Reading of the Ottoman-Turkish Hammam as a Representational Space of Sexuality”, METU Journal of the Faculty of Architecture, C.33, S.2, 2016, s. 121-138.
RENDA, Günsel, “17. Yüzyıldan Bir Grup Kıyafet Albümü”, 17. Yüzyıl Osmanlı Kültür ve Sanatı, 19-20 Mart 1998 Sempozyum Bildirileri, İstanbul 1998, s. 153-178.
RENDA, Günsel, “Celsing Koleksiyonu”, Art Dekor, 1995, 78-84.
RENDA, Günsel, “Ressam Kostantin Kapıdağlı Hakkında Yeni Görüşler,” 19. Yüzyıl İstanbul’unda Sanat Ortamı, Sanat Tarihi Derneği, İstanbul 1996, s. 139-162.
RICHMOND, Steven, The Voice of England in the East: Stratford Canning and Diplomacy with the Ottoman Empire, I.B.Tauris, London 2014.
ROTHMAN, E. Natalie, “Visualizing a Space of Encounter: Intimacy, Alterity, and TransImperial Perspective in an Ottoman-Venetian Miniature Album”, Osmanlı Araştırmaları, S.40, 2012, s. 39-80.
SAİD, Edward W., Şarkiyatçılık: Batı’nın Şark Anlayışları, Çev: Berna Yıldırım, Metis Yayınları, İstanbul 1999.
Savaş ve Barış, 15.-19. Yüzyıl Osmanlı Lehistan İlişkileri, Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 1999.
SCHICK, İrvin Cemil, “Mekânın Cinsiyeti Vardır”, Kentsel Yaşam ve Sürdürülebilirlik, der. Ebru Erdönmez Dinçer ve Aynur Can, Esenler Belediyesi Şehir Düşünce Merkezi, İstanbul 2016, s. 95-106.
SCHICK, Leslie Meral, “The Place of Dress in Pre-Modern Costume Albums”, Ottoman Costumes: From Textile to Identity, Suraiya Faroqhi and Christoph Neumann, ed., Eren, İstanbul 2004, s. 93–102.
TADEUSZ, Majda, “The Ralamb’ın Türk Kıyafetleri Albümü”, Alay-ı Hümayun İsveç Elçisi Ralamb’ın İstanbul Ziyareti ve Resimleri 1657-1658, Çev. Ali Özdamar, Kitap Yayınevi, İstanbul 2007, s. 196–265.
TERZİOĞLU, Derin, “The Imperial Circumcision Festival of 1582: An Interpretation”, Muqarnas XII: An Annual on Islamic Art and Architecture, E.J. Brill, Leiden 1995, s. 84- 100.
UĞURLU, A. Hilâl, “İstanbul Halkının Günlük Hayatında Selâtin Camilerinin Yeri: Avlular Üzerinden Bir Okuma”, Osmanlı Mimarlık Kültürü, ed. Hatice Aynur, A. Hilâl Uğurlu, Kubbealtı Yayınları, İstanbul 2017, s. 257-272.
VAROL, Muharrem, “Oryantalist İmgelemin İnşasında İstanbullu Bir Tekke: Rifâi Âsitânesi”, Osmanlı İstanbulu III. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu, Bildiriler, ed. Feridun M. Emecen, Ali Akyıldız, Emrah Safa Gürkan, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2015, s.707-748.
YAŞAR, Ahmet, ed. Osmanlı Kahvehaneleri: Mekân, Sosyalleşme, İktidar, Kitap Yayınevi, İstanbul 2009.
YILDIZ, Aysel, Crisis and Rebellion in the Ottoman Empire: The Downfall of a Sultan in the Age of Revolution, I.B.Tauris, London 2017.
ZARCONE, Thierry, “Western Visual Representations of Dervishes from the 14th Century to Early 20th”, Kyoto Bulletin of Islamic Area Studies, S.6, Mart 2013, s. 43–58.