İkdâmcı Cevdet’in İsviçre Notları Işığında Osmanlı Aydınının Batı Algısı

Sultan III. Selim devrinde başlayan köklü ıslahatların önemli sonuçlarından birisi, OsmanlıDevleti ile Batı arasındaki ilişkilerin oldukça hızlanmasıdır. Özellikle yurt dışına öğrencigönderilmeye başlanması ve birçok alanda girişilen modernleşme faaliyetlerini sürdürmek içinBatıdan uzmanların getirtilmesi, söz konusu iki kültür arasındaki alışverişi de farklı bir boyutataşımıştır. Tanzimat döneminde ortaya çıkan Genç Osmanlılar, Batı meselesini farklı bir boyutta elealmış ve ülkenin selametini Osmanlı Devleti’nin Batı tarzında dönüşümünde bulmuşlardır. Tanzimatve Sultan II. Abdülhamid dönemleri boyunca özellikle muhaliflerin örgütlendiği Batı şehirleri, artıkOsmanlı aydınının uğrak yerlerinden biri olmuştur. Batıya seyahat eden ve gördüklerini imtiyazsahibi olduğu gazetede yayınlayan Osmanlı aydınlarından birisi de İkdâmcı Ahmet Cevdet’tir.Makaleye konu olan İkdâmcı Cevdet’in yazıları (8 Temmuz 1911-9 Ağustos 1911) İsviçre seyahatiesnasında müşahede ettiklerini anlattığı gazete yazılardan oluşmaktadır. Söz konusu yazılardaCevdet, İsviçre’yi hemen her yönüyle gözlemlemiş ve Osmanlı Devleti’yle kıyaslamalar yapmıştır.Makalede İkdâmcı Cevdet’in özlemlerinden yola çıkılarak Osmanlı ile İsviçre’nin kıyaslanmasınıngerçekliği üzerinde durulmuştur. Ayrıca Osmanlı aydınının Batıya bakışı eleştirel bir yaklaşımlaanlamlandırılmaya çalışılmıştır.

Perception of West by the Ottoman Highbrow In The Light Of Ikdamci Cevdet’s Notes on Switzerland

One of the most significant results of the radical reforms that started during the period of Sultan Selim III’s reign is that the relations between the Ottoman Empire and the West gained speed on social level. Especially starting to send students abroad and bringing experts from the West in order to maintain the attempted activities of modernization took the cultural exchange between the two subject cultures to another level. The Young Ottomans who emerged during the Tanzimat Reform Era handled the issue of West in another dimension and found the salvation of Ottoman Empire in Western style transformation. Western cities where especially opponents organized during the Tanzimat and Sultan Abdulhamid II periods were visited frequently by the Ottoman highbrow. One of the Ottoman highbrows who travelled the West and published what he saw in a newspaper of which he was a grant holder was Ikdamci Ahmet Cevdet. Cevdet’s writing which constitutes the subject of the article are the newspaper articles in which he described what he had observed during his journey to Switzerland. Cevdet, in these writings in question, observed Switzerland in almost every aspect and compared her with Ottoman Empire. In this article, the reality of the comparison between Ottoman and Switzerland was emphasized based on Cevdet’s observations. Furthermore, the perception of West by Ottoman highbrow was attempted to interpret with a critical approach.

PDF

___

Ahmet Cevdet, “İstanbul’dan İsviçre’ye”, İkdâm, 11 Receb 1329/8 Temmuz 1911.
Ahmed Cevdet, “İsviçre’ye Bir Kuşbakışı”, İkdâm, 13 Receb 1329/10 Temmuz 1911.
Ahmed Cevdet, “İsviçre’nin Terakkiyâtı”, İkdâm, 15 Receb 1329/12 Temmuz 1911.
Ahmed Cevdet, “İsviçre Nedir?”, İkdâm, 18 Receb 1329/15 Temmuz 1911.
Ahmed Cevdet, “Bir Memleket”, İkdâm, 19 Receb 1329/16 Temmuz 1911.
Ahmet Cevdet, “İsviçre’nin Manevi ve Maddi Terakkiyâtı”, İkdâm, 20 Receb 1329/17 Temmuz 1911
Ahmed Cevdet, “İsviçre’de Terbiye-i Ticariye”, İkdâm, 28 Receb 1329/25 Temmuz 1911.
Ahmed Cevdet, Rahip Yoto, İkdâm, 3 Şaban 1329/30 Temmuz 1911.
Ahmed Cevdet, “Bizim Köylüler İsviçre Köylüleri”, İkdâm, 8 Şaban 1329/4 Ağustos 1911.
Ahmed Cevdet, “İsviçre’nin Yevm-i Millisi”, İkdâm, 12 Şaban 1329/8 Ağustos 1911.
Ahmet Cevdet, “İsviçre’yi Uyandıranlar”, İkdâm, 13 Şaban, 1329/9 Ağustos 1911.
Ahmet İhsan, Avrupa’da Ne Gördüm, Tuna’da Bir Hafta, (Çev. Alain Servantie, Fahriye Gündoğdu), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2007.
Ahmet Mithat Efendi, Avrupa’da Bir Cevelan, Haz: N. Arzu Pala, Dergâh, İstanbul 2015.
Berkes, Niyazi, Türk Düşününde Batı Sorunu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2018.
Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Çev: Ahmet Kuyaş, YKY, İstanbul 2009.
Bolay, Süleyman Hayri, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Siyasî, İdarî ve Sosyal Düşünce Temsilcileri, Cilt 1, Nobel, İstanbul 2015.
Cevdet Paşa, Tezakir, (Yay. Cavid Baysun), Cilt 4, TTK, Ankara 1991.
Çatma, Bahattin, II. Meşrutiyet Dönemi Türkçülük (1908-1913), İnönü Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Malatya 2017.
Ergin, Osman Nuri, Türk Maarif Tarihi, Cilt III-IV, Eser Matbaası, İstanbul 1977
Hanioğlu, M. Şükrü, “Batılılaşma”, DİA, Cilt 5, Ankara 1992.
Haşim, Ahmet, Frankurt Seyahatnamesi, Dergâh, İstanbul 2018.
İsmail Gasprinsky, Avrupa’ya Bir Nazar-ı Muvazene, Matbaa-i Ebu Ziya, İstanbul 1302.
Kara, İsmail, Din ile Modernleşme Arasında Çağdaş Türk Düşüncesinin Meseleleri, Dergâh, İstanbul 2014.
Karaman, Mehmet Ali, “Osmanlı Modernleşmesinde Basın”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ağustos 2014, sayı. 32, ss. 131-142.
Karpat, Kemal, Osmanlı Modernleşmesi: Toplum, Kurumsal Değişim ve Nüfus, Timaş, İstanbul 2014.
Mardin, Şerif, Türk Modernleşmesi: Makaleler 4, İletişim, İstanbul 2015.
Mardin, Şerif, Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, İletişim, İstanbul 2015.
Mardin, Şerif, “Tanzimat ve Aydınlar”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi,İletişim Yayınları, İstanbul, s. 46-54.
Okay, M. Orhan, Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı, Dergâh Yayınları, İstanbul 2016.
Okay, M. Orhan, Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Mithat Efendi, Dergâh Yayınları, İstanbul 2008.
Sunar, Lütfi, Marx ve Weber’de Doğu Toplumları, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2012.
Shaw, Stanford J., “Osmanlı İmparatorluğu’nda Geleneksel Reformdan Modern Reforma Geçiş: Sultan III. Selim ve Sultan II. Mahmud Dönemleri”, Türkler, Cilt 12, Ankara 2002.
Tanpınar, Ahmet Hamdi, XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Haz: Abdullah Uçman, YKY, İstanbul 2007.
Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
Turhan, Mümtaz, Kültür Değişimleri, Altınordu, Ankara 2017.
Turner, Bryan S., Max Weber ve İslâm, Çev: Yasin Aktay, Vadi Yayınları, Ankara 1997.
Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2015.
Yalçınkaya, Mehmet Alaaddin, “XVIII. Yüzyıl: Islahat, Değişim ve Diplomasi Dönemi”, Türkler, Ankara 2002, ss. 479-511.
Yüce, Nuri, “Ahmed Cevdet (1862-1935), DİA, Cilt 2, ss. 55-56.